وامی که چندین برابر سود دارد
مطابق آیه شریفه یازدهم سوره «حدید» انسان هنگام دادن وام اسلامی باید به این نکته توجه کند که اولاً کم و زیاد مال مؤمن به دست خداوند است و ثانیاً حضرتش در قرآن وعده داده که این پول را چندین برابر به او باز خواهد گرداند.
ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن و به فرموده اهل بیت(علیهم السلام) بهار آن است. اگر چه تلاوت آیات قرآن و حتی نگاه کردن به صفحات قرآن کریم نیز دارای اجر و پاداش الهی است؛ اما تدبّر در آیات قرآن دستور اکید خود قرآن و سفارش جدی پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) و ائمه اطهار(علیهم السلام) است، تا جایی که فرموده‌اند در تلاوت قرآنی که همراه با تدبر نباشد، خیری نیست.
تأملی بر آیه 11 سوره «حدید»
مَن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ کَرِیمٌ؛ کیست که به خدا وام نیکو دهد و از اموالی که به او ارزانی داشته انفاق کند تا خداوند آن را برای او چندین برابر کند؟ و برای او پاداش و ارزش است! (1)
در قرآن کریم که خود را «تبیاناً لکل شی‌ء» و بیان کننده هر چیز معرفی می‌کند، قطعاً آیاتی وجود دارد که بنای اقتصاد اسلامی و الهی را بیان می‌کند. اگر چه استخراج احکام مالی و اقتصادی اسلام از آیات شریفه قرآن، کاری بس تخصصی و ویژه فقهای بزرگوار است اما برخی آیات با بیان شیوا، فصیح و بدون تشابه، برخی شاخصه‌های اقتصاد اسلامی را اشاره کرده‌اند که یکی از آن‌ها آیه فوق است.
این آیه اهمیت قرض‌الحسنه را در اسلام بیان می‌دارد. همان‌طور که در ترجمه حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی مشاهده می‌کنید آیه بحث قرض دادن یا وام دادن نیکو به خداوند را مطرح می‌کند و این تعبیر خود نشان دهند، اهمیت قرض دادن یا وام دادن به مؤمنین است که خداوند خود را طرف قرض معرفی می‌کند و صراحتاً اعلام می‌دارد که اگر کسی به مؤمن قرض نیکو دهد گویا به خداوند وام داده است. و جالب اینجاست که بازگشت پول را خودش ضمانت فرموده و با عبارت «فیضاعفه له» زیاد شدن پول او را وعده داده است.
که برخی مفسرین از هفت تا هفتصد برابر را در معنای این قسمت آیه ذکر کرده‌اند: مرحوم شیخ طبرسی(ره) در تفسیر مجمع البنیان برای قرض‌الحسنه 10 صفت ذکر می‌فرماید:
1- اینکه از حلال باشد زیرا پیامبر(علیه السلام) فرموده به راستی که خداوند پاک است و جز پاک را نمی‌پذیرد.
2- از بهترین چیزی باشد که مالک آن است نه اینکه چیز پستی را انفاق کند زیرا خدا فرموده است قصد نکنید که چیز خبیث و پستی را انفاق کنید.
3- اینکه تصدق کند در حالی که او آن را دوست دارد..
4- و اینکه آن را واپس نگیری تا وقتی که جان به گلویت برسد...
5- و اینکه آن را در درست‌ترین و نیازمندترین و شایسته‌ترین افراد قرار دهی...
6- و اینکه تا می‌تواند و امکان دارد آن را مکتوم و مخفی بدارد...
7- و در پی آن منت نگذارد و آزاد نکند...
8 ـ و اینکه فقط قصد کند به این کار وجه الله و رضای خدا را و ریا نکند برای آنکه ریا مذموم و ناپسند است.
9- و اینکه آنچه داده به نظرش کوچک و کم آید هر چند که زیاد باشد برای آنکه متاع دنیا قلیل و اندک است.
10- و اینکه از محبوب‌ترین مال او باشد..
ایشان می‌گوید اگر این نکات در قرض‌الحسنه رعایت شود شامل «وله اجر کریم» خواهد شد و کریم شأنی دارد که ایجاب می‌کند خیر فراوان عطا کند. (2)
البته مضمون این آیه شریفه در آیه 245 سوره بقره نیز آمده است و در آنجا با عبارت «فَیُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا کَثِیرَةً» چندین برابر شدن مبلغ وام داده شده را ضمانت می‌فرماید و سپس می‌گوید «وَاللّهُ یَقْبِضُ وَیَبْسُطُ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ» یعنی این خداوند است که روزی بندگان را محدود یا گسترده می‌سازد. سپس نکته مهم دیگر در قرض‌الحسنه این است که انسان هنگام دادن وام اسلامی به این نکته توجه کند که اولاً کم و زیاد مال مؤمن به دست خداوند است و ثانیاً حضرتش در قرآن وعده داده است که این پول را چندین برابر به او باز خواهد گرداند.
در آیه 17 سوره تغابن نیز مضمون همین آیه به شکل دیگری مطرح گردیده است.
پی‌نوشت‌ها:
1. ترجمه مجمع‌البیان، ج24 ، ص216
2. همان
بخش فرآن تبیان
منبع :
خبرگزاری فارس، نویسنده: حسین محمدی فام، کارشناس ارشد تفسیر قرآن
