چطور بچه‌ها کج و کوله می‌شوند؟

کارشناسان معتقدند هر دانش‌آموز ایرانی به طور متوسط با یک یا دو معضل مربوط به سیستم اسکلتی ـ عضلانی مواجه است؛ اختلالاتی همچون گودی بیش از حد کمر، پاهای پرانتزی و انحنای غیرطبیعی ستون فقرات. به همین دلیل باید به این اختلالات بیشتر توجه داشت و تا حد امکان از بروز آن‌ها پیشگیری نمود.

دکتر سید منصور رایگانی، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی با اشاره به دو نوع اختلال اسکلتی ـ عضلانی میان کودکان و نوجوانان می‌گوید:

یک نوع اختلال ساختاری وجود دارد که در آن، مشکل به صورت ماهیتی در ساختار استخوان، عضله یا تاندون وجود دارد و تغییر آن نیازمند مداخلات جدی پزشکی یا جراحی است. نوع دیگر اختلالات معمولاً به دلیل وضعیت‌های نامناسب ایجاد می‌شود و کودکان و نوجوانان در طول زمان و در مراحل مختلف رشد به آن دچار می‌شوند. این گروه از اختلالات با تغییرات وضعیتی خاص، تمرین‌های مناسب ورزشی یا تجویز وسایل طبی برطرف خواهد شد.

اختلالات وضعیتی، شایع‌ترین مشکلات سیستم اسکلتی ـ عضلانی کودکان و نوجوانان است، البته این اختلالات قابل درمان بوده و حتی می‌توان از بروز آن‌ها پیشگیری کرد.

دکتر رایگانی به اهمیت تغذیه، ورزش و وضعیت‌های مناسب اشاره کرده و تاکید می‌کند در صورت رعایت موارد زیر، اختلالات وضعیتی کمتر بروز می‌کند.

صافی کف پا

یکی از دغدغه‌های والدین، صافی کف پای کودک است. صافی کف پا تا سن 3 تا 5 سالگی مشخص نمی‌شود. اما پس از این سن که پا ساختار طبیعی خود را پیدا می‌کند، اگر مشخص شود که قوس طبیعی کف پا شکل نگرفته است، می‌توان آن را اختلال صافی کف پا نامید.

گاهی علل استخوانی می‌تواند سبب بروز چنین اختلالی شود. اما در اغلب موارد، وضعیت نامناسب، شل بودن و عدم استحکام لیگمان‌ها یا عضلات داخلی کف پا علت بروز این اختلال است.

گاهی صافی کف پا به علت مشکلات اسکلتی ـ عضلانی و عصبی است که به صورت یک مجموعه نمایان می‌شود. بنابراین باید توجه داشت که صافی کف پا همراه با علائم دیگری نباشد.

اما اگر صافی کف پا به تنهایی وجود دارد و مشکل خاصی ایجاد نکرده است، اصلاح کفش و استفاده از کفی‌های خاص و همچنین ورزش‌هایی که پزشک توصیه می‌کند وضعیت را بهبود می‌بخشد. ولی اگر درد ساق پا و کمر درد نیز همراه با صافی کف پا وجود دارد، باید اقدامات جدی‌تری انجام شود.

زانوهای پرانتزی

یکی از شایع‌ترین اختلالاتی که در سنین بعد از تولد تا حدود 3 سالگی موجب نگرانی والدین می‌شود، بحث زانوهای پرانتزی یا ژنوواروم است. البته معمولاً وجود زانوی پرانتزی تا حدود 2 تا 3 سالگی طبیعی است. اما اگر پس از 3 سالگی باز هم مشکل ادامه داشت، باید حتماً به پزشک مراجعه کرد.

اختلالات ساختاری و کمبود ویتامین D یا کلسیم می‌تواند علت بروز این اختلال باشد و به همین دلیل باید بررسی‌های لازم توسط پزشک صورت گیرد. در سنین بالاتر و پس از 4 سالگی، معمولاً زانو به طرف داخل متمایل می‌شود. این حالت ساختاری که معمولاً تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند، حالت طبیعی بدن است. ولی همین حالت هم اگر بیش از حد باشد، نیاز به بررسی خواهد داشت.

گودی بیش از اندازه کمر

گودی کمر یکی از شایع‌ترین اختلالات ستون فقرات است. البته اغلب بزرگسالان با این مشکل روبه‌رو بوده و کودکان و نوجوانان چندان درگیر آن نمی‌شوند. بسیاری از مواقع، کودکان و نوجوانانی که دچار چاقی بیش از حد و چاقی شکمی هستند، به دلیل ضعف عضلات شکم دچار این مشکل می‌شوند.

در مواردی که این اختلال با کیفوز یا قوز پشت همراه است، باید بررسی‌های جدی‌تری انجام شود.

در بیشتر مواقع، افزایش بیش از حد قوس کمر به دلیل اختلالات وضعیتی است که در چاقی‌های شکمی ایجاد می‌شود. البته باید برای بررسی اختلالات لگن و ضایعات مادرزادی ستون فقرات معاینات لازم صورت گیرد.

قوز پشت

قوز پشت یا کیفوز که با گردی شانه و افتادگی کتف و شانه‌ها همراه است، مشکلی شایع میان نوجوان و به خصوص دختران به شمار می‌رود.

وضعیت نامناسب نشستن و انجام فعالیت‌های دستی یا وضعیت نامناسبی که نوجوانان در زمان بلوغ می‌گیرند، منجر به ایجاد این حالت می‌شود.

اگر حالت قوز بیش از حد معمول و همراه با درد و اختلالات عصبی باشد، به آن بیماری شورمن می‌گویند که نوع ساختاری این اختلال است. این بیماری به درمان‌های جدی و حتی در موارد نادری جراحی نیاز پیدا می‌کند. ولی در اکثر مواقع اختلال با اصلاح وضعیت، توجه به وضعیت بدن هنگام کار کردن و انجام ورزش‌های کششی شانه، کتف و نواحی فوقانی ستون فقرات برطرف می‌شود.

در شرایطی که قوز پشت علل وضعیتی دارد، استفاده از وسایل طبی تحت عنوان قوزبندها چندان توصیه نمی‌شود. استفاده از این لوازم باعث می‌شود فرد نتواند ساختار طبیعی بدن را حف0کند و عضلات در وضعیتی نامناسب قرار می‌گیرد. به همین دلیل توصیه می‌شود تنها با انجام ورزش‌های مناسب و تقویت عضلات، این حالت را برطرف کنیم.

اسکولیوز

اسکولیوز یا انحنای غیر طبیعی ستون فقرات به یک طرف نیز مشکلی است که میان خانم‌ها بیشتر مشاهده می‌شود. در این شرایط ستون فقرات به یک طرف منحرف شده و باعث ایجاد برآمدگی از پشت در یک طرف دنده‌ها می‌شود. این اختلال باید در مراحل اولیه تشخیص داده شود و درمان‌های لازم صورت گیرد.

آپارتمان‌نشینی، تهدیدی برای سلامت اسکلتی کودکان است

دکتر حسین بابایی، متخصص اطفال گفت:

دریافت نور مستقیم خورشید از نیازهای حیاتی کودکان به خصوص در دوران شیرخوارگی است. نور خورشید، به عنوان یک منبع مهم، در تأمین ویتامین D مورد نیاز بدن نقش کلیدی دارد.

شیشه پنجره‌ها مانع ورود کامل اشعه ماورای بنفش نور خورشید به داخل و جذب آن توسط پوست می‌شود؛ لذا برخلاف آنچه مردم تصور می‌کنند، استفاده از نور خورشید از پشت شیشه، نیاز کودکان را برآورده نمی‌کند.

با آپارتمان‌نشینی نمی‌توان انتظار داشت همه مراحل زندگی روال سابق خود را طی کند، چرا که محدودیت‌های این شیوه زندگی مانند کاهش تحرک بدنی و عدم دریافت نور خورشید، استفاده از مکمل‌ها را ضروری می‌سازد.

ویتامین D در رشد و تکامل استخوان‌های بدن کودک نقش حیاتی را دارد و کمبود آن زمینه‌ساز بروز مشکلاتی مانند تأخیر در سینه‌خیز و چهار دست و پا راه رفتن، دیر نشستن و درآمدن دندان‌های کودک، ایجاد پاهای پرانتزی و نرمی استخوان جمجمه است.

تغییر شکل پاها به صورت پرانتزی، یکی از علائم بیماری راشیتیسم است. در این بیماری، استخوان‌ها و مفاصل زانو به هم نزدیک یا از هم دور می‌شوند.

تشخیص زودهنگام و تغییر روش زندگی در بهبود این بیماری موثرند. تشخیص و درمان این بیماری قبل از 10 الی 12 ماهگی کودک موجب می‌شود که تغییرات زیادی در اسکلت اندام تحتانی ایجاد نشود. با افزایش سن کودک و وارد آمدن فشار بیشتر به اندام‌های اسکلتی تحتانی، روند تخریبی این بیماری سرعت بیشتری به خود می‌گیرد.

فرآوری : نیره ولدخانی

بخش سلامت تبیان

جام جم آنلاین - نیلوفر اسعدی بیگی

ایسنا