خانه هایی که مشرف هستند

---

دکتر روح‌افزا می‌گوید برخی آپارتمان‌سازی‌ها، الگوبرداری نادرستی از آپارتمان‌سازی غربی است .

چند وقت پیش، یکی از همکاران، خیلی ناراحت و عصبی به جلسه تحریریه آمد و وقتی دلیل ناراحتی‌اش را جویا شدیم، گفت که خانه‌شان جنوبی است و یک خانه شمالی که پشت حیاط‌شان قرار گرفته، طوری طراحی شده که کاملا به منزل آنها اشراف دارد و این، هر چند وقت یک‌بار، اسباب مزاحمت آنها می‌شود....

این مشکل، مشکل نسبتا رایجی است که در اثر شیوه ساخت‌وساز منازل و انبوه‌سازی‌های فراوان در شهرهای بزرگی مثل تهران بیشتر به چشم می‌خورد. در این مطلب می‌خواهیم زوایای پیدا و پنهان یک ساخت‏وساز اصولی را بررسی کنیم. در کنار گفتگوی‌مان با دکتر فرهاد روح‌افزا، مدیر گروه معماری دانشگاه آزاد تهران، می‌توانید دیدگاه‌های مهندس محمدرضا اردلانی، عضو شورای سیاست‌گذاری جامعه ایمن شهر تهران و دکتر محمدرضا خدایی، روان‌پزشک و عضو هیات علمی داتشگاه علوم پزشکی تهران و دکتر جمشید نورشرق، حقوقدان و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد را هم بخوانید.

 آقای دکتر روح‌افزا! چه تفاوتی بین خانه‌های امروز و دیروز باعث شده که این روزها بیشتر شاهد مشاجره بین همسایه‌ها باشیم؟

خب، خانه‌های قدیمی کوتاه‌مرتبه بودند و وجود حیاط در آنها باعث می‌شد به یکدیگر اشراف نداشته باشند. در آن خانه‌ها معمولا 60درصد به زیرساخت اختصاص داشت و 40درصد به حیاط و تازه این حیاط هم پر بود از پوشش گیاهی که پاکیزگی محیط‌زیست را در پی داشت. اما خانه‌های این دوره و زمانه، چی؟ بیشتر ساختمان‌های بلند بدون ضابطه بالا رفته‌اند و پارکینگ‌ها هم جای آن پوشش‌های گیاهی را گرفته‌اند. اینها دلایلی است که سبب مشرف بودن ساختمان‌ها به یکدیگر و ناراحتی ساکنان می‌شود.

 قانونی برای جلوگیری از این ساخت‌وسازهای غیراصولی وجود ندارد؟

چرا! ما برای ساختمان‌سازی قانون داریم. طرح‌های جامع داریم و باید اصول فرهنگی را در بلندمرتبه‌سازی‌هایمان رعایت کنیم اما متأسفانه نمی‌توانیم یا نمی‌خواهیم که رعایت کنیم! مثلاً وقتی شهرداری به خانه‌هایی در کوچه‌هایی با عرض کم، اجازه بلندمرتبه‌سازی و حتی احداث برج می‌دهد، خب، معلوم است که ساکنان طبقات بالایی این ساختمان‌ها به تمام خانه‌های کوتاه منطقه اشراف خواهند داشت.

چرا جلوی این ساخت‌وسازها را نمی‌گیرند؟

به خاطر اینکه در شهری مثل تهران، مشکل کمبود مسکن وجود دارد و شهرداری‌ها مجبورند اجازه بلندمرتبه‌سازی بدهند. اما ساخت‌وساز این ساختمان‌های بلندی که اصول فرهنگی هنگام ساخت آنها رعایت نمی‌شود اصلاً به درد جامعه ما نمی‌خورد و با فرهنگ مردم ما سازگار نیست. برج‌ها، مردم یک جامعه را محدود می‌کنند و حق برخی از فعالیت‌ها مثل نشستن در حیاط و لذت بردن از هوای شب‏های تابستان را از مردم محله‌ها می‌گیرند و پذیرفتن این محدودیت‌ها زمان می‌برد.

پس تکلیف امنیت روانی شهروندان چه می‏شود؟

به‌نظر می‌رسد مشاوران ساخت‌وساز و مسوولان شهرسازی اهمیت چندانی به این موضوع نمی‌دهند و برای آنها بحث اقتصادی مهم‌تر از امنیت روانی است. البته منظور من این نیست که مشکلات اقتصادی و کمبود مسکن اهمیتی ندارند؛ ولی می‌خواهم بگویم ما می‌توانیم با مطالعه دقیق شیوه‌های ساخت‌وساز مدرن و سنتی، ساختمان‌هایی متناسب با فرهنگ خودمان طراحی و احداث کنیم و از این طریق هم مشکلات اقتصادی را برطرف کنیم، هم بحران مسکن را رفع کنیم و دیگر از ساختمان‌سازی‌های غربی الگوبرداری نکنیم.

یعنی الگوی این آپارتمان‌هایی که ما در آنها زندگی می‌کنیم، غربی است؟

بله. غربی‌ها به بهترین شکل از ما الگوبرداری می‌کنند و ما به بدترین و کورکورانه‌ترین شکل از آنها! شاید باورتان نشود اگر بگویم که ابتدا این مردمان غرب بودند که از معماری ساختمان‌های ما الگوبرداری کردند و با شناخت فرهنگ مردم خودشان و با توجه به نیاز انبوه‌سازی، آنها را با تغییراتی علمی و کارشده تبدیل به آپارتمان‌های 45 تا 75 متری کردند و این طراحی و معماری سنتی شرقی با تغییراتی دوباره به ایران برگشت و ما دیگر در این رفت و برگشت، معماری بومی خودمان را در نظر نگرفتیم و آن را با فرهنگ‏مان تطبیق ندادیم و نتیجه‌اش این شد که می‌بینید.

چرا ما نتوانستیم این تغییر الگو را بپذیریم؟

چون ما مردم درون‌گرایی هستیم و به همین دلیل، خانه‌های قدیمی‌مان شامل بخش‌های درونی، بیرونی و اندرونی بود. اما غربی‌ها بیشتر برون‌گرا هستند. ما به دلیل مشکلات اقتصادی مجبور شدیم بدون رعایت اصول شخصیتی مردم‌مان، آپارتمان‌سازی کنیم و خانم خانه را مجبور کنیم جلوی مهمان‌ها پخت‌وپز کند و فرزندمان هم وقتی مهمان می‌آید دیگر جایی برای خوابیدن و درس خواندن نداشته باشد! نتیجه، این می‌شود که کم‌کم بیشتر مردم، پرخاشگر می‌شوند و دیگر حوصله خودشان را هم ندارند، چه برسد به مهمان. به گمان من، در تحلیل این پرخاشگری‌ها و عصبانیت‌های امروزی نباید از تأثیر مستقیم فضای خانه روی شخصیت افراد غافل شد.

منبع : ندا احمدلو- هفته نامه سلامت