کار با استوانه مدرّج

دانش پژوهان عزیز، یکی از مهارت های پرکاربرد که در بسیاری از پروژه ها مورد استفاده قرار می گیرد، مهارت کار با استوانه مدرّج است که در زیر توضیحاتی در مورد آن ارائه می شود.

استوانه مدرج برای اندازه گیری حجم مایعات با دقتی متوسط به کار می رود.

پیش از شروع کار با استوانه مدرج باید از تمیز بودن آن مطمئن شوید.

توجه داشته باشید که فاصله دو درجه روی هر استوانه ممکن است با دیگری تفاوت داشته باشد.

با توجه به نوع و مقدار مواد و کاری که می خواهید انجام دهید، جنس و اندازه استوانه خود را انتخاب کنید.

هنگامی که مایعی را به داخل استوانه مدرّج می ریزید، هرگز در حالی که آن را روی میز قرار داده اید صورتِ خود را روبرو و هم سطح با آن قرار ندهید؛ چرا که در صورتی که استوانه واژگون شود، محتویات آن روی صورت و لباسهای شما خواهد ریخت. بهتر آن است که استوانه را با یک دست نگه دارید و با دست دیگر مایع مورد نظر را درون آن بریزید. صورت خود را در بالای استوانه نیز نباید نگاه دارید.

سطح بالایی مایعات در ظروف شیشه ای کاملاً مسطح و تخت نیست، بلکه به دلیل کشش ملکولی که میان ملکولهای آب و شیشه وجود دارد در کناره ها کمی به سمت بالا کشیده شده و حالتی منحنی و هلالی به خود می گیرد و به اصطلاح شکم می دهد.

شکل: هنگام خواندن حجم مایع، چشم خود را هم سطح با سطح مایع قرار دهید و سطح زیرینِ هلال را بخوانید.

برای خواندن حجم مایع خطی که درست روبروی سطح زیرینِ هلال قرار دارد را تشخیص دهید. گاهی این سطح بین دو خط قرار می گیرد و لازم می شود مقدار دقیق آن را با توجه به این که سطح مایع تقریباً چقدر و به کدام خط نزدیک تر است  تخمین بزنید.

مقدار مایع در این استوانه 100 میلی لیتری تقریباً 7/52 میلی لیتر است.

هنگامی که بخواهیم مقدار مشخصی از مایع را با دقت زیاد در استوانه مدرّج بریزیم بهتر آن است که اول مقداری تقریبی از مایع را که نزدیک به مقدار مورد نظر ماست در آن بریزیم و سپس به وسیله پیپت مقدار اضافی را از آن برداریم یا مقداری که لازم است را به آن اضافه کنیم تا به حد مورد نظر برسد. هنگام استفاده از پیپت باید توجه داشته باشیم که پیپت خشک باشد یا اگر خشک نیست آلوده به همان مایعی باشد که در حال انتقال آن هستیم.

نگهداری از استوانه مدرّج

استوانه مدرج مانند لوله آزمایش نیست که لازم باشد آن را در جالوله ای نگه داری کنید. بلافاصله پس از پایان یافتن کار باید آن را با احتیاط کامل بشویید و پس از خشک شدن به جای خود در قفسه مربوطه منتقل کنید. اگر لازم است برای شستن آن باید از شیشه شور و مواد شوینده استفاده کرد اما پس از آن باید با آب جاری و آب مقطر شستشو شود و به اصطلاح کُر داده شود. سپس آن را به طور وارونه در حالی که به پایه و حلقه نگه دارنده متصل است روی یک حوله کاغذی یا دستمال تنزیب تکیه داده می شود تا کاملاً خشک شود. در خشک کردن استوانه مدرج و دیگر شیشه آلاتِ آزمایشگاهی عجله نداشته باشید. بگذارید تا زمان این کار را برای شما به انجام برساند. اگر خشک کردنِ فوری استوانه مدرج ضروری باشد باید از حوله کاغدی استفاده کنید. قطعه ای از حوله را چند سانتیمتر بزرگتر از طول استوانه ببرید و سپس آن را آن قدر تا کنید تا بتواند داخل استوانه را پر کند. آن را داخل استوانه فرو کنید و چند بار بالا و پایین ببرید تا همه مایع موجود در آن جذب حوله شود.

شکل: روش خشک کردن استوانه مدرج

سؤال:

در این استوانه مدرج  25 میلی لیتری چه مقدار مایع وجود دارد؟

1- 5/10 میلی لیتر

2- 5/11 میلی لیتر

3- 11 میلی لیتر

4- 12 میلی لیتر

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: احمد آشتیانی

تنظیم: نسرین صادقی