5عامل ارتقاى ارزش روزه

1. امام شناسى ولایت

یكى از ابعاد معارف روزه ، امام شناسى است . آیا به این نكته اندیشیده اید كه چرا در ماه رمضان ، در بسیارى از دعاها سخن از امام زمان (عج ) است : و چرا در شب قدر مستحب است كه مومنان بیشتر دعاى فرج بخوانند؟

هنگامى كه از امام باقر (علیه السلام) پرسیدند كه آیا شما شب قدر را مى شناسید؟ پاسخ دادند: وكیف لا نعرف و الملائكه یطوفون بنا (1)چگونه آن را نمى شناسیم در حالى كه فرشتگانى كه آن شب نازل مى شوند، به طواف وجود ما مى پردازند. بنابراین در ماه رمضان باید به مساله امام شناسى توجه شود.

عمار مى گوید: امام صادق (علیه السلام) همواره مى فرمود: من مات و لیس له امام مات میت جاهلیة كفر و شرك و ضلالة .(2)در خطبه آخر شعبان معروف پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) آمده است : یا على ... و اختارنى للنبوة و اختارك للامامة .(3)

در یكى از كتب حدیثى آمده است : مردى از بیابان ، به دیدار رسول خدا(صلی الله علیه و آله) شتافت و آنگاه كه وارد مسجدالنبى شد اول به امیرالمومنین (علیه السلام) سلام داد، سپس به پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) حاضران از كار آن مرد خندیدند، او به آنان گفت : من از پیامبر (صلی الله علیه و آله) شنیدم كه فرمود: من شهر علم و دانشم و على درب ورود به آن است و هر كس كه خواست بدان وارد شود از در آن داخل گردد و من هم طبق آن عمل كردم. (4)

2. ورع

یكى از معارف روزه ، ورع پارسایى است . ورع و پارسایى باعث افزایش پاداش روزه دار و عامل افزایش كمالات روزه مى باشد. وقتى رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در آستانه ماه رمضان خطبه اى خواند همگان را به رعایت بیش از پیش دستورات خداوند و حف0حرمت این ماه فرا خواند، امیرالمومنین (علیه السلام) كه در آن جلسه حضور داشت ، از جاى برخاست و پرسید: بهترین عمل در این ماه چیست ؟

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: برترین عمل در این ماه ، پارسایى و تقوا پیشه كردن و چشم پوشى از آنچه خداوند حرام كرده ، مى باشد.(5)

پارسایى یكى از نشانه هاى انتظار راستین نیز مى باشد. امام صادق (علیه السلام) فرمود: كسى كه دوست دارد از اصحاب امام زمان (علیه السلام) به شمار آید، باید انتظار بكشد، ورع و پارسایى پیشه نماید و متخلق به اخلاق ستوده شود.(6)

ورع آن است كه آدمى براى دورى و اجتناب از محرمات حتى از موارد مجاز و شبهه ناك نیز استفاده نكند.(7)

در كتاب تهذیب و نیز در كتاب من لا یحضره الفقیه آمده است : هنگامى كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنید زنى به كنیز خود ناسزا مى گوید، طعامى خواست ، وقتى فراهم شد، به آن زن گفت : بخور. زن گفت من روزه دار هستم . پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: چگونه روزه دار هستى كه فحاشى مى كنى ؟! روزه ، فقط امساك از آب و غذا نیست ؛ لذا مریم مقدس حتى از گفتن سخنان عادى در دفاع از خود به خاطر روزه اجتناب كرد و گفت من روزه دار هستم : انى نذرت للرحمن صوما.(8)

3. انفاق

یكى از اعمال مورد توجه ماه مبارك رمضان ، انفاق جهاد مالى است. در خطبه معروف پیامبر (صلی الله علیه و آله) درباره اعمال روزه داران فرمود: هر كسى در این ماه ، فریضه اى چه مالى و چه غیر آن ادا كند پاداش هفتاد برابر اداء در سایر ماه ها را دریافت مى دارد.

روزه دار در ماه رمضان ، همواره با ذكرهایى سر و كار دارد كه به یاد نیازمندان بودن به ویژه به فكر مستضعفان جامعه بودن را تداعى مى كند او همه روزه به این دعا مترنم است كه : اللهم اعن كل فقیر؛ خدایا فقرا را دستگیرى كن ، اللهم اشبع كل جائع ؛ خدایا همه گرسنگان را سیر كن ، اللهم اكس كل عریان ؛ خدایا همه برهنگان را بپوشان ، اللهم اقض دین كل مدین ؛ خداى قرض همه قرض داران را ادا كن ، اللهم اشف كل مریض ؛ خدایا همه بیماران را شفا بده ، اللهم رد كل غریب ؛ خداى همه مسافران را به وطن برسان ، اللهم فك كل اسیر؛ خدایا همه اسیران را از اسارت رهایى ببخش .

4. تحصیل دانش

یكى از معارف روزه ، تحصیل دانش و توجه به اهمیت علم است . در شب هاى قدر برترین عمل ، پرداختن به مذاكره علمى است . مطرف مى گوید كه از ابن عباس شنیدم كه مذاكره علمى در شب قدر، برتر از احیا آن شب است .

حدیث : اول ما خلق الله القلم (9)؛ به تنهایى ارزش و اهمیت دانش اندوزى را اثبات مى كند.

5. عفو و گذشت

یكى از معارف روزه عفو و گذشت از خطاهاى دیگران در مدار معقول و مجاز است . بر این اساس در دعاى جوشن كبیر كه در ماه مبارك ، بویژه در شب هاى قدر قرائت آن توصیه شده است ، مى خوانیم : یا خیر الغافرین ، یا غافر الخطیئات ، یا غافر الخطایا، یا غافر الذنب یا قابل التوب ، یا غافر من استغفره ، یا غافر یا ساتر، اللهم انى اسئلك باسمك یا عفو یا غفور و اللهم انى اسئلك باسمك یا ستار یا غفار.

یكى از عوامل ترفیع درجه روزه ، عفو و اغماض و گذشت است ؛ عفو و گذشت در این ماه ارزش بسیار و اهمیت ویژه اى دارد. اغماض در پرتو نادیده انگاشتن برخى از نامهربانیها و خطاهاى دیگران ، بهتر مى تواند تجلى خویش را باز یابد.

امیرالمومنین (علیه السلام) فرمود:(10) شریفترین عملكرد انسان بزرگوار، تغافل او از خطاها و نامهربانى هاى دیگران است . همچنین آن حضرت در جاى دیگر فرمود:(11) ارزشمندترین اخلاق آدم بزرگوار، نادیده گرفتن خطاهایى است كه با خبر است .

و نیز فرمود: (12) نیمى از خردمندى ، تحمل ، و نیمى دیگر تغافل است .

باز آن حضرت فرمود:(13) چشم پوشى از خطاها پیشه كن ، تا كارهایت به وجه احسن و خوب پیش رود. همچنین آن حضرت در جاى دیگر فرمود: (14)كسى كه از بسیارى از آگاهى ها چشم پوشى نكند، زندگى او از لذت بدور مى ماند.

ماه رمضان ، ماه عفو، اغماض و گذشت است ؛ بنابراین چشم پوشى و تغافل باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) در خطبه آخر ماه شعبان ، تاكید فراوان نمود تا روزه داران در این ماه بیشتر اهل عفو و اغماض باشند.

امام صادق فرمود: (15) رسول خدا هیچگاه با بندگان خداوند راست تر از عقل و قدرت درك آنان صحبت نمى كرد؛ زیرا آن حضرت خود فرمود: ما گروه پیامبران ماموریم كه با مردم در سطح عقل و قدرت فهم و درك آنان صحبت كنیم .

ما سلسله پیامبران همچنانكه مامور به اقامه و بر پا داشتن واجبات شده ایم ، ماموریت یافتیم كه با مردم با عفو و مدارا رفتار كنیم .(16)

همچنین آن حضرت فرمود:(17) مروت ما، خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله) عفو و گذشت است نسبت به كسانى كه بر ما ظلم كرده اند، و عطا و بخشش به كسانى است كه ما را از حقمان محروم نموده اند.

پی نوشت ها:

1. نورالثقلین : ج 4، ص 630؛ تفسیر المیزان : ج 20، ص 437.

2. بحار الاءنوار، ج 72، ص 134.

3. همان ، ج 96، ص 341.

4. ر.ك : العاملى النباظى ، الصراط المستقیم ، ج 2، ص 20، طبع مكنبة المرتضویه .

5. بحار الاءنوار، علامه مجلسى ، ج 96، ص 359.

6. مستدرك سفینة البحار: ج 6، ص 184، ماده صحب .

7. ر.ك : صدوق ، معانى الاءخبار، ص 252.

8. ر.ك : صدوق ، معانى الاءخبار، ص 252.

9. ر.ك : راغب ، مفردات ، ماده سلم .

10. غرر الحكم ، شماره 3256.

11. نهج البلاغه : حكمت شماره 222.

12. همان ، شماره 2378.

13. همان ، شماره 4570.

14. غرر الحكم ، شماره 9149.

15. اصـول كـافـى ، ج 1، ص 23، و ج 8، ص 268؛ فـى المـحاسن ، ص 149، ـ الاءمالى ، ص 419، فى نحف العقول ، ص 37.

16. امالى طوسى ، ج 2، ص 135.

17. نحف العقول ، ص 38 ـ فى الامالى ، ص 289.

بخش عترت و سیره تبیان

منبع:

صفاى باطن در پرتو رمضان

سید محمد شفیعى

بخش عترت و سیره تبیان