"دانش"اولین روزنامه زنان درایران

نخستین روزنامه زبان فارسی که به زنان اختصاص داشت و به خاطر دفاع از حقوق زن ایرانی بعد از انقلاب مشروطه منتشر شد، روزنامه «دانش» بود.

نخستین روزنامه زبان فارسی که به زنان اختصاص داشت و به خاطر دفاع از حقوق زن ایرانی بعد از انقلاب مشروطه منتشر شد، روزنامه «دانش» بود. صاحب امتیاز و ناشر این مجله خانم دکتر کحال، دختر یعقوب جدیدالاسلام همدانی بود و از دهم ماه رمضان 1328 هجری قمری (1289 هجری شمسی) تا 27 رجب 1329 هجری قمری تا 30شماره روی کاغذ نیم ورقی و هر شماره ای در هشت صفحه با کاغذ روزنامه ای زرد به چاپ رسید. در تمام این نشریه، ستون های مقالات قرار داشت و تصویری در آن درج نمی شد. محل دفتر روزنامه دانش در تهران خیابان علاءالدوله شماره 34 قرار داشت و چاپ آن را سه چاپخانه، مطبعه شرقی، فاروس و چاپخانه مجلس شورای ملی بر عهده داشتند. این نشریه در تهران یک عباسی و در شهرستان ها پنج شاهی قیمت داشت و از داخل کشور و خارج از ایران نیز مشترک می پذیرفت.

موضوعاتی که در روزنامه به آن اشاره می شد، تربیت نسوان و دوشیزگان و تصفیه اخلاق زنان بود و در آغاز آن قید شده بود که «روزنامه ای اخلاقی و بچه داری و خانه داری است.»

در سه شماره اول روزنامه دانش از دوره انتشارش نام ع.صفوت به عنوان سردبیر در زیر نام خانم مدیر قید شده بود؛ ولی از شماره چهارم به بعد تنها نام مدیر و صاحب امتیاز را دارد.

استاد محیط طباطبایی درباره نام ع. صفوت می نویسد: «ع. صفوت هم بعید نیست همان مرحوم صفوت تبریزی باشد که مانند امیر خیزی به همراهی ستارخان به تهران آمده بود و بعدها از ادبا و معارفیان معروف آذربایجان محسوب می شد.»

بین اولین روزنامه منتشر شده در ایران توسط میرزاصالح شیرازی 1253 هجری قمری تا انتشار نشریه دانش حدود 75 سال فاصله است. با این همه قدم اول، آن هم از طرف زنان که همواره در قیدوبند سنت های تحمیلی گرفتار بودند، همیشه مخاطره انگیز تر است. سال 1328 هجری قمری در واقع سال شکوفایی نشریات در ایران است. در این سال 18 نشریه در تهران، هفت نشریه در رشت، چهار نشریه در مشهد، چهار نشریه در تبریز، 30 نشریه در اصفهان، دو نشریه در شیراز و در یزد، ارومیه، همدان، اراک و قزوین هر کدام یک نشریه منتشر می شد.

در اولین سرمقاله شماره اول مشخص است که مخاطبی جز نسوان ندارد که صرفا برای روشن کردن ذهن و فکر زنان و تشویق آنان به سوادآموزی و ادامه تحصیل منتشر می شود. این سرمقاله با تیتر «بسم الله الرحمن الرحیم» آغاز سخن می کند و ادامه می دهد که «بر ارباب دانش و بینش مخفی نیست که خالق عقل و دانش و رازق کل آفرینش تربیت نوع بشر را از پسر و دختر به عهده کفایت و قوه درایت امهات نهاد و این موهبت را به طایفه نسوان داده.

زیرا تمام موالید از زمان تولد تا نزدیک 10سال کسب اخلاق و تربیت از مادر می نمایند و تقلید از حالات و اخلاق آنها می کنند خاصه بنات که آنها نیز در آتیه امهات هستند و هرگاه مادر ما صاحب اخلاق رذیله باشد ناچار اولاد صاحب اخلاق حسنه نخواهد شد، پس چه باید کرد که مادر ها بتوانند از عهده این خدمت به خوبی برآیند.» با این استدلال با سوادان را تشویق به مشترک شدن و خواندن روزنامه می کند و حتی به شوهرانی که زنان شان سواد خواندن ندارند، تکلیف می کند که روزنامه را هر هفته برای خانم هایشان بخوانند تا هم کسب فیض کنند و هم به سواددار شدن تشویق شوند.

اخبار مربوط به مدارس دخترانه در بیشتر شماره های آن درج می شد. در شماره 29 روزنامه از امتحانات مدرسه هنر دختران که دبستان مربوط به «شرکت علمیه فرهنگ» بود. تفصیلی نقل می کند که شعر و خطابه ادیب الممالک و همشیره او (شاهین) در همین باب ضمن اخبار مربوط به این امتحان وارد است.

نکته قابل ذکر اینکه امتیاز این نشریه از بانوان نبوده است، ولی چون مندرجاتش اختصاص به بانوان ایرانی و زندگی زن در جهان آن روز داشته از اهمیت خاص برخوردار است.

نویسندگان روزنامه دانش، نسبت به زمان خود بسیار روشنفکر و پیشرو بودند و دختران و جوانان و حتی روستاییان را به فراگیری سواد، علم و دانش تشویق و ترغیب می کردند و به این وسیله می خواستند زنجیرهای اسارت و محرومیت زنان که نشأت گرفته از تحجرهای سنتی بوده را پاره کنند. در همه شماره ها در باب علم و سواد آموزی مطلبی دارد و اخبار مربوط به افتتاح مدرسه را با تبریک و تهنیت درج می کردند.

روزنامه دانش، راهگشای روزنامه نگاران زن در ایران شد و زمینه انتشار نشریات تخصصی زنان و توسعه سریع روزنامه نگاری را بعد از جنبش مشروطه ایجاد کرد.

منبع :آفتاب