شایعه: امشب دو ماه در آسمان داریم!

همه ساله با نزدیک شدن به 5ام شهریور ماه ایمیلی در سراسر دنیا و به زبان های مختلف برای مردم فرستاده می شود که متن آن به شرح زیر است:

این روز را بخاطر بسپارید! 

این ایمیل، یک شایعه بزرگ است و به شما اطمینان می دهیم نه در این روز و نه در هیچ روز دیگری سیاره مریخ به اندازه ماه در آسمان دیده نخواهد شد. جالب است بدانید 5 شهریور ماه امسال شب 27 ام ماه مبارک رمضان است و در آن شب، کره ماه به شکل یک هلال باریک و بعد از نیمه شب طلوع خواهد کرد. سیاره مریخ نیز بعد از نیمه شب طلوع خواهد کرد و با قدر 1.4+  در صورت فلکی دوپیکر قرار دارد.

به طور مفصل در این مطلب به بررسی شایعه فوق پرداخته ایم که با مطالعه آن می توانید به چرایی دروغ بودن "دیده شدن دو ماه در آسمان" پی ببرید اما مطلبی که در اینجا قصد اشاره به آن را داریم بررسی خرافات و شایعات علمیست.

سال گذشته دو مطلب در بخش دانش و زندگی، پیرامون این موضوع منتشر شد که می توانید آن ها را در اینجا و اینجا  بخوانید. بار دیگر با دقت این دو مطلب و نظرات ثبت شده در آن ها را مطالعه کنید. برخی از آن ها را با هم مرور می کنیم:

** من از اینكه دیر متوجه شده بودم و آن شب را از دست داده بودم ناراحت بودم خوب شد گفتید پس بهتر كه ندیدم

** ما که دو شب یعنی پنج شنبه و جمعه تا ساعت یک بامداد هم نگاه کردیم چیزی ندیدیم

** این هم ازقدرت خداونداست وفکرمیکنم نمازآیات داشته باشه .الله اکبــــــــــر

** با تمام وجود سر جونم میتونم شرط ببندم که امشب 6آبان ساعت حدود 10.30چیزی شبیه ماه که قرمز بود و بزرگتر از ماه همیشگی را با یکی از دوستام دیدم.

** این مطلب صحیح صحیح و خواهشن در مورد چیزی که نمی دونی نظر نده من این مطلب را اصلا قبول ندارم

** سلام . لطفا اونایی که دیدن و عکس گرفتن بی زحمت آپلود کنن عکسو و لینکشو بذارن تا من و بقیه اونایی که ندیدن ببینیمو باورمون شه . مرسی 

** منم 5 و 6 شهریور رفتم پشت بوم و چیزی ندیدم

** آسمون ابر بود و ما از دیدنش بی بهره موندیم..... دلم سوخت.

** ...

شاید شما هم مانند ما از خواندن این نظرات تعجب کرده باشید! این نظرات در حالی ثبت شده اند که در مطلب مربوط به آن ها به وضوح گفته شده است که این موضوع شایعه ای بیش نیست اما برخی از ما حتی زحمت مطالعه چند خط را هم به خود نداده ایم!

البته این تنها مختص مردم ما نیست. این شایعه به حدی در همه جای جهان نفوذ کرده است که سایت های معتبری در حوزه نجوم به شفاف سازی درباره آن روی آورده اند.

سایت های نظیر:   astronomy.com  و  universetoday.com  که از پایگاه های معتبر اطلاع رسانی به شمار می آیند طی مقالات مختلفی به بررسی این شایعه و پاسخ به سوالات سرسام آور کاربرانشان پرداخته اند.

نجوم یکی از علومیست که در طول تاریخ افراد مختلف برای آن شایعه سازی های گوناگونی کرده اند. برخی از این شایعه سازی ها به خاطر جهل مردم نسبت به آن موضوع صورت گرفته است و برخی به خاطر سواستفاده های مختلفی که منافعی را دربرداشته، منتشر شده است. عده ای نیز فقط برای سرگرمی و تفریح اقدام به شایعه پراکنی کرده اند.

شاید مهمترین و اصلی ترین کاری که باید برای بررسی یک موضوع علمی انجام دهیم دقت در منبع یا جستجوی منبع منتشر کننده آن باشد. سایت های تبلیغاتی، وبلاگ های شخصی، صفحات فیس بوک، مجلات زرد، ایمیل های گروه های اینترنتی و ... به هیچ عنوان منابع قابل اعتمادی به حساب نمی آیند. حتی در بعضی مواقع خبرگزاری ها نیز منابع قابل اعتمادی نیستند. به دفعات دیده شده است که خبرگزاری های مختلف در ترجمه یا ویرایش یک خبر علمی دچار اشتباه شده اند و این امر باعث بدفهمی و ایجاد شایعه شده است.

همیشه سعی کنید به منبع اصلی مراجعه کنید و با توجه به میزان اعتبار علمی آن، درستی مطلب را بررسی کنید.

گول ظاهر را نخورید

استفاده از کلمات و اصطلاحات انگلیسی، آوردن تصاویر زیبا و مرتبط با موضوع، قرار دادن لینک های سایت های معتبر، استفاده از اصطلاحاتی نظیر :" دانشمندان معتقدند" و ... همگی عواملی هستند که قصد دارند مطلب را برای شما کاملا علمی و موجه جلوه دهند. هیچ گاه به ظاهرعوام فریبانه این مطالب دقت کنید و به دنبال منبع اصلی باشید.

در مواجهه با مطالبی که به نظرتان کمی غیرمعمولی و سوال برانگیز هستند از افراد کارشناس در آن موضوع سوال کنید. برخی پایگاه ها، سایت ها و انجمن ها هستند که می توانند شما را در این باره کمک کنند. برای مثال انجمن نجوم تبیان یا قسمت نجوم بخش مشاوره های تبیان مکان هایی هستند که می توانند شما را در این زمینه یاری کنند. برنامه های مرتبط رادیو و تلویزیون یا مجلات علمی نیز می توانند مراجع مناسبی برای پرسش و پاسخ باشند.

به عقل خود رجوع کنید!

جمله معروفی وجود دارد که می گوید: "دروغ هر چه بزرگتر باشد باور آن راحت تر است!"

در اکثر مواقع با رجوع به دانسته های قبلی خود به راحتی می توانیم به غیر واقعی بودن مطلب پی ببریم اما نویسنده آنچنان ما را درگیر موضوع می کند که به دانسته هایمان شک می کنیم. اندکی اعتماد به نفس در این مواقع می تواند چاره ساز باشد!

منتشر کننده شایعه نباشید

وقتی با مطلبی رو به رو می شوید که به نظرتان غیرواقعی و شک برانگیز می آید هرگز آن را برای دوستان خود ارسال نکنید. با این کار شما به طور ناخواسته در گسترش این شایعات سهیم می شوید. حساب کنید اگر شما شایعه 5 ام شهریور را برای 20 نفر فرستاده باشید و آن افراد هم هر کدام مطلب را برای 20 نفر فرستاده باشند و همین طور این سلسه انتشار ادامه داشته باشد چه حجم عظیمی از افراد توسط شما درگیر این قضیه می شوند.

امیدوارم سال آینده که به پنجم شهریور ماه نزدیک می شویم دیگر نیازی به نوشتن این گونه مطالب نباشد!