بینی؛ ساختمان و اعمال آن

وظایف اساسی بینی شامل: ایجاد راه هوایی، حس بویایی، تنظیم دما، تنظیم رطوبت، تصفیه ذرات هوا و نقش در تکلم است.

اصلی‌ترین راه ورود هوا به دستگاه تنفسی، بینی است. دوسوم بخش تحتانی حفره بینی پهن‌تر از بخش فوقانی بوده و به وسیله مخاط تنفسی ضخیم پرعروقی پوشیده شده است.

یک‌سوم فوقانی آن ، که باریک‌تر است، به وسیله مخاط بویایی پوشیده شده و محل قرار گیری گیرنده‌های بویایی می‌باشد.

استخوان بینی، مستطیلی است که در طرفین خط وسط و در زیر استخوان پیشانی قرار گرفته است و اندازه و شکل آن در افراد مختلف، متغیر است.

ساختمان بینی

بخش خارجی بینی

ناحیه برآمده‌ای است که در چهره وجود دارد و شامل دو بخش است:

بخش استخوانی که شامل استخوان‌های بینی و زایده پیشانی فک بالاست.

بخش غضروفی که شامل تعدادی غضروف به هم چسبیده است.

بخش داخلی یا حفره بینی

از سوراخ‌های خارجی بینی در جلو تا سوراخ‌های عقبی بینی امتداد داشته و توسط یک دیواره میانی بینی به دو نیمه چپ و راست تقسیم می‌گردد.

حفرات بینی

هر حفره شامل جدار تحتانی ، جدار فوقانی ، جدار داخلی و جدار خارجی است.

در عقب حفره بینی، سوراخ شیپور استاش قرار دارد که بینی را با گوش میانی مرتبط می‌سازد.

مخاط پوشاننده حفره‌های بینی، به داخل گوش میانی و سینوس‌ها نیز کشیده می شود و التهاب این مخاط در داخل سینوس‌ها، عارضه سینوزیت را ایجاد می‌کند.

حفره بینی از لحاظ بافت شناسی و وظایف آن

* قسمت قدامی بینی، دهلیز نامیده می‌شود. دارای موهای کوتاه، غدد چربی و غدد عرق می‌باشد.

* قسمت خلفی حفره بینی توسط اپی تلیوم تنفسی پوشیده شده و بدین جهت، ناحیه تنفسی نیز نامیده می‌شود.

* در زیر اپی تلیوم ناحیه تنفسی، آستر قرار گرفته که حاوی غدد مختلط سروزی و موکوسی و اجسام تورمی است.

* بافت همبند آستر، حاوی سلول‌هایی است که آنتی بادی‌های مترشحه به وسیله آن‌ها مخاط بینی را در مقابل میکروب‌ها، حفاظت می‌کند.

* اجسام تورمی، شبکه‌های وریدی وسیع می‌باشند. تجمع خون در اجسام تورمی، باعث انسداد یکی از مجاری بینی می‌شود و این امر مانع از خشک شدن مخاط تنفسی در اثر عبور هوا می‌شود.

* اجسام تورمی و سیستم عروق بینی، در گرم کردن هوای دم نقش مهمی دارد.

سلول‌های بویایی

سلول‌های بویایی در مخاط بینی قرار دارند و گیرنده ملکول‌های بو هستند.

هر بو از ذرات مختلفی تشکیل شده که ترکیب آن‌ها با هم یک بوی مشخص می‌دهد، در نتیجه گیرنده‌های بویایی مختلفی نیاز است تا یک بو تجزیه و تحلیل و سپس تشخیص داده شود.

سلول‌های عصبی بویایی، در ارتباط مستقیم با محیط هستند.

این سلول‌ها هر چهار هفته یک‌بار نوسازی می‌شوند.

سینوس‌های مجاور بینی

فضاهای بسته‌ای هستند که در استخوان‌های پیشانی، فک بالا، پرونزی و اسفنوئید قرار گرفته‌اند.

این فضاها توسط اپی تلیوم تنفسی پوشیده شده‌اند.

سینوس‌ها توسط منافذ کوچک با حفره بینی در ارتباط هستند و ترشحات آن‌ها از این طریق دفع می‌گردد.

انسداد منافذ تخلیه‌ای سینوس‌ها، در اثر التهاب، باعث بروز سینوزیت می‌شود.

سینوس‌ها در زمان بلوغ به حداکثر حجم خود رسیده و شکل نهایی صورت را تعیین می‌کنند. کار اصلی آن‌ها تشدید صوت می‌باشد.

بوها چگونه ادراک می‌شوند؟

بویایی تنها حسی است که قبل از رسیدن به قشر مخ ، رشته‌هایی را به تالاموس نمی‌فرستد.

برای این که یک بو حس شود، باید به صورت گاز و یا محلول در آید. بدون وجود این شرایء ذرات بودار نمی‌توانند به وسیله جریان هوا به حفره بینی حمل شوند.

این ذرات در پوشش موکوسی اپی تلیوم بویایی حل می‌شوند و به سد لیپیدی احاطه کننده سلول‌های گیرنده بویایی نفوذ می‌کنند.

اعمال بینی

وظایف اساسی بینی شامل: ایجاد راه هوایی، حس بویایی، تنظیم دما، تنظیم رطوبت، تصفیه ذرات هوا و نقش در تکلم است.

راه هوایی برای تنفس

افرادی که تنفس از راه بینی را از دست می‌دهند خواب راحتی ندارند، در نتیجه طی روز کسل، بی‌حوصله و عصبی هستند. کوچک‌ترین تغییرات در مجرای تنفسی بینی، می‌تواند موجب مقاومت قابل ملاحظه‌ای در برابر عبور هوا شود به طوری که اگر قطر مسیر عبور هوای تنفسی از راه بینی به نصف تقلیل یابد، مقاومت راه هوایی بینی 16 برابر می‌شود.

تنظیم دمای هوا

زمانی صورت می‌گیرد که هوای استنشاقی از روی سطوح وسیع ساختمان‌های پیچیده داخل بینی که حاوی شبکه غنی مویرگی است می‌گذرد. صرف نظر از حرارت هوای تنفسی، دمای هوا در حلق به ندرت بیش از 4 درجه نسبت به دمای طبیعی بدن نوسان دارد. تغییر دمای محیط به میزان 25 درجه، موجب تغییری کمتر از 1 درجه در هوای دمی می‌شود.

تنظیم رطوبت

تعداد زیادی از غدد مخاطی موجود در مخاط بینی، امکان مرطوب سازی دائمی هوای تنفسی را به وجود می آورند. تخمین زده می‌شود طی 24 ساعت تنفس، حدود یک لیتر مایع صرف اشباع هوای دمی شود. هوای دمی بیش از 75 درصد، از رطوبت اشباع می‌شود.

تصفیه ذرات هوا

بر عهده سیستم مخاطی بینی است که جریان ممتد هوا، ترشحات چسبنده‌ای را تشکیل می‌دهد. حرکات منظم مژک‌های سلولی، این ترشحات چسبنده را با سرعت چند میلی متر در دقیقه حرکت داده، اجازه می‌دهد که این ترشحات هر 20 دقیقه یک بار جایگزین شود.

تکلم

بینی نقش مهمی در تکلم دارد و موجب افزایش رزونانس صدا می‌شود. در موقع گرفتگی بینی، صدای «م» به صورت «ب» و «ن» به صورت «د» ادا می‌شود.

مضرات تنفس دهانی

بی حالی، خواب آلودگی، کسالت، بی حوصلگی و عصبی بودن از عوارض اختلال در تنفس است.

تنفس دهانی مزمن باعث می‌شود دندان‌ها جرم بگیرند، زبان، خشک یا باردار شود و بیمار دچار بوی بد دهان شود.

تنفس از طریق دهان همچنین سبب ایجاد خشکی، زخم و درد در ناحیه حلق می‌شود و ممکن است منجر به احساس توده‌ای در گلو شود.

فرآوری: مریم سجادپور

بخش سلامت تبیان

دانشنامه رشد

ایران سلامت – دکتر نراقی

ایرنا