پرسه زنی در مراکز خرید
موضوع اوقات فراغت موضوعی بسیار مهم و حساس است که مورد توجه کارشناسان و محققان علوم اجتماعی قرار دارد. این مبحث در میان افراد از جایگاه مهمی برخوردار است. خصوصاً برای ساکنین شهرهای بزرگ و مدرن امروزی، امری ضروری به نظر می‌رسد.
اما دو نکته مهمی که در این حیطه وجود دارد این است که بدانیم مفهوم اوقات فراغت به لحاظ جامعه شناسی به چه معناست و دوم اینکه به این مسئله اشاره کنیم که بخش نسبتاً بالایی از اوقات فراغت جوانان جامعه ما چطور سپری می‌شود؟
جامعه شناسی اوقات فراغت چیست؟
مطالعاتی كه در مورد جامعه شناسی اوقات فراغت انجام شده در سه دوره متفاوت صورت گرفته است. به عبارتی می‌توان گفت که تا میانه سال 1950میلادی، اصلاً بررسی‌های جامعه شناسی اوقات فراغت، امری بیهوده تلقی می‌شد. به طور مثال، مجلات و روزنامه‌هایی که در مورد جامعه شناسی اوقات فراغت باشند، وجود نداشته است و به طور خیلی نادر در مجلات مربوط به جامعه شناسی، مقالاتی در مورد اوقات فراغت موجود بوده است. در واقع به عبارتی موضوع اوقات فراغت، مسئله‌ای رو بنایی فرض می‌شده که شایستگی تحقیق نداشت. اینكه ما در مورد استراحت كسی یا قدم زدن او در اوقات فراغت تحقیق انجام دهیم، اصلاً جایگاهی برای بررسی نداشته و بیهوده فرض می‌شده. به خاطر تسلط اندیشه‌های ماركسیستی و سوسیالیستی بر نظریات جامعه شناسی از دهه 1960 میلادی، مفاهیم تازه‌ای برای فراغت تعریف شد. به نظر می‌رسد این جریان هم‌زمان با تسلط تدریجی سرمایه داری موجب ایجاد تغییراتی در مفهوم اوقات فراغت شد.به این ترتیب صنعت توریسم،صنعت سرگرمی و اوقات فراغت شکل گرفت.
مراکز خرید در ایران امروز، یکی از بهترین فضاها برای مطالعه و شناخت زندگی روزمره و اوقات فراغت جوانان است . در این مکان اصلی‌ترین عناصر سبک زندگی مدرن مانند پوشش، آرایش ، روابط افراد و زبان خرده فرهنگی تجلی می‌یابد . در این مراکز می‌توان به وضوح نمایش هویت مدرن در خارج از حوزه خصوصی خانه‌ها و خانواده‌ها را بررسی کرد
بررسی چگونگی گذران اوقات فراغت توسط افراد، موضوعی جالب توجه است که می‌تواند حاوی نکات مهمی باشد. مثلاً با بررسی تعطیلات یا بررسی رفتارهای افراد در فراغت، می‌توان الگوهای فراغت جامعه را تعیین کرد. به همین دلیل است كه می‌توان گفت جامعه كنونی جامعه فراغتی است، چرا كه ویژگی آن فراغت است و از طریق بررسی نحوه گذران اوقات فراغت افراد می‌توان به نکات مهمی در رابطه با جامعه مورد نظر، دست یافت.
از طرف دیگر اهمیت موضوع اوقات فراغت و چگونگی گذراندن آن به این خاطر است که میزان تأثیر پذیری افراد در لحظات فراغتی بسیار زیاد است و به همین دلیل نحوه سپری شدن این اوقات در شخصیت افراد موثر است و از آنجا که تک تک افراد تشکیل دهنده جامعه هستند، چگونگی شخصیت و تفکرات آن‌ها در جهت سلامت حیات جامعه، حائز اهمیت است.
جامعه ما به دلیل بالا بودن میزان جمعیت جوان، نیازمند امکانات و برنامه ریزی‌های بسیاری در زمینه‌های فراغتی است.
اما به نظر می‌رسد با وجود برنامه ریزی‌های مختلفی که در این زمینه ارائه شده اما همچنان با مشکلات متعددی در این زمینه روبرو هستیم و آسیب‌های فرهنگی بسیاری از این جانب برای جامعه و جوانان ما وجود دارد. به طور مثال یکی از تفریحات فراغتی جوانان در جامعه امروز و خصوصاً برای پایتخت نشینان،پرسه زنی و روزمرگی است که با ان مواجه هستند.
پرسه زنی و روزمرگی چیست؟
اگر روزمرگی را همان تکرار وقایع در سیر زندگی بدانیم و قبول کنیم روزمرگی پدیده‌ای مدرن است ، که به قطع چنین است، یکی از معمول‌ترین روزمرگی‌های ما پرسه زنی است . در واقع فضاها و مراکز مدرن، بخش مهمی از قلمرو زندگی روزمره محسوب می‌شوند . پرسه زنی عبور از جلوی ویترین مغازه‌ها ، تماشای کالاها و لذت بردن از آن‌ها اما نه با هدف مصرف آن کالاهاست بلکه مصرف و نیاز به کالاها در پرسه زنی کمرنگ می‌شود و اهدافی چون مصرف نشانه‌ها ، مصرف تظاهری ، پرسه زنی ، هویت یابی ، مقاومت ، تمایز جنسی و دوست یابی در محوریت قرار می‌گیرد.
پرسه زن، ناظر شهرها و خواننده‌ی متون شهری و عاشق جماعت است . مد لباس‌ها و وسایل تزیینی و عمارت ها و ساختمان‌ها و فروشگاه‌ها و کتاب‌ها و هر چیز جدیدی که در شهر پدید می‌آید، از نگاه کنجکاو او دور نمی‌ماند و پرسه زن نوعی شهوت نگاه کنجکاوانه برای دیدن مناظر شهری دارد .
اهمیت موضوع اوقات فراغت و چگونگی گذراندن آن به این خاطر است که میزان تأثیر پذیری افراد در لحظات فراغتی بسیار زیاد است و به همین دلیل نحوه سپری شدن این اوقات در شخصیت افراد موثر است و از آنجا که تک تک افراد تشکیل دهنده جامعه هستند، چگونگی شخصیت و تفکرات آن‌ها در جهت سلامت حیات جامعه، حائز اهمیت است
پرسه زن فردی است که از پاساژ مصرف خاص خود را دارد . پرسه زنی ضد استراتژی است و پرسه زن هنر همزیستی و به اصطلاح "هنر بودن " در بین خریداران و فروشندگان است . آنان خود را به رنگ خریدار استتار می‌کنند اما به قول حافظ " آن کار دیگر" می‌کنند .
پرسه زنی در پاساژها :
مراکز خرید در ایران امروز، یکی از بهترین فضاها برای مطالعه و شناخت زندگی روزمره و اوقات فراغت جوانان است . در این مکان اصلی‌ترین عناصر سبک زندگی مدرن مانند پوشش، آرایش ، روابط افراد و زبان خرده فرهنگی تجلی می‌یابد . در این مراکز می‌توان به وضوح نمایش هویت مدرن در خارج از حوزه خصوصی خانه‌ها و خانواده‌ها را بررسی کرد . کنش‌های موجود در مراکز خرید ، برخلاف کنش‌های موجود در مراکز خصوصی ( مانند پارتی‌های شبانه ) که دارای جنبه‌ای پنهان کارانه‌اند، در ملاء عام قرار داشته و از امکان بازنمایی عمومیت محور برخوردارند .
در پاساژها افراد می‌توانند آزادانه پرسه بزنند ، چشم چرانی و خودنمایی کنند ، حال آن که دیگر فضاها چنین امکانی را فراهم نمی‌سازد . بنابراین پاساژ یک مکان حاشیه‌ای اما مناسب برای مطالعه سویه‌های پنهان حیات خرده فرهنگی جوانان بدست می‌دهد .
منطقا باید جماعت پاساژ رو را به دو دسته خریداران و مصرف کنندگان تقسیم کنیم. دسته‌ی اول کسانی هستند که برای خرید کالا به پاساژ می‌روند و دسته دوم شامل افرادی هستند که به دلایلی غیر از خرید، به پاساژ می‌روند . دسته اول با استراتژی مراکز خرید، همخوان هستند اما دسته دوم از مراکز خرید استفاده تاکتیکی می‌کنند . این شکل از مصرف در پاساژ با پرسه زنی توضیح داده می‌شود . شاید فهم این معانی به شرح مفصل‌تری نیاز داشته باشد اما مجال پرداختن به این موضوع در این مقاله وجود ندارد. بنابراین باید به این نکته اشاره کنیم که به واقع پرسه زنی و گذران اوقات با قدم زدن در مراکز خرید، چه تبعاتی را برای جوانان ما به همراه دارد؟ این سوالی است که به نظر می‌رسد در مقاله‌ای مجزا باید به آن پرداخته شود.
پی نوشت:
جامعه شناسی اوقات فراغت.دکتر سعیدی
وب سایت تخصصی علوم اجتماعی
فاطمه ناظم زاده
بخش اجتماعی تبیان
لینک های مرتبط :
