تغذیه در بای‌پس معده (1)
جراحی بای‌پس معده نوعی جراحی است که با تغییر آناتومی سیستم هاضمه، میزان غذای مصرفی و کالری دریافتی را کنترل و عمل هضم و جذب را منظم‌تر می‌کند. در واقع، با این روش بافت معده نسبت به حالت اولیه آن کوچک‌تر شده و با اتصال به بخشی از روده (عمدتاً بخش میانی روده کوچک به نام ژژنوم)، منجر به بای‌پس غذا توسط روده کوچک می‌شود. بنابراین، شخص (نسبت به شرایط قبل از عمل)، ظرف مدت کوتاهی احساس سیری و پری زودرس می‌کند؛ چرا که گنجایش دستگاه گوارش وی کاهش یافته است.
چه کسانی کاندید انجام عمل بای‌پس معده هستند؟
اعمال جراحی و از جمله بای‌پس معده زمانی انجام می‌گیرد که چاقی مفرط به هر طریق ممکن قابل کنترل نباشد و ماندن در این وضعیت، منجر به بروز مشکلات عمده و مخاطرات عدیده‌ای گردد. از آنجایی که این عمل خطرات خاص خود را دارد و گاه موجب بروز تغییرات دائمی در شیوه زندگی می‌شود، لذا انجام یک فرایند غربالگری دقیق و جامع برای تعیین افراد کاندید، امری لازم و ضروری است.
بیشتر بیمارانی که عمل بای‌پس معده انجام می‌دهند، وزن آن‌ها به سرعت کاهش می‌یابد که معمولاً این روند تا یک سال پس از عمل ادامه می‌یابد.
با این حال نتایج برخی مطالعات نشان می‌دهند که روند کاهش وزن پس از عمل در افراد مورد نظر بین یک تا چهار سال طول می‌کشد و در این مدت فرد حدود یک سوم از وزن اضافی خود را از دست می‌دهد؛ بنابراین، باید گفت فرایند کاهش وزن تدریجی است.
نکته مهم دیگر این که موفقیت کامل زمانی حاصل می‌شود که با کنترل دقیق و مناسب عادات و رفتار تغذیه‌ای از جمله اعمال محدودیت‌هایی در خوردن و آشامیدن، عدم مصرف مشروبات الکلی و محصولات نیکوتینه نظیر سیگار، و انجام منظم تمرینات ورزشی همراه باشد.
عوارض و خطرات جانبی
برخی از عوارض احتمالی بای‌پس معده عبارتند از:
سندرم دامپینگ،
کمبود ویتامین B12 و آهن در بیش از 30 درصد موارد،
کم‌خونی فقر آهن در بیش از 50 درصد موارد،
زخم‌های گوارشی در 5 درصد تا 15 درصد موارد،
فتق (HERNIA) برگشت پذیری سایز بافت معده به لحاظ آناتومیک که موجب بروز عوارضی چون سکسکه و آروغ زدن‌های مکرر می‌شود،
تهوع و استفراغ پس از صرف غذا، به دلیل تنگ‌تر شدن مجرای ارتباطی بین معده و روده در 5 درصد تا 15 درصد موارد،
عفونت منتشر (به عنوان مثال پریتونیت) محل جراحی به خصوص در اعمال جراحی لاپاراتومیک،
آمبولی ریه،
کوله لیتیاز (سنگ کیسه صفرا) در تقریباً یک سوم افراد،
کمبود مواد مغذی نظیر کمبودهای ویتامینی، کمبود کلسیم و کمبود منیزیم.
تغذیه پس از عمل
ماهیت، مقدار و چگونگی مصرف مواد غذایی و تغییراتی که پس از جراحی بای‌پس معده در فرایند خوردن انجام می‌گیرد، به دلیل کوچک‌تر شدن اندازه معده و تغییر آناتومی سیستم هاضمه بسیار حائز اهمیت است؛ بنابراین رژیم غذایی پس از جراحی باید به پیشبرد هدف اصلی، یعنی همان کاهش وزن، کمک کرده و در نهایت به کنترل وزن در محدوده طبیعی منجر شود. در حقیقت، این رژیم به بیمار کمک می‌کند که پس از جراحی، تغذیه مناسبی داشته باشد.
رژیم بای‌پس معده باید کم‌چرب باشد؛ چرا که چربی زیاد باعث اختلال در
فرایند هضم، اسهال، تهوع، همچنین به تأخیر افتادن تخلیه معده و متعاقب
آن رفلاکس یا بازگشت غذا و اسیدیته معده به داخل مری می‌شود
لازم به ذکر است در صورتی که بیماران، پس از عمل، به طور پیوسته رژیم غذایی مناسب و تمرینات ورزشی منظمی داشته باشند، طی دو سال اول پس از جراحی حدود 60 – 50 درصد از وزن اضافه خود را از دست خواهند داد و با تداوم اجرای این توصیه‌ها در طولانی مدت وزن‌شان حفظ خواهد شد.
به طور کلی، رژیم بای‌پس معده شامل غذاهایی است که از نظر پروتئین، غنی و به لحاظ فیبر، چربی، کالری و کربوهیدرات (قند) ساده و محدود باشند. ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری نیز با مکمل یاری تأمین می‌شوند.
پروتئین
پروتئین یک درشت مغذی است که علاوه بر انرژی زایی برای بدن، نقش ساختمانی داشته و باعث التیام زخم‌ها و جراحات می‌شود. بنابراین، در جراحی‌ها، به خصوص بای‌پس معده، رژیم غذایی باید پر پروتئین باشد. در این صورت از تحلیل بافت ماهیچه‌ای نیز جلوگیری خواهد شد و در نتیجه کاهش وزن تنها از طریق کاهش تعداد و یا اندازه سلول‌های چربی (آدیپوسیت‌ها) اتفاق می‌افتد که بسیار مطلوب است.
گوشت ماهیچه، جوجه، بوقلمون و ماهی (بدون پوست)، سفیده تخم مرغ و پنیرهای خانگی کم چرب از جمله غذاهای پر پروتئین و کم چرب هستند.
کربوهیدرات ساده
کربوهیدرات ساده شامل شیرینی‌جات، کلوچه، بستنی، میلک شیک، آب میوه‌های شیرین شده، ژلاتین، دسرها و غیره می‌باشد.
رژیم بای‌پس معده به سه دلیل باید کم کربوهیدرات باشد:
* مواد قندی از نظر کالری و چربی غنی بوده و حتی در مقادیر کم باعث اختلال در روند کاهش وزن می‌شوند.
* مصرف بیش از حد غذاهای حاوی کربوهیدرات‌های ساده باعث پیشرفت سندرم دامپینگ خواهد شد.
* بیشتر ترکیبات قندی از نظر وجود ویتامین و مواد معدنی فقیر هستند.
چربی
همان‌طور که گفته شد، رژیم بای‌پس معده باید کم‌چرب باشد؛ چرا که چربی زیاد باعث اختلال در فرایند هضم، اسهال، تهوع، همچنین به تأخیر افتادن تخلیه معده و متعاقب آن رفلاکس یا بازگشت غذا و اسیدیته معده به داخل مری می‌شود.
گفتنی است غذاهای سرخ‌شده و پرچرب و یا گوشت‌های چرب از معمول‌ترین ترکیبات غذایی مهاجم و مضر برای سیستم گوارش محسوب می‌شوند.
موفقیت کامل زمانی حاصل می‌شود که با کنترل دقیق و مناسب عادات و
رفتار تغذیه‌ای از جمله اعمال محدودیت‌هایی در خوردن و آشامیدن، عدم مصرف مشروبات الکلی و محصولات نیکوتینه نظیر سیگار، و انجام منظم تمرینات
ورزشی همراه باشد
فیبر
فیبر در ترکیباتی چون سبوس غلات، پاپ کرن، سبزیجات خام و دانه‌های خشک وجود دارد و در رژیم بای‌پس معده محدود می‌شود؛ چرا که معده بای‌پس شده فضای زیادی برای پذیرش این مواد حجیم را نداشته و اسیدیته لازم نیز برای هضم آن‌ها وجود ندارد. حتی بعضی از فیبرها به جداره معده چسبیده و یا مسیر روده باریک را مسدود می‌کنند؛ لذا دریافت بیش از اندازه فیبر، ترکیبات ملین و یا قرص‌های فیبری بدون تجویز پزشک و متخصص تغذیه در این شرایط ممنوع است.
ویتامین‌ها و مواد معدنی
از آنجا که بخش‌های بای‌پس شده معده قادر به جذب برخی مواد مغذی از جمله ویتامین‌ها و مواد معدنی (در طولانی مدت) نخواهند بود، ممکن است علائم کمبود این دسته از مواد مغذی پس از ماه‌ها در فرد ظاهر شود. کمبود اسید فولیک، ویتامین B12 و کلسیم از جمله این کمبودهاست. به همین دلیل بیشتر پزشکان، پس از جراحی برای بیماران خود مکمل‌های مولتی ویتامین – مینرال تجویز می‌کنند.
در قسمت بعدی این مطلب مراحل اصلی رژیم بای پس معده را برای تان توضیح می دهیم.
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منبع: ماهنامه دنیای تغذیه - علی شفیعی، کارشناس تغذیه
مطالب مرتبط:
