ارزشیابی مستمر و رویکرد نوین آموزشی
2-2 ارزش یابی فعالیت های کلاسی
در تدریس فعال کلاس درس سرشار از موقعیت های یادگیری است که دانش آموزان را به سمت هدف های تدریس راهنمایی می کند این موقعیت ها "فعالیت کلاسی" نامیده می شود.
فعالیت کلاسی که ممکن است فردی یا گروهی انجام شوند می توانند شامل مطالعه کتاب، نوشتن یک گزارش، فکر کردن و ارائه یک استدلال برای یک مسأله، برقراری ارتباط، جمع آوری اطلاعات از منابع تدارک دیده شده در کلاس، انجام آزمایش و مهارت ها و نگرش های مختلف یادگیری باشند. شاید
باشد.
معلم برای هر جلسه کلاس فعالیت ها با عملکردهای مورد انتظار روشن برای خود تبین می کند
- ارزشیابی فعالیت های کلاسی
- ارزشیابی فعالیت های دانش آموزان وپرورش مهارت ها و نگرش های آن ها در جهت عملکردهای مورد انتظار
- توجه به موفقت و پیشرفت دانش آموزان
- آزمون ها با هماهنگی سایر درس ها و معلم راهنمای دوره
بنابراین:
- 1- ارزشیابی فعالیت کلاسی نمره دادن به پرسش های کلاسی نیست بلکه ارزشیابی روند شکل گیری و پیشرفت مهارت ها و نگرش ها است که بیشتر با مشاهده ی رفتار دانش آموزان ممکن می باشد و در جریان آن دانستنی ها نیز می تواند ارزیابی شود.
- 2- برای ارزشیابی فعالیت های کلاسی لازم است ابتدا عملکرد های مورد نظر به دقت تعیین شوند.
- 3- بعداز تعیین عملکردهای مورد نظر لازم است شاخص ها و مصداق های عملکرد را تعیین نماییم . به طور مثال اگر عملکرد مورد نظر به تقویت "مهارت برقراری ارتباط" توجه دارد شاخص های آن می تواند چنین باشد:
- موضوع را به درستی شرح می دهد.
- از کلمه های مناسب برای توصیف موضوع استفاده می کند.
- اطلاعات دقیق ارائه می دهد.
- نقطه نظر یا موقعیت های مقاومت دیگران را هم در نظر می گیرد.
- از نقشه، نمودار، مدل، چارت و ارقام و جدول اطلاعات استفاده می کند.
- از علامت ها و نشانه های خاص برای مشخص کردن موضوع های اصلی و مهم بهره می گیرد.
- 4- بعد از آن که شاخص ها تعیین شدند. لازم است مصداق های آن ها نیز تعیین شوند یعنی رفتارهای معینی که نشانگر بروز مهارت یا نگرش مورد نظر در ارتباط با موضوع خاص تدریس هستند مشخص گردند.
با این اقدام ها "فهرست ارزشیابی" برای یک جلسه تدریس تهیه شده است و با مشاهده آنچه دانش آموزان انجام می دهند مورد قضاوت واقع می شوند.
(ضمیمه 1- نمونه هایی از فهرست ارزشیابی که در کلاس علوم تجربی و کامپیوتر استفاده می شود نشان می دهد.)
- 5- ارزشیابی فعالیت های کلاسی وقتی به درستی مقدور است که فرایند یادگیری فعال و یادگیری گروهی و مشارکتی مورد توجه باشد.تعیین دقیق عملکردهای مورد انتظار، تعیین شاخص ها و مصداق های* عملکرد. توجه به یادگیری مشارکتی و فعالارزشیابی فعالیت های کلاسی نمره دادن به پرسش های کلاسی نیست.
*تعیین مصداق ها:
مصداق ها، رفتارهای معین و مرتبط با یک شاخص برای یک موضوع معین هستند.
- 6- علاوه بر دانستنی ها و مهارت ها در فعالیت های کلاسی، پرورش نگرش ها مورد توجه قرار می گیرد و ارزشیابی می شود. نظافت در کار و انضباط، توجه به صحبت های دیگران، قبول مسئولیت در گروه، تحمل نظر مخالف، انعطاف پذیری و ... نمونه هایی از نگرش هایی هستند که در عموم برنامه درسی مورد توجه قرار می گیرند.
- 7- برای تأکید بر کیفیت آموزش و محیط یادگیری، نتایج بررسی ها و پژوهش های گوناگون را از کتاب "ویژگی های آدمی و یادگیری آموزشگاهی" نوشته ی بلوم (1982) یاد آور می شویم:
امروزه از این عقیده که ویژگی های معلمان، کلاس درس یا مدارس بر یادگیری دانش آموزان تأثیر زیاد دارند چندان حمایت نمی شود ...
ما همچنان معتقدیم که
توجه به نگرش ها، نظم و انضباط، مسئولیت پذیری، کنجکاوی و ...
تأکید بر کیفیت آموزشی و محیط یادگیری
2-3 تکالیف
به طور معمولی تکلیف، نوشتن پاسخ سؤال های کتاب (خود آزمایی ها) و یا رونویسی و بازنویسی از کتاب درسی را به خاطر ما می آورد.
اما:
تکالیف یک درس تنها نوشتن پاسخ سؤال های کتاب نیست. دفتر تکلیف در حقیقت کتابی است که دانش آموز در آن موضوع درس تدوین می کند.
• در ارتباط با تکالیف چند نکته قابل توجه چنین است:
- 1- تفاوت تکالیف با فعالیت های خارج از کلاس که بعد از این توضیح داده می شود در الزامی و یکنواخت بودن آن ها است.
تکالیف، فرصت هایی برای یادگیری است که از سوی معلم جهت همه ی دانش آموزان تیین می شود و لازم است همه دانش آموزان در انجام آن کوشش کنند.
- 2- تکالیف نیز می توانند به شکل های گوناگون و جذاب ارائه شوند از جمله آنکه از فراگیران خواسته شود:
جدول حل کنند، خلاصه بنویسند، سؤال طرح کنند، فعالیت انجام دهند، آزمایش نمایند، کتاب بخوانند و قسمتی یا همه ی مرحله های یک روش مطالعه صحیح مثل PQ4R را اجرا کنند و ...
- 3- به لحاظ کیفیت و محتوا، تکلیف ها می توانند هدف های گوناگونی را دنبال کنند. می توانند تمرینی برای تثبیت یادگیری باشند، می توانند فرصتی برای غنی سازی یادگیری به شمار آیند، ممکن است امتداد و به کارگیری درس کلاس در زندگی روزمره باشند و یا زمینه ساز یادگیری موضوعی تازه را فراهم کنند.
- 4- مقدار و چگونگی تکلیف می تواند از دانش آموزی به دانش آموز دیگر متفاوت باشد. برخی دانش آموزن به تمرین بیشتر و برخی به تمرین کمتری نیاز دارند.
- 5- لازم است تکالیف به صورتی تدارک دیده شوند که به عنوان منبعی برای تقویت و پاداش دانش آموزان در آیند و فرصتی برای برانگیختن مشارکت و پشت کار در یادگیری فراگیران باشند. فراگیران از تأثیر آن در میزان پیشرفت خود آگاه شوند. عبارت های مثبت مناسب و بیان دل انگیزه انتظارهای آموزشی که به شکل مکتوب یاشفاهی از سوی معلم به دانش آموز اظهار می گردد می تواند نمونه ای برای این مهم باشد.
• تکالیف:
فعالیت های الزامی و همگانی در جهت یادگیری
تنوع در شکل تکلیف
روش PQ4R شامل 6 مرحله است که حروف اول هر مرحله اسم روش را می سازد.
- پیش مطالعه
- سؤال کردن
- خواندن
- تمرین و بازیابی
- مرور کردن
- از حفظ گفتن
هدف های گوناگون تکلیف:
کمیت و کیفیت متفاوت تکلیف متناسب با ویژگیهای فردی دانش آموزان منبعی برای تقویت و پاداش
2-4 فعالیت خارج از کلاس
فعالیت خارج از کلاس فرصتی فراهم می کند تا فراگیران خلاقانه آموخته های خود را به کار گیرند و در مسیر تقویت و پایداری آموخته ها بکوشند.
فعالیت خارج از کلاس فرصتی است تا فراگیران بر اساس علاقه، موقعیت و امکانات خود کلاس درس را به زندگی واقعی خود گسترش دهند و با خلاقیت های موقعیت های تازه ای برای یادگیری ایجاد کنند.
- بنابراین:
1- فعالیت خارج از کلاس بخشی از برنامه درسی و نمره ارزشیابی مستمر است آیین نامه آزمون های دو نوبتی تأکید دارد که حداقل 5 نمره از نمره ی ارزشیابی مستمر به فعالیت های خارج از کلاس اختصاص یابد.
2- فعالیت های خارج از کلاس لازم است در مسیرهای مختلف و زمینه های گوناگون ارائه شوند تا همه ی دانش آموزان با هر امکانات و هر نوع علاقه بتوانند چند مورد آن را انتخاب کنند و به فعالیت بپردازند.
فعالیت ها می توانند از کتاب درسی و یا از موضوع های دیگر متناسب با برنامه درسی و با توجه به سطح توانایی دانش آموزان تعیین شوند.
فعالیت های خارج از کلاس می توانند شامل چنین مواردی باشند: جمع آوری اطلاعات (مصاحبه با افراد آگاه، استفاده از مقاله ها و نشریه ها و ...) مطالعه کتاب و معرفی کتاب در ارتباط با موضوع، ساخت ابزار، تهیه ی گزارش از یک بازدید یا نمایشگاه و ... انجام یک فعالیت یا یک آزمایش و ...
3- انجام فعالیت خارج از کلاس اجباری نیست بلکه دانش آموز از مجموع فعالیت های مختلف بر اساس شرایط خود مواردی را انتخاب کرده و انجام می دهد.
4- ذکر عناوین کلی مانند : "تحقیق کنید" و ... برای فعالیت های خارج از کلاس کافی نیست لازم است معلم فعالیت ها را به طور مشخص بیان کند و در سنین پایین لازم است منابع لازم برای جمع آوری اطلاعات و یا مراجعه به آن معرفی شوند.
5- تعداد فعالیت هایی که جهت خارج از کلاس معرفی می شوند بهتر است حداقل 3 تا 4 برابر تعداد فعالیت هایی که لازم است دانش آموز انجام دهد باشند تا قابل انتخاب شدن باشند.
6- فعالیت ها به تدریج و متناسب با موضوع درسی ارائه شوند و برای هر یک زمان های معینی برای اجرا مشخص شود تا از تراکم آن در پایان یک دوره تحصیلی جلوگیری شود.
7- تعداد فعالیت های مناسب در هر درس بستگی به نوع فعالیت و میزان وقت گیری آن و زمان اختصاص یافته به درس از برنامه هفتگی دارد.
8- تهیه فهرستی ارزشیابی بر اساس نوع فعالیت می توانند معلم را در قضاوت نهایی فعالیت ها و ارائه بازخورد مناسب به دانش آموزان یاری نماید.
- فعالیت خارج از کلاس بخشی از برنامه درسی
- فعالیت هایی بر اساس امکانات و علاقه های گوناگون فراگیر
- انتخابی بودن فعالیت خارج از کلاس
- اجتناب از بیان عناوین کلی مثل "تحقیق کنید"
- تعداد فعالیت ها 3 تا 4 برابر فعالیت های لازم الاجرا
- فعالیت ها به طور مستمر و با سررسید مشخص
مرکز یادگیری سایت تبیان
گردآوری: خسرو داودی - تنظیم: یگانه داودی
