از 3 گروه دوری کن!
از 3 گروه دوری کن!
یکی از نیازهای روحی و عاطفی انسان، داشتن دوستان صمیمی است. دوستی رابطه‌ای است بر اساس محبت که دو انسان را به هم دیگر پیوند می‌دهد و نیاز عاطفی آن‌ها را برآورده می‌سازد. علاوه بر آن، دوستان صمیمی یار و یاور یکدیگر در حل مشکلات زندگی هستند. بدون داشتن دوستان واقعی، انسان هم تنها و بی‌یاور است و هم از نظر روحی و عاطفی با مشکلات جدّی روبرو است. از این رو در روایات اسلامی نیاز انسان به داشتن دوستان خوب به نیاز انسان به غذا تشبیه شده است.
قرآن کریم(سوره فرقان، آیه 27 تا 29)
- روز قیامت، روزی است که ستمگر، دست خود را می‌گَزَد و می‌گوید:«وای بر من!... ای کاش فلانی را برای دوستی انتخاب نکرده بودم... او مرا گمراه کرد، زمانی که قرآن را خوانده بودم»...
آری!... شیطان چنین دوستی است و همیشه انسان را تنها می‌گذارد .
سوره انعام، آیه 68
- اگر کسانی را دیدی که در نشانه‌ها فرو می‌روند اما قصدشان انکار آیه‌های ماست، روی از آنان بگردان تا مشغول سخنی دیگر شوند... و اگر چنین چیزی را دانستی اما شیطان از یادت برد، از گروهشان فاصله بگیر که ستمگرند!
سوره الزُخرُف، آیه 67
- در روز قیامت، دوستان صمیمی، همدیگر را نخواهند شناخت و دشمن هم خواهند شد .
مولا امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(سلام خدا بر او)
- دوست، نزدیک‌ترین خویشاوند و بهترین اندوخته آدمی است... کسی که دوستی ندارد، اندوخته ندارد.
- دوستان، یک روح‌اند در چند پیکر.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 190، حدیث10367 تا 10370(به نقل از غُرَرُالحِکَم و دُرَرُالکَلِم).
پیامبر اکرم(صلوات خدا بر او و خاندان مطهرش)
- درباره هیچ‌کس قضاوت نکنید... تا وقتی که ببینید با چه کسانی هم‌نشین است... زیرا آدم‌ها از راه همنشیان شناخته می‌شوند.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 191، حدیث 10373 (به نقل از بِحارُالاَنوار مرحوم مجلسی).
دوست خوب را در سه چیز بشناس:
وقتی که از تو خشمگین می‌شود...
در نیاز مالی...
و در سفر.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 194، حدیث 10390(به نقل از الاَمالی شیخ طوسی).
از دوستی با کسی که مدام در جستجوی عیب‌های دیگران است، پرهیز کن!... زیرا نوبت تو هم خواهد شد
مولا امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(سلام خدا بر او)
- هم‌نشینی با بدان، بدی را به روح آدمی وارد می‌کند... مانند باد که اگر از جای بدبویی بگذرد، بو را با خود می‌آورد.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 196، حدیث 10402(به نقل از غُرَرُالحِکَم و دُرَرُالکَلِم).
- هم‌نشینی کسی که آنچه برای خود می‌پسندد برای تو نمی‌پسندد، خیری ندارد.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 197، حدیث 10406(به نقل از الدُّرَّه‌الباهِرَه).
- بترس از هم‌نشینی با کسی که:
خیرش سُست...
شرَّش نیرومند...
و نفسش پلید است.
زیرا هنگام ترس، خود را کنار می‌کشد و هنگام ایمنی شجاع می‌شود!
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 198، حدیث 10407(به نقل از التَّنبیهُ‌الخَواطر).
- دورباش از کسی که:
گفتگویش تو را گرفته می‌کند...
فقط وقتی شادش می‌کنی، شادت می‌کند...
اگر زیانی از تو به او برسد، مقابله به مثل می‌کند...
هرگاه از تو جدا شود، نگران شوی که نکند پشت سرت بدگویی کند...
هرگاه او را از کاری که می‌خواهد بکند، بازداری؛ بی‌درنگ، به تو تهمت بزند و متهمت کند...
هرگاه با او سازگاری کنی و موفقیتهایت را بگویی، حسودی کند و آسیب بزند...
هرگاه با او فقط ناسازگاری کنی، دشمنی کند...
عُرضه جبران خوبی دیگران به خودش را ندارد...
درباره کسی که به او زور بگوید، زیاده‌روی کند...
هم‌نشین چنین آدمی، پاداش الهی دارد اما خودش دچار عذاب خواهد شد...
زبانش سطح پایین فکرش را نشان دهد...
دلش نگهدار سخنش نباشد و اسرار را زود افشا کند...
علم را بیاموزد چون از مجادله لذت می‌برد...
درباره دین، تحقیق کند چون علاقه‌مند خودنمایی است...
... و شتابان به سوی دنیا رود و خداترسی را کنار بگذارد.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 198، حدیث 10409(به نقل از بِحارُالاَنوار مرحوم مجلسی).
- از دوستی با کسی که مدام در جستجوی عیب‌های دیگران است، پرهیز کن!... زیرا نوبت تو هم خواهد شد.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 199، حدیث 10413(به نقل از غُرَرُالحِکَم و دُرَرُالکَلِم).
- از دوستی با کسی که مدام پشت سر دیگران غیبت می‌کند، پرهیز کن!... زیرا نوبت تو هم خواهد شد.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 199، حدیث 10414(به نقل از غُرَرُالحِکَم و دُرَرُالکَلِم).
امام صادق(سلام خدا بر او):
- کسی که هم‌نشینی‌اش سود دینی ندارد، ارزش دوستی ندارد... زیرا همه‌چیز جز خدای بزرگ، نابود شدنی و بد سرانجام است.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 200، حدیث 10424(به نقل از بِحارُالاَنوار مرحوم مجلسی).
از سه کس دور باش:
خیانت‌کار- کسی که به خاطر تو، به دیگری خیانت کند؛ به تو نیز خیانت خواهد کرد...ستمگر- کسی که به خاطر تو به دیگری ستم کند؛ به تو نیز ستم خواهد کرد...
سخن‌چین- کسی که به خاطر تو، حرف دیگران را ببرد و بیاورد؛ سخن تو را نیز پراکنده خواهد کرد.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 200، حدیث 10425(به نقل از بِحارُالاَنوار مرحوم مجلسی).
مولا امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(در سفارش به امام حسن- سلام خدا بر هر دو بزرگوار):
- پسرم!... با احمق دوستی نکن؛ زیرا می‌خواهد به تو سود برساند و چون درک ندارد، آسیب می‌زند.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 201، حدیث 10429(به نقل از بِحارُالاَنوار مرحوم مجلسی).
- اگر خردمندی را دیدی که بخشنده نیست، از دوستی‌اش پرهیز مکن. از خردش بهره‌مند شو و از اخلاق بدش دور باش!
دوستی با آدم بخشنده را نیز ترک مکن... هرچند که خردمند نباشد اما می‌توانی با خردت از بخشندگی‌اش سود ببری.
تا می‌توانی از آدم بی‌عقلِ پَست، فرار کن!
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 202، حدیث 10433(به نقل از الکافی).
- از دوستی با احمق دور باش!... زیرا وقتی سودت را بخواهد، زیان خواهد رساند...
باور تو را نسبت به دور و نزدیک بودن رخدادها، مخدوش خواهد کرد...
اگر امانتی به تو بسپرد، هنگام گرفتن، رفتاری خواهد کرد که خوار خواهی شد...
حرف‌هایش سرشار دروغ خواهد بود و سخنان تو را نیز مانند خودش دروغ پندارد...
حکایت دوستی تو و او، مانند سرابی است که آدم تشنه، می‌پندارد آب دیده است اما وقتی نزدیک می‌شود؛ می‌فهمد که سراب بوده است.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 202، حدیث 10435(به نقل از بِحارُالاَنوار مرحوم مجلسی).
- اگر به دوستت حسادت می‌کنی، دوستی‌ات ناسالم است.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 203، حدیث 10442(به نقل از نَهج‌البَلاغه).
امام موسی بن جعفر(سلام خدا بر او):
- احترام میان خود و دوستت را به هم نزن و کمی از آن را نگهدار!... زیرا احترام که برود، شرم هم خواهد رفت و پرده‌ای میان دوستان نخواهد ماند.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 203، حدیث 10444(به نقل از تُحَفُ‌العُقول).
- هرکس که در کار دوستش کند و کاو و حساب کشی زیادی کند، رشته دوستی‌اش گسسته خواهد شد.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 204، حدیث 10448(به نقل از غُرَرُالحِکَم و دُرَرُالکَلِم).
- موشکافی درباره دوستان، سبب جدایی... و ایرادگیری از دوستان، سبب دشمنی خواهد شد.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 205، حدیث 10452(به نقل از غُرَرُالحِکَم و دُرَرُالکَلِم).
امام علی‌بن‌الحسین زین‌العابدین(سلام خدا بر او)- هنگام دیدار زُهَری(یکی از یاران) که از حسادت حسودان و بدیِ آنانی که در حقشان خوبی کرده بود، رنجیده‌خاطر بود:
- مسلمانان را مانند خانواده‌ات بدان!
بزرگشان را مانند پدر... کوچکشان را مانند فرزند... همسالانشان را مانند برادر بدان!
آیا دوست داری یکی از اعضای خانواده‌ات بدی ببینند؟!
اگر ابلیس - که لعنت خدا بر او باد - سبب شد که احساس کنی بر یکی از مسلمانان برتری داری، خود را به این شیوه اصلاح کن:
اگر او، بزرگ‌تر از تو بود، به خود بگو:«او در ایمان و کردار، از من پیش‌تر است... پس از من بهتر است»...
اگر کوچک‌تر بود، به خود بگو:«من در گناهانم از او پیش‌ترم... پس او از من بهتر است».
اگر همسال تو بود، به خود بگو:«من مطمئنم که گناهکارم اما یقین ندارم که او گناهکار است... پس برای چه یقینم را رها کنم و تردیدم را بگیرم؟!»...
اگر هم دیدی که مسلمانان، به تو احترام می‌گذارند و تو را از خود والاتر می‌دانند؛ به خود بگو: «این از خوبی آنان است نه شایستگی من»...
اگر هم از آنان بی‌مِهری دیدی، بگو:«این گناه و تقصیر من است»...
اگر چنین کردی، خدا زندگی را بر تو آسان خواهد کرد، دوستانت فراوان و دشمنانت اندک خواهند شد.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 206، حدیث 10455(به نقل از بِحارُالاَنوار مرحوم مجلسی).
مولا امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(سلام خدا بر او)
- دوست، دوست نباشد مگر آن که در سه جا مراقب دوستش باشد:
در گرفتاری... در غیاب دوستش... و بعد از مرگ دوست.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 207، حدیث 10457(به نقل از بِحارُالاَنوار مرحوم مجلسی).
- دوست راستین، کسی است که در برطرف کردن عیب‌هایت یارت باشد... در غیابت، مراقب آبرو و اعتبارت باشد... و تو را بر خود ترجیح بدهد.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 207، حدیث 10459(به نقل از غُرَرُالحِکَم و دُرَرُالکَلِم).
امام صادق(سلام خدا بر او):
- دوستی مرزهایی دارد که هرکس همه یا برخی از آن‌ها را داشته باشد، دوست است... وگرنه او را اصلاً دوستت ندان:
ظاهر و باطنش با تو یکی باشد...
آبروی تو را ابروی خودش بداند...
مقام و مال، او را درباره دوستانش تغییر ندهد...
هر کمکی از دستش بربیاید، از تو دریغ نکند...
آخری هم همه را در خود دارد:
این که در گرفتاری‌ها، تو را تنها نگذارد.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 208، حدیث 10464(به نقل از بِحارُالاَنوار مرحوم مجلسی).
مولا امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(سلام خدا بر او): انسان مسلمان را سه دوست باشد: دوستی که می‌گوید: «من با توأم، زنده باشی یا مُرده»... این دوست، عمل آدم است. دوست دیگر می‌گوید:«من، فقط تا زمانی با توأم که زنده‌ای»... این دوست، ثروت آدم است. دوست سوم می‌گوید:«من تا لب گور با توأم و از تو جدا می‌شوم»... این دوست، فرزند آدم است
- پیش از آزمودن دوست، به او اعتماد مکن!
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 209، حدیث 10469(به نقل از غُرَرُالحِکَم و دُرَرُالکَلِم).
مولا امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(سلام خدا بر او):
- مردم فقط با آزمایش شناخته می‌شوند:
دوستت را در گرفتاری... خویشاوندت را در تنگدستی... و کسانی را که زبان مهر و ستایش دارند، در بی کاری‌ات آزمایش کن... تا بفهمی که موقعیت حقیقی‌ات نزد دیگران چیست.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 210، حدیث 10476(به نقل از بِحارُالاَنوار مرحوم مجلسی).
مولا امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(سلام خدا بر او)
انسان مسلمان را سه دوست باشد:
دوستی که می‌گوید:«من با توأم، زنده باشی یا مُرده»... این دوست، عمل آدم است.
دوست دیگر می‌گوید:«من، فقط تا زمانی با توأم که زنده‌ای»... این دوست، ثروت آدم است.
دوست سوم می‌گوید:«من تا لب گور با توأم و از تو جدا می‌شوم»... این دوست، فرزند آدم است.
میزان‌الحِکمَه، جلد6، صفحه 213، حدیث 10489(به نقل از معانی‌الاَخبار).
گروه دین تبیان
منابع :
وبلاگ سادات اخوی، سید محمد - مروری بر تعریف دوستی
سایت علوم و حدیث
