تحلیل ریشه‌های اجتماعی عرفان‌های نوظهور

انسان امروزی هرچه  از نظر علمی  وتکنولوژی پیشرفته تر می‌شود  ، گویی  خود وهویتش را بیشتر از پیش  از دست می‌دهد و از فطرت اصلی خود ، که خداجویی می‌باشد ،  بیشتر فاصله می‌گیرد . به علت کج فهمی‌های شدید خود از گرایشهای دینی فاصله گرفته ولی چون ذاتا خداجوست ، به دنبال راهی برای پر کردن خلا های خود می گردد .

در این میان ممکن است دست به هر کاری بزند تا به آرامشی دست بیابد . پدیده ای که چند صباحی ما شاهد رشد آن هستیم ، یعنی عرفان‌های نوظهور ، که اغلب  در قالب مفاهیم دینی و ایمانی رشد پیدا کرده اند .

ریشه‌های ظهور چنین مکاتب عرفانی که اغلب جعلی و بی اساس می‌باشند، در بسیاری از پدیده‌های اجتماعی یافت می‌شود . مثل فرهنگ‌هایی که در دوره‌هایی فترت از دین‌های الهی داشته اند چنین جریان‌های فکری بیشتر دیده می‌شود . در جوامع  اومانیستی  که انسان جای خدا نشسته است و همه چیز بر مدار نیازها و رفاه بشر طراحی می‌شود و جهالت دینی وجود دارد ، بستری آماده برای رشد چنین دیدگاه‌های التقاطی فراهم می‌شود . اغلب فرهنگ‌های غربی که به نوعی القا کننده خدا فقط در روز یکشنبه است و یا برای بسیاری از جوانان آنها حتی این تشریفات معنایی ندارد، چنین  رویکردهایی سریعا گسترش می‌یابد .

منشا دیگر رشد این گونه از افکار دربسیاری از رشته‌های علوم اجتماعی  است ، امروزه ما شاهد مکاتبی در روانشناسی ،جامعه شناسی و فلسفه هستیم که به آنها فرا روانشناسی ، فرا جامعه شناسی ، فرا فلسفه و .... میگویند . چون این رشته‌ها براساس فرهنگ صرفا غربی تدوین شده است ، در بعضی از نظریات خود دچار فقدان و عجز در تفاسیرابعاد وجودی انسان دارند ، به همین دلیل از مکاتبی مانند ذن ، بودا ، میتراییسم و حتی اسلام مفاهیمی را وام گرفته تا بتواند به جنبه‌های معنوی انسان هم پاسخ  دهد ، چون در این علوم به نتیجه رسیدند دید گاه  صرفا ماتریالیستی  نسبت به انسان ، نمی‌تواند جوابگوی  تمام نیازهای او باشد .

عامل مهم اجتماعی دیگر؛ افزایش بحران‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در جامعه است . هر چه جامعه ای مشغول به مشکلات درونی باشد و عدم احساس امنیت روانی ، اجتماعی ، سیاسی و حتی اقتصادی وجود داشته باشد ، احتمال بیشتری وجود دارد که افراد برای رسیدن به آرامش ، حتی به طورموقتی به چنین  دیدگاه‌ها ودستورات آنها پناه ببرند تا کمی احساس آرامش کنند .

در چنین شرایطی سردمداران چنین مکاتب انحرافی ، که اغلب به  جایی  وابسته هستند از مشکلات درون اجتماع  سریعا سوء استفاده  و مجال می‌یابند که افکار دیگران را تحت سلطه خود درآورند . در این میان زنان و نوجوانان بیشتر احتمال دارد که قربانی چنین شرایطی شوند . زیرا آنها حساستر و تلقین پذیرترند . البته زنانی که تحصیلات بالایی دارند کمتر تحت تاثیر قرار می‌گیرند و به سادگی قانع نمی‌شوند .

پس می‌توان گفت که نداشتن حس امنیت یکی از عوامل مهم است ، عامل دیگری که با حس امنیت در ارتباط مستقیم است ، ترس از آینده است که بر وجود انسان امروزی سایه افکنده است . انسان‌های امروزه ازتنهایی ، ماشینی شدن بیشتر زندگی ، چه در حال و چه در آینده ، ازبین رفتن ارتباطات خانوادگی ، جنگ‌ها ، قحطی وغیره ، شدیدا واهمه دارند و چون دنبال آرامش هستند ، این آرامش را در دل  این  رویکردهای به ظاهر آرام ساز جستجو می‌کنند . نمونه ای از این متدها شیوه‌های یوگا و یا مراقبه‌های تعالی است که سعی دارند ذهن را تخلیه کنند ، قدرت تمرکز آن را تغییر داده و دوباره آن را احیا کنند .

یکی از مسایل مهمی که در مورد رشد و قوت گرفتن این پدیده می‌توان در نظر گرفت ، وجود دست‌های پنهانی است که می‌کوشند در جوامعی که مذهب‌های ریشه الهی دارند ، آنرا کمرنگ کنند. مقاصد آنان اغلب استعماری است و در تلاش هستند ، به انحاء مختلف ادیان الهی را کمرنگ کرده ، مبانی آنرا زیر سوال برده ، ایجاد شک و شبه  در این ادیان نموده تا به بسیاری از مقاصد شوم خود از جمله براندازی ادیان  الهی تا ارایه غربزدگی و مصرف زدگی  پیش روند .

یکی از عوامل اجتماعی که باعث می‌شود این طرق ضاله جان گرفته و گسترش یابد ، آموزشی است . جوامعی که ادیان الهی دارند ، متاسفانه اغلب مسایل دینی را برای اقشار نوجوان و جوان خود به خوبی تبیین نمی‌کنند ، مثلا در جامعه ما دین اسلام در بسیاری موارد با مفهوم گناه و عذاب خداوند شکل گرفته است و استفاده از این موارد بیش از موضوعات بشارت دهنده و پاداش دهنده است و در بین بسیاری از نوجوانان و جوانان دین زدگی را ترویج می‌دهد.

اگر شما به آداب بیشتر این فرقه‌های به ظاهر عرفانی ودینی نظری افکنید ، دایما از نشاط درون ، روح آرام ، شادی ذاتی و حتی از رابطه جنسی به عنوان رسیدن به تعالی  استفاده می‌کنند ، رقصهای خاصی برای رسیدن به شادی دارند و .... . حتی درمورد ازدواج رابطه جنسی را قبل از هر چیزی مهم می‌دانند و معتقدند که این رابطه آزاد می‌تواند منجر به عشق و پیوند ابدی شود .

حال در ذهن خود مقایسه کنید ، نوجوانان ما که اطلاعات ناقصی از دین دارند و آنرا مساوی با عذاب می‌دانند ، کدامیک را انتخاب می‌کنند؟ بر عهده بسیاری از دست اندرکاران دینی  و فرهنگی است که تعبیرات مربوط به  مفاهیم دینی را کمی تعدیل کرده و حتی  کمی مفاهیم اسلامی با عشق و محبت مخلوط شود تا فرصتی در اختیار سود جویان قرار نگیرد .

به علت گسترش  رفاه و خدمات اجتماعی در جوامع امروزی ، میزان رفاه اجتماعی بالاتر رفته است  و ساعات کار در اغلب کشورها حدود هشت ساعت می‌باشد ، لذا میزان اوقات فراغت  در بین مردم افزایش یافته است . انسان‌ها درصدد هستند تا به گونه ای وقت اضافه خود را پر کنند . در جامعه خودمان شاهد هستیم که افراد به کلاس‌های  یوگا ، مدیتیشن ، هیپنوتیزم و .... ثبت نام کرده و وارد می‌شوند . در همین کلاس‌ها زمینه مناسبی  برای  جذب شدن افراد به این مکاتب می‌باشد .

علاوه بر هویت فردی ، هویت اجتماعی نیز در توسعه  اینگونه از مکاتب ساختگی موثر می‌باشد ، وقتی افراد  جامعه ای  هویت و تاریخچه خود را از یاد ببرند، شعرا، فضلا، اندیشمندان و .... خود را نشناسند، خصوصا در بین نسل جوان و نوجوان، دچار بی هویتی اجتماعی می‌شوند  لذا به دیدگا ه هایی  بی ریشه ای  پناه می‌آورند تا این هویت اجتماعی از دست رفته را به طریق دیگری جبران کند .