لخته شدن خون در رگ‌ها
ترومبوز
ترومبوز (Thrombus) یا ترومبوزیس (Thrombosis)، به تشکیل لخته خون در داخل یک رگ خونی می‌گویند. این عارضه عموما با تجمع پلاکت‌های خون پدید می‌آید.
این عارضه می‌تواند به شکل‌های گوناگونی مانند ترومبوز قلبی (Coronary thrombosis)، ترومبوز مغزی (Cerebral venous sinus thrombosis)، ترومبوز ورید کلیوی (Renal vein thrombosis) و حتی در روده و دیگر اندام ها خود را نشان دهد.
عوامل ایجاد کننده ترومبوز
مجموعه‌ای از عوامل موجب بروز این بیماری می‌شوند. این عوامل عبارتند از:
- میزان قدرت و سرعت انعقاد خون در افراد
- جنسیت: بیماری ترومبوز در خانم‌ها بیشتر از آقایان دیده می‌شود که شاید مربوط به نوع هورمون‌های زنانه باشد.
- اضافه وزن: این بیماری در افراد چاق و به خصوص در خانم‌های چاق بیشتر دیده می‌شود.
- میزان آب موجود در بدن و خون: هر چه مقدار آب موجود در خون بیشتر باشد، خون رقیق‌تر می‌شود و احتمال بروز این بیماری کمتر می‌شود. در شرایطی که فرد کمتر آب می‌نوشد و یا در جریان فعالیت بدنی زیاد عرق می‌کند (مانند تابستان‌ها و یا در ماه رمضان که کم آب می‌شوید) غلظت خون بیشتر شده و این افزایش غلظت، احتمال ایجاد لخته در وریدهای مغزی را افزایش می‌دهد.
- بعضی داروها که به دلایل مشخص یا غیرمشخصی سبب افزایش سرعت انعقاد خون می‌شوند. یکی از مهم‌ترین این داروها قرص‌های ضدبارداری است و بعضی از خانم‌ها برای گرفتن روزه در ماه مبارک رمضان از این قرص‌ها استفاده می‌کنند. از طرف دیگر، به دلیل روزه داری، آب بدن کم می‌شود.
علائم ترومبوز
1- علائم ترومبوز مغزی: بیمار در ناحیه سر، درد را احساس می‌کند که در طول چند روز، این درد تشدید می‌شود و گاهی می‌تواند کاملا ناگهانی به سردرد شدید دچار شود. گاهی در علائم بیماران سکته مغزی نیز مشاهده می‌شود: ناتوانی در حرکت یک یا چند دست و پا، ضعف در یک سمت از صورت یا سختی در صحبت را تجربه خواهند کرد و البته همانند حالت رایج‌تر سکته، لزوما به یک نیمه از بدن تاثیر نمی‌گذارد.
تشنج در 40 درصد بیماران رایج است، البته این مشکل بیشتر در دوره پیش و پس از زایمان زنان رایج است، در این نوع عموما تشنج تنها در یک طرف از بدن رخ می‌دهد، اما می‌تواند گاهی منجر به تشنج عمومی یا غش شود.
این بیماری، موجب فشار داخل جمجمه می‌شود و سبب تورم در دیسک‌های نوری شده و کوری موقت را به دنبال خواهد داشت.
در صورت افزایش شدت فشار داخل جمجمه، می‌تواند باعث کاهش سطح هوشیاری، افزایش فشار خون، افت ضربان قلب و تجربه حالت‌های غیر طبیعی در بیمار شود.
2- علائم ترومبوز ورید کلیوی : این نوع ترومبوز خونی، می‌تواند منجر به مشاهده خون در ادرار یا کاهش سطح ادرار شود.
3- علائم ترومبوز ورید عمقی یا DVT: درد، تورم و قرمزی در پا و اتساع وریدهای سطحی
4- علائم ترومبوز روده : دل‌درد، تهوع، استفراغ و شوک
5- علائم ترومبوز اندام‌ها : درد در اندام فوقانی یا ساق پا بعد از ورزش، ضعف، کرختی، سوزن سوزن شدن و احساس سوزش، ضعف یا فقدان نبض بعد از محل انسداد جریان خون. البته این علام با استراحت فروکش می‌کنند.
تشخیص ترومبوز مغزی
- تصویربرداری از سیستم عصبی (NeuroImaging)
- توموگرافی کامپیوتری (ونوگرافی سی تی یا CTV)
- ونوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRI)
- آنژیوگرافی مغزی
درمان ترومبوز مغزی
برای درمان این بیماری به غیر از تجویز مُسکن برای کاهش درد، به کمک داروهای مختلف، ترومبوز و لخته خون حل می‌شود تا خون بتواند جریان طبیعی خود را داشته باشد و در نهایت فشار جمجمه و حجم خون داخل مغز به حد تعادل برسد.
- داروی های ضد انعقاد خون با تجویز پزشک می‌تواند درمان مفیدی باشد.
- در صورت تشدید و تهدید بینایی، ممکن است سوراخ کردن کمر و برداشتن مایعات مغزی نخاعی لازم باشد.
- استفاده از داروی استازولامید و استفاده از داروهای ضد تشنج در شرایطی که تشنج رخ می‌دهد.
تشخیص ترومبوز ورید کلیوی
سی تی آنژیوگرافی
درمان ترومبوز ورید کلیوی
- به ندرت جراحی برای برداشتن لخته خون
- مصرف داروهای ضد انعقاد خون
نکات توصیه شده
* یکی از عوامل شایع ایجاد ترومبوز، بی حرکتی طولانی مدت است، ورزش می‌تواند یکی از موثرترین عوامل پیشگیری یا حتی درمان این بیماری باشد.
* در صورتی که فشار خون شما بالاست یا به دیابت شیرین دچار هستید، درمان خود را جدی‌تر بگیرید.
* برای ممانعت از تشکیل لخته‌های خونی می‌توانید از داروی های ضد انعقاد خون همانند وارفارین و هپارین تحت نظر پزشک متخصص استفاده کنید.
* به علت وجود فرآورده‌های هورمونی در قرص‌های ضد بارداری، خطر انعقاد پذیری خون بالا می‌رود و در کنار آن گرمای هوا، موجب غلیظ شدن خون و ایجاد ترومبوز مغزی" می‌شود. لذا به خانم‌ها توصیه می‌شود که به هیچ وجه برای جلوگیری از عادت ماهانه، از قرص‌های ضد بارداری استفاده نکنند.
* ترومبوز سینوس مغزی در حالت عادی، 5 تا 10 درصد سکته‌های مغزی را تشکیل می‌دهد که البته در صورت ابتلا به برخی از عفونت‌ها و بعد از زایمان و به ویژه در ماه مبارک رمضان میزان آن افزایش می‌یابد.
فرآوری: مریم سجادپور
بخش سلامت تبیان
منابع :
سایت پزشکان ایران - دکتر فرامرز امیری، متخصص مغز و اعصاب
سایت pezeshki
ایران سلامت
سایت yjc - دکتر علی اکبریان، متخصص مغز و اعصاب
