گناه بزرگی به نام دعا نکردن!

مطابق آیه 60 سوره غافر تکبر و دعا نکردن به عنوان گناهی بزرگ که باعث ورود به جهنم می‌شود، معرفی شده است.ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن و به فرموده اهل بیت(ع) بهار آن است. اگر چه تلاوت آیات قرآن و حتی نگاه کردن به صفحات قرآن کریم نیز دارای اجر و پاداش الهی است؛ اما تدبّر در آیات قرآن دستور اکید خود قرآن و سفارش جدی پیامبر اکرم) و ائمه اطهار(ع) است، تا جایی که فرموده‌اند در تلاوت قرآنی که همراه با تدبر نباشد، خیری نیست.

متکبرین وارد دوزخ می‌شوند!

آیه 60 سوره غافر می‌فرماید: «وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ».

پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانید تا (دعای) شما را بپذیرم! کسانی که از عبادت من تکبر ورزند، به زودی با ذلت وارد دوزخ می‌شوند.» (1)

یکی از مهم‌ترین آیات قرآن کریم در موضوع دعا و نیایش، همین آیه شریفه است .

در میان همه‌ی عبادات ما ، دعا جایگاهی دارد که صریحاً اهل بیت آن‌را بیان فرموده‌اند . در روایت داریم : دعا مغز عبادت است . در بین همه‌ی عبادات ما ، ارزش دعا از اعمال خوب ما هم بالاتر است . روایت داریم : دعا به تنهایی به اعمال خوب ما در تمام طول زندگی طعنه می‌زند .

در قسمت اول آیه بر استجابت دعا تأکید شده است و در بخش دوم نیز تکبر و دعا نکردن به عنوان گناهی بزرگ که باعث ورود به جهنم می‌شود، معرفی شده است.

در نگاه اول، از عبارت «ادعونی استجب لکم» چنین برداشت می‌شود که هر دعایی مورد اجابت قرار می‌گیرد؛ اما حدیث شریف ثقلین و روایات فراوان دیگر به ما می‌آموزد که بدون روایت و تبیین رسول خدا (ص) و اهل بیت پاک او (ع) نمی‌توان آیات قرآن را تفسیر کرد و حتماً باید آیات قرآن را با توضیح معصومان (ع) مورد توجه قرار دارد.

امام سجاد (ع) : خدا به بالاترین چیزی که محبت دارد ، این است که از او چیزی بخواهید . خدا بزرگی است که متکبر است و تکبر به خدا برازنده است . تکبر برای ما بد است چون می‌خواهیم خودمان را جای خدا بنشانیم .

وقتی به سراغ روایات ائمه اطهار (ع) می‌رویم می‌بینیم که برای دعا، آداب و شرایطی قرار داده‌اند که رعایت و عدم رعایت آن‌ها در استجابت دعا تأثیر دارد. برای نمونه در آداب و شرایط دعا رسول گرامی اسلام (ص) فرموده‌اند: «در حالی خداوند را بخوانید که به جابت او یقین دارید».(2)

امام صادق (ع) ضمن روایتی فرمودند: «دعا از خداوند متعال پوشیده می‌ماند (اجابت نمی‌شود)تا آن که بر محمد و آل محمد (ص) صلوات فرستاده شود.»(3).

می‌توان آداب و شرایط برگرفته از روایات را در امور زیر خلاصه کرد:

آداب ظاهری دعا

1- طهارت، 2- استعمال عطر 3- رو به قبله بودن 4- صدقه دادن 5- بدون عجله دعا کردن 6- اصرار و پافشاری کردن در دعا 7- نام بردن حاجت 8- آمین گفتن 9- گریه کردن در نیایش 10- اعتراف به گناهان 11- اظهار خشوع 12- تعمیم دادن دعا برای دیگران 13- شروع و ختم دعا با صلوات 14- مدح و ثنای الهی قبل از درخواست حاجات

آداب باطنی (قلبی و اعتقادی) دعا

1- ایمان به حضرت حق و قدرت بی‌پایانش

2- رجاء و امیدواری به رحمت خداوند

3- خوش گمانی و حسن ظن به خداوند

4- انکسار قلب و شکستگی دل در حین نیایش

5- ناامیدی کامل از غیر خدا

باید گفت اگر کسی با رعایت این آداب و شرایط به دعا کردن پرداخت ، دعای او به اجابت نزدیک‌تر است.

نکته مهم دیگر مصلحت دعا کننده است. خداوند با علم بی‌پایانش می‌داند که اجابت دعای این بنده به نفع او و یا به ضرر اوست. در دعای شریف افتتاح که ویژه شب‌های ماه مبارک رمضان است می‌خوانیم: «ولعل الذی أبطأ عنی هو خیر لی، لعلملک بعاقبة الأمور» (4) یعنی خدایا اگر در برآورده شدن برخی حاجات من، تأخیر شده است، علت آن علم تو به عاقبت امور است. پس حواسمان باشد با تأخیر در اجابت دعاهایمان، زبان به گلایه باز نکنیم و در هر صورت به قضای الهی راضی باشیم.

در قسمت دوم این آیه شریفه از دعا به عبادت یاد شده است عبارتی که ترک آن موجب ورود به دوزخ است!

این که دعا کردن مسئله‌ای است که در روایات هم مورد تأکید قرار گرفته است؛ رسول اسلام (ص) فرمودند: «الدعاء مخ‌العبادة؛ دعا مغز عبادت است.» (5)

از انضمام این روایت با آیه شریفه مورد بحث، اهمیت دعا کردن استنباط می‌شود.

آری، اجابت نزدیک است، خدا قاضی‌الحاجات است. حضرت حق مجیب است و ... اما آیا ما چقدر اهل دعائیم؟ به چه میزان آداب دعا را رعایت می‌کنیم؟

پی‌نوشت‌ها:

(1). ترجمه قرآن کریم: آیت الله مکارم شیرازی

(2). وسائل الشیعه، ج 7 صفحه 53

(3). عدة الداعی، ص 278

(4) . مفاتیح‌الجنان، اعمال ماه مبارک رمضان

(5). وسائل‌الشیعه، جلد 7، صفحه 27

بخش قرآن تبیان

منابع :

عصر شیعه؛ مقاله حسین محمدی فام

سایت راسخون