دو ، دام شیطان
نیكى كردن به برادران دینى ـ خصوصاً شیعیان ـ از جمله مواردى است كه ائمه اطهارعلیهم السلام بر آن تأكید فراوان كرده‌اند و روایات متعددى در این زمنیه وجود دارد.
امام صادق علیه السلام در روایت شریفی مى‌فرماید:
یا بْنَ جُنْدَب اِنَّ لِلشَّیطانِ مَصائدَ یَصْطادُ بها فَتَحامُوا شِباكَهُ و مَصائِدَهُ .اما مَصائِدُهُ فَصَدٌّ عَنْ بِرِّ الاِخوانِ، و اَمّا شِباكُهُ فَنَوْمٌ عَنْ قَضاءِ الصّلَواتِ الّتى فَرَضَهَا الله
شیطان، دام‌هایى دارد كه به وسیله آنها انسان‌ها را صید مى‌كند. از بزرگ‌ترین، عمومى‌ترین و مؤثرترین دام‌هایى كه شیطان براى آدمیزاد مى‌گستراند، اول این است كه انسان را از خدمت كردن به دیگران، به ویژه برادران دینى خود باز مى‌دارد، دوم آن كه كارى مى‌كند تا انسان نمازهایش را به موقع نخواند».
انسان ممكن است با انجام دادن واجبات و فرایض دینى خود فكر كند كه به طور كامل به وظیفه اش عمل كرده است؛ در حالى كه رفع نیازهاى مادى و معنوى برادران ایمانى نیز در حد توان از جمله وظایف دینى مسلمانان مى‌باشد؛ خصوصاً افرادى كه فعالیت خاصى مثل تحصیل، تدریس، نویسندگى و... را انجام مى‌دهند، باید بدانند كه وظایفى هم برابر دیگران، از جمله اقوام، همسایه ها، هم حجره اى‌ها و دوستان دارند؛ اما متأسفانه این گونه افراد به دلیل تمركز روى یك فعالیت خاص، كم‌تر به این نكته توجه دارند و از انجام این وظیفه مهم غافل‌اند. این غفلتى است كه:
اولا، مقدمات آن را شیطان فراهم مى‌كند؛
ثانیاً، به ما القا مى‌كند كه اصلا چیزى ندارى كه بخواهى به دیگران كمك كنى؛
ثالثاً، ما را نسبت به نیازهاى دیگران بى تفاوت مى‌كند؛
یعنى حالتى را در ما ایجاد مى‌كند كه با خود بگوییم به من ربطى ندارد كه دیگران نیاز دارند یا ندارند، یا مى‌گوییم من زحمت كشیده‌ام و به اندازه رفع نیاز خودم چیزى را به دست آورده‌ام، آنها هم بروند زحمت بكشند، تا محتاج دیگران نباشند.
حضرت در ادامه مى‌فرماید:
هیچ عبادتى بالاتر از این نیست كه انسان در راه كمك كردن به برادران دینى خود قدمى بردارد، حتى اگر هم در این راه موفق به رفع نیاز آنها نشود. نه تنها احسان و خدمت به برادران دینى بالاترین عبادت است، بلكه دیدار دوستان ـ البته اگر براى خدا باشد ـ نیز بالاترین عبادت است.
از دیگر دام‌هاى شیطانى، بازداشتن انسان از خواندن نماز اول وقت است. آنچه انسان را مستقیماً در مسیر تقرب الى الله به پیش مى‌برد، نماز است. نماز، رابطه مستقیم بنده با خالق است. از مسایلى كه باعث مى‌شود انسان نتواند به درستى از نمازش استفاده كند، زیاد خوابیدن، دیر خوابیدن و بد خوابیدن است. وقتى انسان دیگر اهتمامى به خواندن نماز اول وقت نداشته باشد، به مسایل دین نیز بى اعتنا مى‌شود و كم‌كم كارش به جایى مى‌رسد كه با دیده تمسخر به مناسك دینى مى‌نگرد:
ثُمَّ كانَ عاقِبَةَ الَّذِینَ أَساؤُا السُّواى أَنْ كَذَّبُوا بِآیاتِ اللّهِ وَ كانُوا بِها یَسْتَهْزِؤُنَ؛
سرانجام كار آنان كه به اعمال زشت و كردار بد پرداختند این شد كه كافر شده و آیات خدا را تكذیب و تمسخر كردند. 1
اگر ـ خداى ناكرده ـ انسان در این مسیر خطرناك قرار گرفت و به نماز بى اهمیت شد، در واقع با این كار، مقدمات كافر‌شدن خود را فراهم ساخته است.
از جمله دلایل بى اعتنایى به دین و تمسخر آن، قرار گرفتن انسان در محیطى است كه در آن، عوامل انحراف و دنیاگرایى زیاد است؛ به گونه‌اى كه آیات الهى كم‌تر به گوش مى‌رسد، موعظه كم‌تر است و دست‌رسى به استاد و مربى مشكل است. قرآن كریم، درباره كسانى كه عهد خدا و سوگند خود را به بهایى اندك مى‌فروشند، مى‌فرماید:
«أُولئِكَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِی الاْخِرَةِ وَ لا یُكَلِّمُهُمُ الله وَ لا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ لا یُزَكِّیهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ؛
اینان را در دار آخرت بهره‌اى نیست و خدا از خشم با آنها سخن نگوید و به نظر رحمت در قیامت بدان‌ها ننگرد و از پلیدى گناه پاكیزه نگرداند و آنان را (در جهنم) عذاب دردناك خواهد بود.» 2
امام حسین علیه‌السلام فرمود:
یَا ابْنَ آدَمَ تَفَكَّرْ وَ قُلْ أَیْنَ مُلُوكُ الدُّنْیَا وَ أَرْبَابُهَا الَّذِینَ عَمَرُوا وَ احْتَفَرُوا أَنْهَارَهَا وَ غَرَسُوا أَشْجَارَهَا وَ مَدَّنُوا مَدَائِنَهَا فَارَقُوهَا وَ هُمْ كَارِهُونَ وَ وَرِثَهَا قَوْمٌ آخَرُونَ وَ نَحْنُ بِهِمْ عَمَّا قَلِیلٍ لَاحِقُونَ یَا ابْنَ آدَمَ اذْكُرْ مَصْرَعَكَ وَ فِی قَبْرِكَ مَضْجَعَكَ وَ مَوْقِفَكَ بَیْنَ یَدَیِ الله تَشْهَدُ جَوَارِحُكَ عَلَیْكَ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الْأَقْدَامُ وَ تَبْلُغُ الْقُلُوبُ الْحَناجِرَ وَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ وَ تَبْدُو السَّرَائِرُ وَ یُوضَعُ الْمِیزَانُ لِلْقِسْطِ یَا ابْنَ آدَمَ اذْكُرْ مَصَارِعَ آبَائِكَ وَ أَبْنَائِكَ كَیْفَ كَانُوا وَ حَیْثُ حَلُّوا وَ كَأَنَّكَ عَنْ قَلِیلٍ قَدْ حَلَلْتَ مَحَلَّهُمْ وَ صِرْتَ عِبْرَةً لِلْمُعْتَبِرِ وَ أَنْشَدَ شِعْراً؛
اى فرزند آدم! اندیشه كن و بگو پادشاهان دنیا كجایند و آنان كه دنیاى ویران را آباد كردند كجایند؟ آنها كه نهرهاى آب را روان ساختند، شهرها بنا كردند با ناراحتى همه را گذاشتند و رفتند گروه دیگر وارث آنان شدند. ما هم در آینده نزدیكى به آنان ملحق مىشویم. اى فرزند آدم! بیاد آر آن‌جا را كه روزگار تو را به زمین زند و در گور تو خوابگاه تو است. و یاد كن آن روزى را كه در پیشگاه پروردگار قرار گیرى؛ اعضاى تو بر ضررت گواهى دهند؛ آن روز كه گام‌ها بلغزد و جان‌ها به گلوگاه رسد گروهى روسفید و جمعى سیهرو باشند و رازهاى نهفته آشكار شود؛ میزان دادگرى نهاده گردد. اى فرزند آدم! به یاد آر خوابگاه پدران و نیاكانت و فرزندانت را كه چطور بودند و چگونه فرود آمدند و گویا تو هم در آینده نزدیكى به همان مكان ایشان فرود خواهى آمد و براى دیگران عبرت و پند خواهى شد.
سپس این شعر را سرود:
أَیْنَ الْمُلُوكُ الَّتِی عَنْ حِفْظِهَا غَفَلَتْ
حَتَّى سَقَاهَا بِكَأْسِ الْمَوْتِ سَاقِیهَا
تِلْكَ الْمَدَائِنُ فِی الْآفَاقِ خَالِیَةً
عَادَتْ خَرَاباً وَ ذَاقَ الْمَوْتَ بَانِیهَا
أَمْوَالُنَا لِذَوِی الْوُرَّاثِ نَجْمَعُهَا
وَ دُورُنَا لِخَرَابِ الدَّهْرِ نَبْنِیهَا
إرشاد القلوب إلى الصواب، ج1، ص 30 .
پی‌نوشت‌ها:
* مصباح یزدی، محمد تقی، کتاب پندهاى امام صادقعلیه‌السلام به ره‌جویان صادق
1. سوره روم: 10.
2. سوره آل عمران:77.
تهیه و تنظیم :گروه حوزه علمیه تبیان
