چگونگی تاثیر خوراکی ها بر روح آدمی
(لقمه حرام زیر ذره بین – 3)
شاید در نگاه اول بین لقمه ای که می خوریم و تاثیرات روحی و روانی رابطه ای به نظر نیایید زیرا در پندار عمومی غذا و هر آنچه ما می خوریم با بدن ما در ارتباط است آن چاق، لاغر، قوی و یا ضعیف بیمار و یا سلامت می کند. با این تصور محدودی که از تاثیر خوردنی ها وجود دارد وقتی صحبت از تاثیر لقمه حلال یا حرام بر روح و روان آدمی می شود پذیرش این ارتباط برای عده ای سخت و دور از ذهن می آید.
مال حرام چیست؟ (1)
دقت کن! ببین حلال است یا حرام؟ (2)یکی از اهدافی که این نوشته به دنبال آن است بیان آثاریست که لقمه حلال به صورت مطلوب و لقمه حرام به شکل نامطلوب در روان و زندگی انسان می گذارد. برای نیل به این هدف ابتدا لازم است تا به این پرسش جدی که مانع از رهیافت به آن واقعیت می شود پاسخ دهیم سپس آن آثار را برشمریم و توضیح دهیم.تاثیراتی که از آن غافلیم
تاثیری که خوردنی ها(1) بر روح و روان ما می گذارند حقیقتی است که به آن توجه لازم نمی شود اما با کمی دقت و مطالعه این غفلت زدوده شده و حقیقت نمایان می شود. برای اثبات یا بهتر بگوییم توجه دادن به این معنا هم می توان به واقعیت های جاری پزشکی اشاره کرد و هم می توان از روایاتی مدد گرفت که با صراحت تمام این واقعیت را بیان می دارند.
نمونه پزشکی
حتما شما هم دیده اید کسی را که از بیماری روحی رنج می برد و با مراجعه به پزشک مربوطه، ملزم می شود دارو یا داروهای خاصی را مصرف کند تا روان او را بهبود یابد. به نظر این ملموس ترین نمونه ایست که می توان با دقت در آن، تاثیر خوردنی در روح و روان انسان را به وضوح مشاهده کرد؛ زیرا این دارویی که او می خورد نظیر پودر پروتئین نیست که بازو و عضله بسازد یا بخشی از اندام و اعضای او را ترمیم کند؛ بلکه تنها با فعل و انفعالاتی، روح و روان فرد را نشانه رفته و بر آن تاثیر می گذارد.
تاثیری که روایات از آن سخن می گویند
با مراجعه به روایاتی که از اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام به ما رسیده است حقایقی کشف می شود که از تاثیر مواد غذایی بر جان آدمی سخن می گویند.
در روایات به هر دو سوی تاثیرات غذایی اشاراتی شده است. برخی روایات مانند آنچه که در ادامه می آید آثار مثبت و مطلوب تعدادی از مواد غذایی را بر شمرده اند:
روغن زیتون، انسان را خوش خُلق می کند
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: عَلَیْكُمْ بِالزَّیْتِ؛ از روغن زیتون غفلت نکنید؛ زیرا معده را پاك مىكند، بلغم(2) را زدوده؛ اعصاب را تقویت مىكند و بیمارى مضمن را از بین می برد، وَ یُحَسِّنُ الْخُلُقَ وَ یُطَیِّبُ النَّفَسَ وَ یَذْهَبُ بِالْغَمِّ؛ اخلاق را نیكو ساخته؛ روح را آرامش می دهد و اندوه را برطرف می کند.(3)
انگور، غم زدایی می کند
امام صادق علیه السلام فرمود: یکی از پیامبران الهی نزد خداوند متعال از غمی که به آن مبتلا شده بود شکوه کرد. فَأَمَرَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِأَكْلِ الْعِنَبِ؛ خداوند به او دستور داد انگور بخورد تا غمش برطرف شود. (4)
عدس، قلب را رقیق می کند
امیرالمومنین علیه السلام فرمود أَكْلُ الْعَدَسِ یُرِقُّ الْقَلْبَ وَ یُكْثِرُ الدَّمْعَهَ؛ خوردن عدس موجب می شود تا قلب انسان رقیق شود اشک او زیاد شده(5) و به سرعت جاری شود.(6)
«بِه» باعث قوت قلب شده و به ترسو شجاعت می دهد
رسول خدا صلی الله علیه و آله به جعفر فرمود: یَا جَعْفَرُ كُلِ السَّفَرْجَلَ؛ جعفر! « بِه» بخور؛ فَإِنَّهُ یُقَوِّی الْقَلْبَ وَ یُشَجِّعُ الْجَبَانَ؛ چرا که « بِه» قلب را قوی می کند و به ترسو شجاعت می بخشد. (7)
در مقابل برخی روایات از آثار نامطلوب و مخربی سخن گفته اند که برخی مواد غذایی بر جان ما انسانها می گذارند. برای نمونه می توان به این روایات استناد کرد:
شراب، انسانیت انسان را ویران می کند
امام صادق علیه السلام فرمود: الخَمرُ یُورِثُ الاِرتِعاشَ وَ یَذهَبُ بِنُورِهِ وَ یَهدِمُ مُرُوءَتَه؛ شراب سبب لرزش در اندام شده و باعث می شود نور انسانیت از شخص برود و مردانگی و غیرتش نابود شود تا جایی که حتی نسبت به بستگان و محارم خودش هم رحم نمی کند؛ نسبت به آنها نیز نظر سوء پیدا کرده و به قتل آنها همت می‌گمارد.(8)
با شنیدن این تحلیل و مشاهده نمونه های خارجی این نتیجه به دست می آید که شراب و هر نوع مست کننده‌ای روح انسانی انسان را می میراند و از او موجودی به مراتب بدتر و پست از حیوان می سازد که حتی به خانواده خود هم رحم نکرده و آنها را نیز مورد تعرض قرار می دهد کاری که حتی حیوان هم از آن مبراست.
خوردن خون، قساوت قلب می آورد
امام صادق علیه السلام فرمود: خون [گذشته از بیماریهای جسمانی که تولید می کند(9)] یُسِیءُ الْخُلُقَ اخلاق را بد می کند وَ یُورِثُ الْكَلَبَ و موجب کَلَب(10) می شود الْقَسْوَةَ فِی الْقَلْبِ قلب را سنگ می کند وَ قِلَّةَ الرَّأْفَةِ وَ الرَّحْمَةِ و دلرحمی و عاطفه را کم. تا جایی که بعید نیست فرزند یا والدین یا یکی از عزیزان و نزدیکان خود را به قتل رساند.(11)
آنچه گذشت تنها بخشی از تاثیرات خوب و بدی هستند که خوردنی ها به شکل اتوماتیک بر روح و روان ما می گذارند. با این مقدمه که در واقع پاسخ به پرسش ابتدایی این بحث بود وارد بحث تاثیراتی می شویم که لقمه حلال یا حرام بر جان ما می گذارد. همانطور که عدس قلب را رقیق می کند و خون دل را قسیّ؛ لقمه، اگر حلال باشد دل را نورانی می کند و اگر حرام باشد دل را به ظلمتکده ای برای شیاطین تبدیل می کند.
بحث تفصیلی در باره خواص روحی و روانی لقمه حلال و حرام را در مقاله بعد پی می گیریم.
پی نوشت ها:
(1) در تعریف لقمه حرام گفتیم که هر گونه تصرف حرامی مصداق اکل به حرام است ولی چون خوردن روشن ترین روش تصرف است از آن به عنوان سمبل تصرف یاد می شود. بنابراین هر گونه تصرف حرامی مصداق اکل به حرام است و همچو او تاثیراتی که می آید را خواهد داشت.
(2) ترشحات لزج سلولهای دستگاه گوارش که با مقداری از انساج پوششی داخلی دستگاه گوارش و توده ای از میکربها مخلوطند و در امراض عفونی معده یا روده ها ( بخصوص اسهال یا استفراغ ) بخارج دفع می شوند.
(3) عیونأخبارالرضا علیه السلام ج2 ص35
(4) الكافی ج6 ص351
(5) همان ص343
(6) المحاسن ج2ص504
(7) الكافی ج6 ص357
(8) المحاسن ج2ص334
(9) در متن کامل این روایت به بیماریهای جسمی خوردن خون هم اشاره شده است.
(10) علامه مجلسی (ره) می نویسد: گویا مقصود از «كَلَب» در حدیث، تشنگى یا پرخورى یا دیوانگى مانند کسی که سگ هار او را گاز گرفته باشد. بحار الانوارج62ص136
(11) الكافی ج6ص242
امید پیشگر
گروه دین تبیان
