موضوع «هلال از منظر قرآن» بررسی شد
موضوع «هلال از منظر قرآن» عنوان مقاله‌ای است كه در پایگاه اینترنتی تبیان مورد بررسی قرار گرفته است.
به گزارش روابط عمومی، در مقاله «هلال از منظر قرآن» آمده است: موضوع رویت هلال ماه‌های رمضان و شوال در سال‌های اخیر از مباحث مهم جامعه ما بوده است و از اهمیت خاصی برخوردار است. با نزدیك شدن ماه رمضان راصدین مشتاقانه به دیدار این هلال می‌روند. رویت هلال این ماه به خاطر جنبه‌های دینی و مذهبی آن دوچندان می‌شود، زیرا این ماه به شهر الله معروف است و مسلمانان میهمان خداوند سبحان هستند و شبی در این ماه قرار دارد كه خیر من الف شهر است یعنی برتر از هزار ماه است.
تعیین ماه قمری مبتنی بر رویت هلال است و ناظران در آغاز هر ماه می‌كوشند تا هلال را رصد كنند ولی دیدن هلال در اولین شب پس از خارج شدن از محاق كار دشواری است.
ماه شب اول به صورت هلال باریكی در غرب آسمان در نزدیكی افق برای مدت كوتاهی نمایان می‌شود و رویت‌پذیری آن به شرایط متعددی بستگی دارد. اگرچه ماه تقریباٌ هر 5/29 روز یكبار به دور زمین گردش می‌كند، ولی به خاطر پیچیدگی‌های مدار آن تعیین دقیق زمان ظاهر شدن هلال بسیار مشكل است علاوه بر آن ممكن است وجود غبار ابر یا محدود بودن افق ناظر سبب شود تا راصدین نتوانند هلال را به آسانی شكار كنند.
خداوند سبحان در آیه كریمه «ان عدة الشهور عندالله اثنا عشر شهراٌ فی كتاب الله یوم خلق السموات والارض منها اربعه حرم ذلك الدین القیم» تعداد ماه‌ها را 12 عدد معرفی كرده است و ترتیب آن‌ها را منوط به خلقت و آفرینش دانسته و همگام با فطرت انسانی دانسته است.
اهل شرع ماه‌های قمری را از رویت هلال تا رویت هلال دیگر محاسبه می‌كنند. بیرونی یكی از منجمین بر این نظر است كه امكان دارد دو ماه پیوسته تمام باشد و تا سه ماه پیوسته ناقص رویت شود ولی صاحب زیج بهادری پس از محاسبه‌ای دقیق می‌نویسد: ممكن است چهار ماه متوالی هر ماه سی روز و سه ماه متوالی هر كدام بیست و نه روز واقع شود.
اهمیت ماه‌های قمری به این جهت است كه بسیاری از اعمال عبادی هم‌چون روزه، حج و غیره با رویت هلال ارتباط تام دارد و لذا تاریخ هجری قمری نخستین تاریخی است كه مورد استفاده دنیای اسلام و مسلمانان جهان قرارگرفته و در آن اعیاد و سوگواری های مذهبی به كمال و تمام یاد شده است.
تاریخ هجری قمری كه مبنایش هجرت پیغمبر اسلام(ص) از مكه به مدینه است با ماه محرم آغاز می‌شود و با ماه ذی‌الحجه پایان می‌پذیرد.
از هلال ماه، منازل ماه و غیره بارها سخن به میان آورده و ذیل آیات اهدافی را دنبال كرده است. در آیه 5سوره «یونس» می‌فرمایند: «هوالذی جعل الشمس ضیاء و القمر نوراٌ و قدره منازل لتعلموا عدد السنین و الحساب ما خلق الله ذلك الا بالحق»، «او كسی است كه خورشید را روشنایی و ماه را نور قرار داد و برای آن منزلگاه هایی مقدر كرد تا عدد سال ها و حساب كارها را بدانید، خداوند این را جز به حق نیافریده است.»
معلوم می‌شود كه از اشكال مختلف ماه در آسمان هم‌چون هلال، تربیع، تثلیث، تسدیس و بدر و سپس رو به نقصان گذاردن آن برای مردم بدون محاسبات نجومی و رجوع به اهل خبره امكان‌پذیر است.
عوامل ذیل موجب اختلاف رویت می‌شود؛ هر شهری كه طول آن نزدیك تر به مبدا طول (گرینویچ) باشد در بسیاری از اوقات رویت در آن بیش از مناطقی است كه طول شرقی آن‌ها زیادتر از مبدا مزبور باشد یعنی در بلاد غربی تر امكان رویت بیش از بلاد شرقی است.
دوری بعد معدل النهار از منطقة‌البروج و نزدیك شدن به آن در كوتاهی و بلندی شب و روز تأثیر دارد و بنابراین اگر دو شهر در طول و عرض برابر باشند اما یكی در نیم كره جنوبی و دیگری در نیم كره شمالی باشد امكان دارد هلال در شهر اول دیده نشود و در شهر دوم رویت شود. از طرفی بعد(عرض) قمر از دایره بروج مؤثر است. دور و نزدیك بودن ماه به زمین در رویت مؤثر است لذا امكان رویت در حال حضیض بیش از حال دوری است.
هم‌چنین بعد معدل (بعد و فاصله غروب ماه پس از غروب خورشید) فاكتور مهمی است و لذا هر اندازه فاصله غروب ماه زیادتر باشد زمان مكث هلال فوق افق بیشتر است و بهتر می توان رویت كرد. عناصر دیگری مثل قرآن نیرین (نزدیكی ماه و خورشید یا به عبارتی در یك راستا قرار گرفتن ماه و خورشید) و ارتفاع ماه و سن هلال می‌تواند نقش تعیین كننده‌ای داشته باشد.
در این كه حلول ماه به رویت و مشاهده هلال ثابت می‌شود اختلاف و تردیدی وجود ندارد اكثر فقها، اثبات هلال را به رویت ضروری دین شمرده و اجماع و اتفاق مسلمانان را بر اعتبار آن ثابت دانسته‌اند. در سیره پیامبر ثابت است كه حضرت به جستجوی هلال می پرداخت و این امر را به عهده داشت.
در احادیث متواتر رویت هلال موجب صوم و فطر داشته شده است. صحیح محمدبن مسلم از امام‌باقر علیه‌السلام نقل می‌كندكه حضرت فرمودند: اذا رایتم الهلال فصوموا و اذ رایتموه فافطروا با دیدن هلال روزه بدار و با دیدن آن روزه بگشا. البته بسیاری از فقها «رویة عن حس» را معتبر می‌دانند یعنی با چشم غیر مسلح ماه دیده شود و اگر توسط دوربین و تلسكوپ هلال دیده شود آن‌را معتبر نمی‌دانند و اما فقهایی هم هستند كه رویت با چشم مسلح را در حكم رویت با چشم غیر مسلح می‌دانند و هر دو را حجت می‌دانند. پس اگر دو شخص عادل ادعای رویت هلال نمودند و شهادتشان بر مبنای دلیل و مدرك بود از آن‌ها پذیرفته می‌شود.
تنظیم: هومن بهلولی
