مراقبت‌های قبل از بارداری
اگر می‌خواهید مادر شوید، اگر می‌خواهید نوزادی سالم به دنیا بیاورید و اگر دوست دارید خودتان هم پس از زایمان مادری سالم باشید، مراقبت‌های قبل از بارداری را نادیده نگیرید.
اغلب مادران جوان می‌دانند چگونه باید در دوران بارداری از خود و فرزند دلبندشان مراقبت کنند، ولی متاسفانه خیلی از آن‌ها از کنترل‌های قبل از بارداری غافلند.
دکتر الهه ثناگو، جراح و متخصص بیماری‌های زنان و زایمان با اشاره به اهمیت مراقبت‌های پیش از بارداری تاکید می‌کند:
«همه خانم‌ها باید قبل از بارداری برای کنترل و بررسی‌های لازم از نظر وجود مشکلات احتمالی به پزشک متخصص مراجعه کنند.
پزشک نیز باید به کمک معاینات و آزمایشات قبل از لقاح، از سلامت کامل مادر مطمئن شود. وجود هر گونه مشکل پزشکی قبل از بارداری باید تشخیص داده شود و کنترل‌های لازم در مورد آن صورت پذیرد.
خانم هایی که سابقه فشار خون بالا دارند، افراد دیابتی، کسانی که دچار مشکلات تیروئیدی، قلبی، کلیوی، ریوی، کم خونی، بیماری‌های روماتیسمی و... هستند، باید قبل از بارداری به منظور کنترل بیماری کاملا بررسی شوند.»
دارو مصرف کنیم یا نه؟
به طور حتم برای درمان هر بیماری باید اقداماتی صورت گیرد و در صورت نیاز داروهایی طبق نظر پزشک مصرف شود، اما همیشه در این‌باره سوالی برای مادران مطرح است؛ مصرف دارو در دوران بارداری خطرناک است یا نه؟!
دکتر ثناگو با اشاره به این‌که خانم‌ها به هیچ‌وجه نباید در دوران بارداری خودسرانه داروهای خود را قطع کنند، هشدار می‌دهد و می‌گوید:
«مصرف برخی از انواع داروها حین بارداری الزامی است. بعضی از داروها هم در این دوران با داروهایی امن و مناسب برای جنین جایگزین می‌شوند؛ مانند داروهای خوراکی قند خون که در دوران بارداری، انسولین جایگزین آن می‌شود.
در اغلب موارد مقدار داروهای تیروئید در دوران بارداری تغییر می‌کند، پس اگر پزشک میزان مصرف آن را کم یا زیاد کرد، در مصرف مقدار جدید دقت کنید.
همچنین بیماران قلبی یا افرادی که دچار درجاتی از نارسایی کلیوی هستند نیز حتما باید قبل و حین بارداری تحت آزمایش و معاینات لازم قرار گیرند. در مورد این بیماران، بارداری حتما باید با اجازه و نظر پزشک باشد.»
دردسر بیماری‌های مادر برای جنین
مادران دلسوز باید دقت کنند، گاهی بیماری آن‌ها گریبان جنین را هم می‌گیرد. دکتر ثناگو با اشاره به این نکته می‌گوید:
«وجود بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و فشار خون بالا اگر در دوران بارداری کنترل نشود، ممکن است باعث کاهش رشد جنین در رحم و حتی مرگ او شود. این بیماری‌ها علاوه بر جنین برای مادر نیز مشکلاتی جدی ایجاد خواهند کرد.
قبل از بارداری باید سلامت دهان و دندان بررسی شود و برای درمان پوسیدگی‌های دندانی اقدامات لازم صورت گیرد. ثابت شده است عدم رعایت بهداشت دهان و وجود دندان‌های پوسیده می‌تواند باعث زایمان زودرس شود.»
دکتر مظهری، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز درباره کم‌خونی در خانم‌ها می‌گوید:
«مشکل کم‌خونی زنان باید قبل از بارداری برطرف شود. مصرف مکمل‌های آهن با تجویز پزشک از زایمان‌های زودرس، تولد نوزاد با وزن کم و به خطر افتادن سلامت مادر و کودک جلوگیری می‌کند.
هیچ زنی نباید قبل از درمان کم‌خونی خود اقدام به بارداری کند، زیرا در دوران بارداری به خصوص در اواسط و اواخر این دوره در معرض کم‌خونی قرار می‌گیرد.
اگر زنی با زمینه کم‌خونی‌های قبلی باردار شده باشد، طی بارداری مایعات کلی بدن و حجم خون افزایش پیدا کرده و اندام‌های بدن مادر به موازات رشد جنین، نیاز بیشتری به آهن پیدا می‌کند.
گاهی در 3 ماهگی، 6 ماهگی و 9 ماهگی مقدار نیاز بدن به آهن به 5 برابر قبل از بارداری می‌رسد که تأمین چنین نیاز افزوده‌ای تنها از طریق بهبود کیفیت تغذیه مادر امکان‌پذیر نخواهد بود.»
خانم‌های شاغل و دوستداران ورزش دقت کنند
خیلی از خانم‌های باردار، شاغل هستند و باید در طی بارداری در محل کار خود حاضر شوند. به گفته دکتر ثناگو بارداری منعی برای کار کردن خانم‌های شاغل ندارد، ولی ایستادن به مدت طولانی و انجام فعالیت‌های بدنی و ذهنی شدید که منجر به خستگی بیش از حد شود می‌تواند موجب بروز عوارضی مانند زایمان پیش از موعد و حتی بالا رفتن فشار خون حاملگی شود. دکتر ثناگو در این زمینه توصیه می‌کند:
«در این دوران باید فعالیت‌های بدنی در حدی باشد که منجر به خستگی بیش از حد مادر نشود.
ورزش کردن در دوران حاملگی ممنوع نیست. پس خانم‌هایی که ورزشکار هستند می‌توانند در این ماه‌ها هم به فعالیت ورزشی خود ـ البته با شدت متوسط ـ ادامه دهند. بهترین ورزش برای خانم‌های باردار ورزش‌های هوازی (ایروبیک) است. اما انجام ورزش‌هایی که در آن‌ها احتمال زمین خوردن و صدمات بدنی وجود دارد، توصیه نمی‌شود. البته ورزش کردن برای گروهی از خانم‌های باردار ضرر دارد که تشخیص این مورد با پزشک متخصص است.
رانندگی کردن در این دوران مشکلی ایجاد نمی‌کند، ولی کمربند ایمنی حتماً باید بسته باشد.»
تغذیه در دوران بارداری
تغذیه مناسب یکی از موضوعات مهم و اساسی در این دوران است که معمولاً بیش از بقیه موارد مورد توجه خانم‌های باردار قرار می‌گیرد. دکتر ثناگو در این‌باره یادآور می‌شود:
«به طور معمول از سه ماه قبل و در یک ماه اول بارداری خانم‌ها باید قرص اسید فولیک مصرف کنند. از ماه چهارم به بعد نیز مصرف قرص آهن برای تمامی خانم‌های باردار الزامی است. مصرف سایر مکمل‌ها و ویتامین‌ها در دوران بارداری ضرورتی ندارد. اما در افراد خاص مثل گیاهخواران، کسانی که سوءتغذیه دارند و حاملگی‌های دوقلو مصرف آن‌ها نیز الزامی است.»
دکتر اشرف سماوات، رئیس اداره ژنتیک وزارت بهداشت با اشاره به تاثیر ویتامین اسیدفولیک در جلوگیری از بروز نقص مادرزادی لوله عصبی می‌گوید:
« مصرف قرص اسید فولیک برای زنان در دوران بارداری برای جلوگیری از ناهنجاری نقص لوله عصبی در نوزادان کافی نیست و میزان این ویتامین در خون مادر باید قبل از بارداری افزایش یابد.
نقص لوله عصبی نوزاد در اثر کمبود اسید فولیک در بدن مادر به وجود می‌آید که در صدر ناهنجاری‌های مادرزادی است. در نقص لوله عصبی، کاسه سر و یا لوله عصبی (از سر تا کمر) کاملا بسته نمی‌شود و اعصاب از این مناطق بیرون می‌زند و نوزاد دچار صدمات بسیار زیادی می‌شود.
بسیاری از این نوزادان در ماه‌های ابتدایی جان خود را از دست می‌دهند و بسیاری از نوزادانی هم که به نقص در ناحیه کمر مبتلا هستند، با ناهنجاری‌های زیادی از جمله فلج پاها و بی‌اختیاری ادرار روبه‌رو می‌شوند.
میزان بالای اسید فولیک هیچ ضرری برای سلامت انسان ندارد. بنابراین زنان باردار علاوه بر غذاهای دارای اسید فولیک، باید در دوران بارداری قرص اسید فولیک را نیز مصرف کنند. علاوه بر آن، لازم است همواره در رژیم غذایی زنان، میزان مناسبی از سبزیجات و برگ‌های سبز و تازه وجود داشته باشد.»
بیماری‌هایی در دوران بارداری
خانم‌های باردار معمولا از مشکلاتی مانند کمر درد، تهوع، پا درد، معده درد و... شکایت دارند. اما باید بدانیم گاهی خود حاملگی عامل اصلی بروز چنین مشکلاتی است و مادران نباید خیلی نگران شوند. دکتر ثناگو در این‌باره می‌گوید:
«70 درصد خانم‌های باردار، درد تحتانی کمر را تجربه می‌کنند که اغلب، شرایط حاملگی دلیل بروز آن است. ولی در موارد شدیدتر حتما باید از نظر مشکلات ارتوپدی بررسی‌های لازم صورت گیرد.
حالت تهوع و استفراغ کردن در اوایل بارداری میان خانم‌ها شایع است که 90 درصد تا شروع نیمه دوم حاملگی بهبود می‌یابند.»
فراوری : نیره ولدخانی
بخش سلامت تبیان
منابع :
جام جم - نیلوفر اسعدی بیگی
ایسنا
