آب در آموزه‌های دینی

آب به عنوان حلال و محیط انتقال مواد در بدن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و بدون آن فعالیت‌های زیستی جانداران انجام نمی‌گیرد. بیشترین میزان آب بدن در سلول‌ها می‌باشد و تنها 5 درصد در خون موجود است.

آب در بدن، مواد خوراکی و موادی را که باید دفع شوند جابجا می‌کند. اکسیژن هوا به وسیله هموگلوبین خون از شش‌ها به سلول‌های بدن می‌رسد. غذایی که مصرف می‌کنیم در محیط آبی گوارش می‌شود و فرآورده‌های گوارشی آن به وسیله خون به تمام سلول‌های بدن می‌رسند. اگر آب نباشد بدن یک حجم شکننده و سخت است.

آب خاصیت ضربه‌گیری دارد و با ایجاد حالت ارتجاعی از اندام‌های داخلی محافظت می‌کند.

آب تنها ماده‌ای است که در طبیعت در شرایط عادی به سه حالت جامد، مایع و بخار یافت می‌شود.

همچنین بیشترین واکنش‌های شیمیایی، کاربرد آزمایشگاهی و صنعتی نیز در محلول‌های آبی صورت می‌گیرند.

منشاء آب

حضرت علی (ع) می فر مایند: «آب بهترین نوشیدنی در دنیا و آخرت است.»

در سوره واقعه آیات 68 و 69 آمده است: «آیا به آبی که می‌نوشید اندیشیده‌اید؟»آیا شما آن را از ابر نازل می‌کنید یا ما نازل می‌کنیم؟

این آیات وجود انسان را در برابر یک سلسله سوال‌ها قرار می‌دهد. در واقع می‌گوید: آیا هرگز درباره این آبی که مایه حیات شما است و پیوسته آن را می‌نوشید، فکر کرده‌اید؟ چه کسی به آفتاب فرمان می‌دهد بر سطح اقیانوس‌ها بتابد و از میان آب‌های شور و تلخ، تنها ذرات آب خالص و شیرین و پاک از هر گونه آلودگی را جدا ساخته و به صورت بخار به آسمان بفرستد؟ که این بخارها به صورت قطرات باران نرم و ملایم، آهسته و پی در پی بر سرزمین‌ها فرود آید.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «در حمام آب سرد نخورید، چون معده را خراب می‌کند.»

در آیات فوق فقط به آب نوشیدنی تکیه شده و از تأثیر آن در مورد حیات حیوانات و گیاهان سخنی به میان نیامده، که علت آن اهمیت فوق‌العاده آب برای حیات خود انسان است. البته در آیات دیگر به موضوع زراعت اشاره شده است.

در ادامه در آیه 72 سوره واقعه آمده است: «اگر بخواهیم، این آب گوارا و شیرین را به صورت تلخ و شور قرار می‌دهیم، پس چرا شکر این نعمت بزرگ را به جا نمی‌آورید؟».

در روایتی از پیامبر اکرم (ص) می‌خوانیم: هنگامی که حضرت آب می‌نوشید، می‌فرمود: «حمد برای خداوندی که به رحمتش ما را از آب شیرین و گوارا سیراب کرد و آن را به خاطر گناهانمان شور و تلخ قرار نداد.».

خواص آب‌ها از منظر آیات و روایات

قبل از این که روایاتی دیگر در مورد آب بیان کنیم، جالب است بدانیم که این سخنان و سفارش‌ها حدود 1400 سال پیش در محیطی که از تمدن و بهداشت خبری نبود و بشر هنوز میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زا را کشف نکرده بود و به نقش و اهمیت غدد اصلی بدن و ترشحات آن‌ها آگاهی نداشت، از سوی پیشوایان دینی بیان شده که خود گواه روشنی است بر این که سخنانی این چنین بزرگ و سازنده، که هیچ گاه رنگ کهنگی به خود نمی‌گیرد، جز از طریق وحی الهی ممکن نیست.

آب باران

در قرآن کریم سوره (ق) آیه 9 آمده است: «و از آسمان آبی مبارک نازل کردیم».

در بحارالانوار آمده است که آب باران، آبی مبارک است، به خصوص آب باران در ماه نیسان (نیسان: ماه دوم از فصل بهار است) که بعد از گذشت 23 روز از نوروز آغاز و تا سی روز ادامه می‌یابد. باران بهاری همان گونه که موجب حیات و تحول در نباتات و حیوانات می‌گردد، در انسان نیز منشاء تحول و سلامتی است.

در سوره فرقان آیه 48 آمده است: «و از آسمان آبی طاهر و پاک و پاک کننده فرو فرستادیم.».

حضرت علی (ع) می‌فرمایند : «از آب آسمان بنوشید، چرا که بدن را پاکیزه و بیماری‌ها را رفع می‌کند. ».

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «به سه نفس آب نوشیدن بهتر از یک نفس است

آب‌هایی که به صورت باران، برف و تگرگ و مانند آن از آسمان فرو می‌بارند پاکیزه‌ترین آب‌ها در طبیعت هستند، زیرا آن‌ها آب‌های مقطر هستند و خداوند این نوع آب‌ها را در قرآن به عنوان آب پاک و پاک‌کننده معرفی می‌نماید. اگرچه همین آب در فضای آلوده شهری و صنعتی کم و بیش به وسیله غبار و گازهای مسموم هوا آلوده می‌شود، ولی اگر بعد از باران اولیه جمع شود، بهترین آب پاک، طاهر و پاک‌کننده خواهد بود.

آب زمزم

از مهم‌ترین نقش‌های آب در زندگی انسان، درمان برخی از بیماری‌هاست. در این مورد تنها دو روایت در خصوص ویژگی آب زمزم بیان می‌کنیم:

حضرت علی (ع) به نقل از پیامبر (ص) می‌فرمایند: «آب زمزم به نیت هر دردی نوشیده شود شفاست.».

همچنین می‌فرمایند: «آب زمزم بهترین آب روی زمین است.».

آب گرم

«هر وقت کسی از شما داخل حمام شد، سه کف (منظور آبی که در کف دست جمع شود) از آب گرم بنوشد که شفافیت صورت را زیاد می‌کند و درد بدن را از بین می‌برد.».

آب سرد

حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «بر مریض تب دار آب سرد بریزید (پاشویه کنید) زیرا حرارت بدن را کاهش می‌دهد.».

«دو چیز سبب اصلاح و سلامت بدن می‌شود: خوردن انار، نوشیدن آب خنک.».

همچنین امام صادق (ع) می‌فرمایند: «در حمام آب سرد نخورید، چون معده را خراب می‌کند.».

بهترین روش آب خوردن

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «به سه نفس آب نوشیدن بهتر از یک نفس است. پسندیده نیست که انسان همانند شتر و چهارپایان آب بنوشد.».

آبی که به آرامی و شبیه مکیدن نوشیده شود، دارای خواص زیر خواهد بود:

- آب با ترشحات بزاق آغشته شده و در هضم غذا مؤثرتر خواهد بود.

- موقع نوشیدن، آب با هوا مخلوط نمی‌شود و بنابراین معده درد نمی‌گیرد.

- نوشنده آب، احساس لذت بیشتری می‌کند.

نکاتی برای مصرف آب

حدود 60 درصد وزن بدن ما را آب تشکیل می‌دهد. بدن روزانه مقدار زیادی آب از طریق ادرار، مدفوع، تعریق و بازدم از دست می‌دهد.

در برخی موارد سرعت از دست رفتن آب بیشتر می‌شود، مانند بیماری، زندگی در ارتفاعات، آب و هوای خشک، ورزش، مسافرت با هواپیما، عدم مصرف یک وعده غذا (مانند نخوردن صبحانه) و نوشیدن مقدار زیادی قهوه یا چای (باعث ادرار زیاد می‌شود) بنابراین رعایت نکات زیر از کمبود آب بدن جلوگیری می‌کند:

* هرگاه تشنه شدید، سریع آب بنوشید. تشنگی نشانه خوبی از کم آبی است، اما اطمینان بخش نیست. اگر بیمارید یا ورزش می‌کنید و یا در ارتفاع بالا به سر می‌برید، بیش از حد معمول به مایعات نیاز دارید؛ حتی اگر احساس تشنگی نکنید.

* نوشیدن منظم آب.

* نوشابه، چای و قهوه را به جای آب مصرف نکنید.

* روشن بودن رنگ ادرار، نشانه مناسب بودن آب بدن است. در صورت تیره بودن آن، کلیه‌ها مواد زائد را در حجم کمی از آب تغلیظ کرده‌اند.

* روزانه 6 تا 8 لیوان آب (مایعات) برای بدن لازم است. اگر حدود 30 دقیقه قبل از صرف غذا 1 تا 2 لیوان آب بنوشید، به کم شدن اشتها و کنترل وزن خود کمک می‌کنید. اما بهتر است همراه غذا یا بلا فاصله پس از آن، از نوشیدن آب یا دیگر مایعات خودداری کنید. نوشیدن مایعات همراه غذا شیره معده را رقیق و کم تأثیر می‌کند و در نتیجه هضم غذا سخت خواهد شد.

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

منبع: ماهنامه دنیای تغذیه - مهندس مسعود خبازی، کارشناس صنایع غذایی