درباره تغییر نام پول ملی
در کنار بررسی حذف چهار صفر بد نیست که از زاویه‌ای دیگر موضوع تغییر نام پول ملی را بررسی کنیم.
به این جملات دقت کنید:
وزیر امور اقتصادی و دارایی ضمن دعوت از مردم برای نام‌گذاری واحد پولی جدید کشور، گفت: اصلاح واحد پول ملی به معنای تغییر ماهوی پول نیست و ارزش سپرده‌ها، سکه‌ها و دارایی مردم کمافی السابق پابرجا می‌ماند، ضمن اینکه واحد پول ملی به طور تدریجی تغییر خواهد کرد. حسینی در مورد نام‌گذاری واحد پولی جدید گفت: گزینه‌هایی در این خصوص وجود دارد اما شما نیز می‌توانید پیشنهاد دهید.
اما چرا کشوری اقدام به تغییر پول ملی می‌کند؟
تصمیم درباره نام‌گذاری دوباره واحد پول و طراحی واحد پول جدید به نظر بیشتر تصمیمی فنی می‌رسد تا تصمیمی سیاسی، چرا که کنترل دولت بر واحد پول کشور یکی از نشانه‌های دولت ـ ملت‌های مدرن است. دولت‌ها از اواسط قرن 19 میلادی کنترل پولی خود را بر اقتصاد گسترش دادند.در یک نگاه کلی به نظر می‌رسد که تغییر نام پول بهتر از کاهش صفرها باشد زیرا با تغییر نام پول مثلا تومان به جای ریال یا دینار به جای ریال، در مقابل هر 1000 ریال به تدریج، بانک‌ها پول جدید یعنی یک دینار یا یک تومان را ارائه می‌دهند و همه جا رسمیت پیدا می‌کند و همه می‌دانند که پول جدید معادل 1000 ریال است.
اما در تغییر نام پول جدید، مثلا دینار که خاطرات بسیاری برای ملت ایران در تاریخ اقتصاد داشته، موضوع ساده‌تر اتفاق می‌افتد. اگر چه حدود چند ماه طول می‌کشد که همه پول‌ها به تدریج به بانک بیاید و بانک 1000 ریال را با یک دینار تغییر دهد، اما این کار به تدریج جامعه را آماده می‌کند و مردم احساس می‌کنند که اتفاق خاصی نیفتاده و دینار یا تومان جای ریال را گرفته و اعتبار دارد و معاملات رسمی و غیر رسمی به راحتی چه در بانک و چه در بازار و کسب و کارهای مختلف و حتی روستاها انجام می‌شود.
دقیقا مانند این است که اسکناس جدید چاپ شده، وقتی اسکناس 10 هزار تومانی و 5 هزار تومانی چاپ می‌شود مردم به راحتی آن را می‌پذیرند در انتشار واحد پولی جدید نیز این اتفاق به راحتی در بازار و بانک‌ها جا می‌افتد.
این سیستم تا چند ماه به صورت دو پولی در اقتصاد وجود دارد اما به تدریج پول جدید با نام و ارزش بهتر جایگزین ریال می‌شود
فاکتورهای اقتصادی و سیاسی همچون تورم، نگرانی دولت از پایین آمدن اعتبار پول خود و یا اثر واحد پول بر هویت ملی و غیره را می‌توان از عوامل نام‌گذاری دوباره واحد پول دانست
اما در حذف سه صفر، مردم در برخورد روانی با این موضوع نوعی مقاومت یا سوال یا برخورد را خواهند داشت زیرا نام ریال عوض نمی‌شود تنها سه صفر کم می‌شود و این موضوع تا چند وقت معامله در بازار را با مشکل مواجه می‌کند.
در یک مثال ساده می‌توان سختی حذف صفرها را این گونه تشریح کرد:
در حذف سه صفر، فروشنده می‌گوید قیمت کالا 100 تومان است. مشتری می‌پرسد چقدر ارزان می‌فروشی، 100 تومان جدید یا قدیم؟ چه شده که ارزانی شده ؟!
و فروشنده جواب می‌دهد آقا پول عوض شده قدیم و جدید ندارد پول جدید ریال جدید، تومان جدید و ...
نمونه این موضوع در تغییر ساعت در شروع هر سال قابل لمس است. مدتی طول می‌کشد تا ساعت جدید و قدیم جا بیفتد. نفر اول می‌پرسد ساعت چند است؟ دیگری می‌گوید ساعت 12 ظهر است. شخص اول دو به اره می‌پرسد جدید یا قدیم؟
نفر دوم جواب می‌دهد جدید و قدیم ندارد ساعت رسمی عوض شده معلوم است که چه می‌گویم ساعت 12 ظهر جدید است.
معرفی کلی نام گذاری دوباره پول
نام‌گذاری دوباره واحد پول، ممکن است بخشی از یک بسته اصلاحات سیاسی و اقتصادی بزرگ‌تر باشد. مانند آنچه که در افغانستان از اکتبر سال 2002 به بعد رخ داد و حذف سه صفر از واحد پول افغانستان (افغانی) بخشی از یک برنامه جامع برای این کشور بوده است. شاید بتوان گفت که حذف سه و یا چهار صفر از واحد پول ملی کشورمان نیز بخشی از بسته اصلاحات اقتصادی باشد که فاز اول آن با هدفمندی یارانه‌ها آغاز شده است.با مطالعه‌ای که روی روند تورم 25 کشور اجرا کننده سیاست حذف صفر انجام گرفت، به نتایجی دست پیدا کرده‌ایم که چشمگیر است. این کشورها ممکن است یک، دو، سه و یا بیشتر اقدام به نام‌گذاری دوباره واحد پول و یا حذف صفر کرده باشند. برای بررسی رابطه میان تورم و نام‌گذاری دوباره واحد پول، تورم کشورها در سال اجرای سیاست و دو سال پیش و پس از اجرای سیاست مورد مشاهده قرار گرفت.
گفتنی است، پیش از اینکه نتایج با کشور خودمان مقایسه شود، در میان کشورهای مورد مطالعه نام‌برده، رابطه‌ای مثبت میان تورم بسیار شدید و نام‌گذاری دوباره واحد پول دیده شد.
بدین صورت که برخی کشورها بلافاصله پس از تورم بسیار شدید، اقدام به اجرای این سیاست کرده‌اند و برخی با وقفه زمانی چند ساله پس از تورم بسیار شدید؛ بدین معنا که کشورهای اجرا کننده سیاست، همگی با تورم بسیار شدید روبه رو بوده‌اند.
البته باید گفت، کشورهایی نیز بوده‌اند که پول‌های دیگری را به دلایل گوناگون با پول خود دیگر جانشین کرده‌اند که این دسته از کشورها مورد مطالعه این متن نبوده اند
در نهایت باید گفت انتخاب این سیاست تحت تأثیر عوامل گوناگونی است. مثلا فاکتورهای اقتصادی و سیاسی همچون تورم، نگرانی دولت از پایین آمدن اعتبار پول خود و یا اثر واحد پول بر هویت ملی و غیره را می‌توان از عوامل نام‌گذاری دوباره واحد پول دانست. دولت‌ها باید به دور از علایق سیاسی خود و با توجه به شرایط اقتصادی خود اقدام به نام‌گذاری دوباره واحد پول کنند
شاید بتوان گفت که حذف سه و یا چهار صفر از واحد پول ملی کشورمان بخشی از بسته اصلاحات اقتصادی باشد که فاز اول آن با هدفمندی یارانه‌ها آغاز شده است.
بررسی‌ها نشان دهنده این است که کشور ما با تورم بسیار شدید روبه رو نبوده است و با توجه به یافته‌های به دست آمده از تجربیات دیگر کشورها، لزوم اجرای سیاست نام‌گذاری دوباره برای پول ایران، دست کم در این مقطع احساس نمی‌شود. به عبارتی به نظر می‌رسد که عامل اصلی در تصمیم گیری برای اجرای طرح عوامل غیراقتصادی باشد.
باید صبر کرد و دید که نتیجه واقعی این طرح بعد از اجرا چه خواهد بود؟ یادمان باشد که پیش از اجرای طرح ملی هدفمندی یارانه‌ها گمانه زنی‌های بسیاری درباره بروز تورم‌های عجیب و غریب شنیده می‌شد که تا اینجا و با همکاری دولت و مردم چنین چیزی رخ نداده و امید است که از این پس هم اجرای طرح با آرامش و به خوبی پیش برود. قطعا با اجرای درست هدفمندی زمینه برای اثربخشی سایر بخش‌های طرح تحول اقتصادی و از جمله صفر زدایی از پول ملی فراهم می‌گردد.
فرآوری : ریحانه حمیدی فر
بخش اقتصاد تبیان
منابع:
پایگاه اطلاع رسانی دولت/ بولتن نیوز/ خبرآنلاین/ تابناک
لینک‌های مرتبط:
