هماهنگی تبیلغ با فطرت

بیانات حضرت آیت الله عبدالله جوادی آملی در جمع روحانیون شرکت کننده در طرح هجرت

 خداوند سبحان هیچ شخصی را بدون سرمایه خلق نکرد ، یعنی به ما لوح نانوشته نداد که بخواهید با عوام تماس بگیرید و چیزی به مردم آموزش بدهید، این طور نیست که خداوند همه افراد را با یک مکتب عمیق اَریق خلق کرد ، در سوره مبارکه ”نحل”‌ فرمود همه افراد وقتی به دنیا آمدند از همه علوم تهی بودند ”وَاللَّهُ أَخْرَجَکُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ لاَ تَعْلَمُونَ شَیْئاً”‌ این ”لاَ تَعْلَمُونَ شَیْئاً”‌ که نکره در سیاق نفی است یعنی بچّه‌ها که به دنیا می‌آیند هیچ چیزی نمی‌دانند حتی از بدیهیات بی‌خبرند نمی‌دانند که آتش می‌سوزاند، نمی‌دانند که یخ سرد است، با آزمایش و تجربه کم کم می‌فهمند آتش می‌سوزاند، از بدیهی‌ترین علم غافل‌اند.

آنچه در سوره مبارکه شمس فرمود مشخص کرد این علمی که بشر ندارد و باید یاد بگیرد همین علوم حوزوی و دانشگاهی است که یک روزی هست و یک روزی هم نیست ، آن روزی هم که نیست همان دوران سالمندی است خیلی از عالمان حوزه و دانشگاه در دوران کهنسالی هر چه خواندند از یادشان می‌رود. فرمود: ”وَمِنکُم مَّن یُرَدُّ إِلَی أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِکَیْلاَ یَعْلَمَ مِن بَعْدِ عِلْمٍ شَیْئاً”‌ این هم نکره در سیاق نفی است ، یعنی بعضیها وقتی به دوران پیری می‌رساند همه فرآورده‌های حوزه یا دانشگاه از یادشان می‌رود.

علمی که در حوزه و دانشگاه است ، روزی نبود و یک روز هم از بین می‌رود ، تلاش و کوشش ما برای این است که برای زندگی عادی اینها را یاد بگیریم ، اما در سوره مبارکه ”شمس”‌ فرمود درست است که بشر از علوم حوزوی تهی بود اما صحنه دل لوح نانوشته نیست، اساتید فراوانی آنجا هستند ، گوهرهای علمی عمیقی هست فرمود: ”وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا”‌ قسم به جانِ آدمی و قسم به کسی که این جان را مستوی‌الخِلْقه خلق کرد.

”وَمَا سَوَّاهَا”‌ یعنی این نفس را ناقص خلق نکرد این فاء ”فَأَلْهَمَهَا”‌ می‌گویند فاء فصیحیه است ، فاء فصیحیه آن است که مفسّر قبل باشد ، چگونه خدا روح را مستوی و سالم قرار داد؟ ”فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا”‌یعنی حق و باطل را در درون او خدا جا داد هیچ کس نیست که بدون این سرمایه خلق شده باشد هیچ کس نیست که نفهمد خیر چیست شرّ چیست؟ حَسن چیست قبیح چیست؟ حق چیست باطل چیست؟ صِدق چیست کذب چیست؟

منتها نمی‌تواند بگوید این سرمایه را دارد چون این سرمایه را دارد

جان آدمی نظیر یک تنگ خالی نیست که هر چه بریزید بپذیرد ،اگر در این تنگ خالی عسل بریزید جا دارد و می‌پذیرد ، سمّ بریزید هم جا دارد ، اما در درون انسان ، همان طوری که در دستگاه فطرت این طور نیست مثل تنگ خالی نیست ، شما اگر یک ذرّه سمّ یا غذای مسموم به این کودک بدهید بالا می‌آورد ، برای اینکه این دستگاه گوارش مثل تنگ خالی نیست که هر چه به او بدهید بپذیرد این حرفی برای گفتن دارد می‌گوید من چیزی را قبول می‌کنم که با طبیعتِ من سازگار باشد.

فطرت ما هم همین طور است اگر خدای ناکرده یک روحانی ظاهرش با باطنش دو گونه باشد ، این برای دنیا بخواهد تبلیغ کند خودش را نشان بدهد ، مردم بالا می‌آورند ، بالا می‌آورند یعنی حرف کسی را گوش نمی‌‌دهند ،

باید طوری حرف بزنیم که با فطرت هماهنگ باشد و این جان کندن می‌خواهد ، جان کندن نه تنها در عالم شدن است آن قدر انسان باید طیّب و طاهر باشد که فقط عطر بریزد تا جامعه بپذیرد وگرنه بالا می‌آورد.

فرمود”‌فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا”‌ من به جان مردم الهام کردم ، به آنها گفتم تقوا چیست به آ‌نها گفتم فجور چیست ،گفتم اگر خدا معلم است ، جان انسان او کسی را تجهیز کرده فرستاده است.

هم اکنون که شما که برای هدایت نسل جوان می‌روید یک هفته دوره دیده اید؛ این روحی که خدای سبحان می‌خواهد برای هدایت و حیات ما بفرستد فرمود: ”نَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی”‌دوره‌ای برای این روح قرار داد ، او را آگاه کرد مُلهَم کرد به فجور به تقوا ،به زیر گوش جان ما گفت چه چیزی بد و چه چیزی خوب است, چه چیزی حق و چه چیزی باطل است ، چه چیزی زشت و چه چیزی زیبا است ، این را دوره دید بعد فرمود: ”نَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی”‌ اینکه می‌بینید بعضیها نمی‌پذیرد بالا می‌آورند برای اینکه ما درست تحویلشان ندادیم.

اگر خدای ناکرده کسی در اثر بیراهه رفتن خود، حرف انبیا را نمی‌پذیرد به تعبیر لطیف شیخ طوسی این برای آن است که خدای سبحان اسلحه داد ، این شمشیر را داد برای جهاد نفس ، حالا اگر کسی این شمشیر را گذاشت در غلاف و سالیان متمادی در غلاف بود زنگ می‌زند.

دیگر حرفِ شیخ طوسی این است خدا ما را به جهاد وادار کرد فرمود: ”جَاهَدُوا”‌ ، جهاد کنید ، رسول خدا فرمود: ”جاهدوا أهواءکم کما تجاهدون أعداءکم”‌ ، ”یُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ”‌ است ، جهاد نفس است و مانند آن ، این عقل و فطرت شمشیر تیزی است ، اگر کسی این فطرت را به کار نگیرد ، این عقل را به کار نگیرد و این هوش را به کار نگیرد زنگ می‌زند ، این زنگ زدنِ شمشیرِ عقل همان است که فرمود: ”کَلَّا بَلْ رَانَ عَلَی قُلُوبِهِم مَّا کَانُوا یَکْسِبُونَ”‌ رِیْن یعنی چِرک ، اگر این چِرکین شد دیگر اثر ندارد.

اصل اول آن است که علوم حوزوی و دانشگاهی مهمان‌اند ، اصل دوم آن است که آن فجورشناسی و تقواشناسی علم صاحب‌خانه است، اصل سوم این است که چیزی ما یاد بگیریم یا یاد بدهیم که با صاحب‌خانه بسازد وگرنه بالا می آورد.

امیرالمؤمنین(ع) در نهج‌البلاغه نامه‌ای دارد که برای پسرشان مرقوم فرمودند ، حالا برخیها گفتند این پسر محمدبن‌حنفیه است ،معروف این است که وجود مبارک امام حسن است این نامه در نهج‌البلاغه برای پسرش است، فرمود