واکنش دولت ترکیه به استعفای جمعی فرماندهان

این اقدام در حالی صورت گرفت که ژنرال ایشیک کوشانر، رئیس ستاد فرماندهی ارتش تركیه و فرماندهان نیروهای زمینی، دریایی و هوایی ارتش این كشور روز جمعه به طور دسته جمعی استعفا دادند.

گفته می شود فرماندهان ارتش در اعتراض به ادامه پیگرد قضایی حدود 250 تن از افسران ارتش که طی ماه های گذشته به اتهام توطئه علیه دولت اردوغان دستگیر شده اند، استعفا داده اند.

خبر استعفای چهار تن از فرماندهان ارشد نظامی تركیه، این كشور را برای مدت كوتاهی بهت‌زده كرد اما دیری نگذشت كه مقام‌های سیاسی در آنكارا با انتصاب فرمانده جدید نشان دادند كه رهبران غیرنظامی تاثیر بسزایی در سیاست‌گذاری نظامی تركیه دارند. برخی منتقدان درخصوص این اقدام هشدار دادند و اعلام كردند كه استعفای این فرماندهان موجب ایجاد تزلزل در دولت رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر تركیه خواهد شد.

با این‌ حال استعفای این فرماندهان باعث شد اردوغان بتواند پاره‌ای از تغییرات را از طریق كنترل غیرنظامی در ارتش اعمال كند و سیاست خارجی مد نظر خود و حزبش را بیشتر در دستور كار قرار دهد. حزب محافظه‌كار اردوغان كه در ماه ژوئن در انتخابات به پیروزی رسید، تاكنون موفق به ایجاد اصلاحات و تغییراتی در قوانین تركیه شده است.

یك تحلیلگر ترك در این رابطه گفته است: روزهایی كه نیروهای نظامی می خواستند صدایشان را بلند كنند به سر آمده است و در سیاست كشور محاسبات جدیدی در حال رقم خوردن است. هر فرد نظامی كه بخواهد وارد حوزه مسائل سیاسی شود باید بداند كه این امر تا حدود زیادی غیرممكن است.

پس از استعفای فرماندهان نظامی ارشد تركیه، نخست‌وزیر تركیه در زمان كوتاهی "نجدت اوزل" را به عنوان فرمانده نظامی ارشد این كشور انتخاب كرد ولی نخست‌وزیر تركیه در رابطه با این جایگزینی به سخنرانی علنی نپرداخت. در عین‌ حال برخی دیگر از مقام‌های تركیه استعفای مقام‌های ارشد نظامی را اقدامی كم اهمیت جلوه دادند و سعی داشتند این اطمینان را حاصل كنند كه قرار نیست هیچ كودتایی به وقوع بپیوندد.

عبدالله گل، رئیس‌جمهوری تركیه اعلام كرد: مساله استعفای مقام‌های نظامی نباید به عنوان یك بحران و یا مشكلی كه هنوز ادامه دارد، در نظر گرفته شود. در حال حاضر همه ‌چیز در شرایط عادی است.

یكی از علت‌های حائز اهمیتی كه به ایجاد مناقشه میان رهبران نظامی و غیرنظامی منجر می‌شود، دستگیری برخی نیروهای نظامی به منظور انجام بررسی‌های لازم است. بازتاب رسانه‌ای خبر دستگیری این نظامیان بدین ترتیب بود كه این افراد قصد براندازی حكومت اردوغان را داشتند. بیش از 40 ژنرال تركیه‌ای در حال حاضر در بازداشت به سر می‌برند؛ این رقم حدود یك ‌دهم تعداد كل ژنرال‌های تركیه را تشكیل می‌دهد.

با این حال درگیری ها در تركیه میان دو جناح با دو طرز فكر متفاوت همچنان ادامه دارد. از سوی دیگر اقدامات و عملكرد ارتش تركیه برای دولت این كشور قابل قبول نیست.

مقام‌های تركیه اعلام كرده اند، نیروهای نظامی تركیه در برخورد با شورشیان در جنوب شرق این كشور كه تعدادشان به بیش از 40 هزار تن می رسد، عملكرد رضایت بخشی نداشته اند و به عنوان مثال در درگیری چهاردهم ژوئیه بالغ بر 13 سرباز تركیه طی درگیری ها جان خود را از دست دادند.

یك مقام دولتی كه خواست نامش فاش نشود، اعلام كرد: از دیدگاه نظامی، ارتش در حال حاضر اقدام‌های لازم را برای جلوگیری از حملات و تلفات انجام نمی‌دهد. در برنامه‌های ما برای مبارزه علیه تروریسم یك جای كار می‌لنگد.

یك تحلیل‌گر تركیه‌ای در رابطه با روابط متقابل نظامی و سیاسی در این كشور در گزارشی در روزنامه صباح نوشت: در زمان‌های گذشته، وقتی سیاستمداران و نظامیان با هم كنار نمی‌آمدند، سیاستمداران به خروج از عرصه سیاسی و كناره‌گیری از سمت‌شان وادار می‌شدند اما در حال حاضر عكس این موضوع اتفاق می‌افتد. باید توجه داشت كه سازگاری با تغییرات مساله آسانی نیست.

با این همه، نوعی دوگانگی در تركیه دیده می شود كه ظاهرا ناشی از اختلاف نظرها میان لیبرال ها و محافظه كاران و نیز گروه های مذهبی، ناسیونالیست‌ها، سكولارها و اسلام گرایان است. از دیدگاه حامیان نخست وزیر كنونی تركیه استعفای فرماندهان نظامی مهر تائیدی بر افزایش كنترل غیرنظامیان در ارتش است و از این مساله به عنوان نمودی برای برقراری دموكراسی یاد می‌شود.

اما از سوی دیگر مخالفان و منتقدان رجب طیب اردوغان می‌گویند، وی با رودررو قرار دادن نظام قضایی و ارتش توانسته به پیروزی دست یابد.

یك استاد علوم سیاسی دانشگاه می گوید: افرادی كه معتقد هستند حزب نخست وزیر، حزبی با دستور كار دموكراتیك است این حزب را مورد تشویق قرار داده و باور دارند كه حركت دولت به سوی برقراری دموكراسی است. برخی دیگر نیز بر این باور هستند كه حزب نخست‌وزیر تركیه، حزب محافظه‌كار دیگری است كه سعی دارد قدرت را در دستان یك فرد بخصوص متمركز كند. این موضوع به طور كامل یك اختلاف‌نظر است.

حسین هرمزی

بخش سیاست تبیان