اطلاعاتی درباره‌ی چربی ام‌سی‌تی

استفاده از تری گلیسیریدهای دارای زنجیره متوسط (MCT ) به عنوان یک منبع چربی در تغذیه پزشکی تاریخچه طولانی دارد که برای اولین بار در سال 1955 معرفی شدند.

آن‌ها چربی‌های اشباع شده با طول زنجیر 6 تا 12 کربن می‌باشند و به طور طبیعی در چربی شیر، روغن نارگیل و روغن هسته خرما وجود دارند. روغن نارگیل معمولاً دارای 60 درصد MCT می‌باشد.

در صنعت، MCT از اسیدهای چرب اشباع حاوی 12-6 اتم کربن تولید می‌شود.

اسیدهای چرب معمول موجود در روغن‌ها و چربی‌ها حاوی 18- 16 اتم کربن می‌باشند.

روغن تجاری MCT، محصول فرعی تولید مارگارین است که حاوی 65 درصد اسید کاپریلیک و 25 درصد اسید کاپریک است.

در ابتدا چربی‌های MCT تنها به شکل روغن یا مارگارین در دسترس بیماران بود، اما امروزه به شکل مایع یا جامد، در حالت ساده و یا ترکیب با پروتئین، قند، ویتامین، اسیدهای چرب ضروری و مواد معدنی موجود است. این اشکال مختلف برای تأمین احتیاجات اطفال و بزرگ‌سالان به صورت تغذیه با لوله و یا به شکل خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

این نوع از چربی بسیار سریع جذب می‌شود و از نظر سرعت جذب همانند کربوهیدرات‌هایی چون گلوکز می‌باشد. همچنین سرعت هیدرولیز آن‌ها 5 برابر سریع‌تر از اسیدهای چرب بلند زنجیر می‌باشد. اسیدهای چرب دارای زنجیره متوسط بدون نیاز به امولسیون شدن توسط اسیدهای صفراوی وارد جریان خون شده و مستقیماً وارد جریان خون پورتال می‌گردند و سریع‌تر از اسیدهای چرب بلند زنجیر وارد جریان خون می‌شوند. این اسیدهای چرب در بافت‌های ذخیره‌ای ذخیره نشده و به کبد رفته و سریعاً برای مصرف انرژی اکسید می‌شوند.

مصرف MCT باعث کاهش پیوستن اسیدهای چرب به بافت‌ها می‌گردد. چربی‌های MCT به آسانی به CO2 و دو جزء کربنی شکسته می‌شوند؛ ولی اسیدهای چرب بلند زنجیر مجدداً به تری آسیل گلیسرول‌ها استریفیه می‌شوند یا برای ذخیره در بافت چربی متابولیزه می‌گردند.

در صورت استفاده از رژیم‌های غذایی سرشار از کربوهیدرات سنتز اسیدهای چرب و کلسترول در کبد افزایش می‌یابد. در شرایطی که مقداری از کربوهیدرات با چربی جایگزین شود، تولید اسیدهای چرب کاهش می‌یابد. حال اگر درصدی از چربی جایگزین شده از نوع MCT باشد، میزان کاهش سنتز کلسترول و اسیدهای چرب بسیار چشمگیرتر خواهد بود و تأثیری بر افزایش سطح کلسترول خون نخواهد داشت.

MCT در حضور لیپاز روده‌ای، سریع‌تر از لیپاز پانکراس هضم می‌گردد و فرآورده‌های ناشی از آن سریع‌تر پخش و جذب می‌گردند.

MCT به دلیل کوتاه بودن طول زنجیره، محلول در آب می‌باشد و برای محلول شدن نیاز کمتری به نمک‌های صفراوی دارد. این چربی در سلول‌های روده استریفیه مجدد نمی‌شود و به صورت اسیدهای چرب آزاد (پیوند با آلبومین) از طریق سیستم باب انتقال می‌یابد. با توجه به این‌که میزان جریان خون وریدی حدود 250 بار سریع‌تر از جریان لنف می‌باشد، MCT سریع‌تر هضم شده و تحت تأثیر عوامل روده‌ای که مانع از جذب چربی می‌شوند، قرار نمی‌گیرد و 20 دقیقه بعد از جذب وارد جریان خون می‌شود و در واقع دو بار سریع‌تر از اسیدهای چرب بلند زنجیر وارد جریان خون می‌شود. این اسیدهای چرب در بافت چربی ذخیره نمی‌شوند و به اسید استیک اکسیده می‌گردند.

روغن MCT دارای 25. 8 کیلوکالری انرژی در هر گرم می‌باشد و بیشتر از 5 میلی گرم در روز توسط انسان تحمل نمی‌شود.

بیش از 30 سال است که از این روغن در مواردی چون اختلال در هضم، جذب و انتقال چربی رژیمی، بیماران با مشکل سوء جذب و یا در موارد سرطان و ایدز استفاده می‌گردد. در این حالات وجود استئاتوره یا اسهال چرب منجر به سوء تغذیه تدریجی در اثر دفع نیتروژن و آب و الکترولیت‌ها از بدن می‌گردد. زمانی که چربی MCT جایگزین چربی معمول غذایی شود، اسهال چرب از بین رفته و بیماران وزن از دست رفته را جبران نموده و کودکان شروع به رشد می‌نمایند.

این چربی در درمان بیماری کیسه صفرا موثر می‌باشد و نشان داده شده که استفاده از آن در تجزیه و انحلال سنگ‌های صفراوی بسیار موثر است.

MCT به عنوان منبع سریع انرژی شناخته شده است و در صورتی که در رژیم غذایی وجود داشته باشد، سریعاً اکسید شده و تولید اجسام کتونی می‌نماید. این انرژی سریعاً به تمامی بافت‌های بدن منتقل می‌گردد.

MCT در شرایط تأخیر رشد و یا در زمان جراحی و تروما که نیاز به انرژی بالا می‌رود، برای تأمین انرژی مورد نیاز ضروری می‌باشد.

همچنین از MCT در رژیم‌های غذایی کتون‌زا برای بیماران مبتلا به صرع استفاده می‌شود.

تری گلیسیریدهای با زنجیره متوسط باعث افزایش جذب املاح و ویتامین‌های محلول در چربی می‌گردند. برای مثال مشاهده شده که جذب کلسیم و ویتامین E در اثر مصرف MCT نسبت به سایر اسیدهای چرب بالا می‌رود.

همچنین مصرف MCT به دلیل اکسیداسیون سریع، نقش مهمی در پیشگیری از زوال عقل ناشی آلزایمر دارد.

چربی‌های MCT از طریق تولید اجسام کتونی و اکسیداسیون، باعث بهبود توانایی قوه ادراک و تقویت سیستم ایمنی شده، از بروز برخی از عفونت‌ها جلوگیری می‌نمایند و ضد تومور می‌باشند.

علاوه بر تأثیرات تغذیه‌ای، به دلیل ویژگی‌های فیزیکی خاص در صنایع غذایی هم کاربردهای فراوانی دارند؛ باعث کاهش کالری دریافتی می‌شوند و از هر گرم آن‌ها تنها 25. 8 کیلوکالری انرژی تولید می‌گردد، از این چربی معمولاً در ترکیب فرمول‌های تغذیه با لوله و تغذیه وریدی به عنوان یک منبع سریع انرژی، برای بیماران نیازمند به حمایت‌های تغذیه‌ای (همچون نوزادان نارس و بیماران دچار سوء جذب چربی مانند بیماری سلیاک، کرون و یا جراحات سخت) استفاده می‌گردد. در شرایط تغذیه با لوله، چربی MCT باید ابتدا به تدریج به مایع گاواژ بیمار اضافه گردد و در صورت تحمل، میزان آن افزایش یابد. زمانی که در دفعات متعدد و به مقدار کم تجویز می‌گردد، بهتر تحمل می‌شود و اصولاً تحمل آن در کودکان بهتر از بزرگ‌سالان است.

* مصرف آن ممکن است باعث انقباضات شکمی، نفخ، افزایش تشکیل اجسام کتونی و تجمع آن‌ها در خون و بر هم خوردن تعادل اسیدی و بازی خون گردد.

* از آنجایی که مصرف آن در افراد سالم کتون‌زا می‌باشد، بنابراین نباید در تغذیه دیابتی‌ها و بیمارانی که به اسیدوز یا کتوز مبتلا هستند استفاده شود، زیرا در این شرایط ظرفیت بافت‌های خارج کبدی در استفاده از اجسام کتونی اشباع می‌باشد.

* در شرایطی که بیماری مبتلا به سیروز کبدی باشد هم استفاده از آن ممکن است خطرناک باشد.

وجود اسیدهای چرب کوتاه و اندازه مولکولی کوچک‌تر باعث افزایش حلالیت این نوع چربی می‌گردد. MCT بسیار قطبی‌تر از اسیدهای چرب بلند زنجیر بوده و در تمامی حلال‌های چربی‌های بلند زنجیر مانند استرها محلول است. همچنین در ترکیبات قطبی (مانند الکل، اسید و کتون‌ها که اسیدهای چرب بلند زنجیر در آن محلول نیستند)، محلول است.

پذیــــرش بهتری دارد، بی‌رنگ و بی‌بو و بدون طعم می‌باشد، ویسکوزیته کمتری نسبت به چربی‌های معمولی دارد و از آن برای پوشش دادن کشمش استفاده می‌گردد و به عنوان عامل ضد چسبندگی در سیستم‌های دارای قند و پروتئین زیاد مانند فرآورده‌های قنادی استفاده می‌گردد.

همچنین به عنوان پوشش قنادی برای آدامس‌ها و ژله‌ها هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع روغن مقاومت حرارتی خوبی داشته و تحت شرایط سرخ کردن و حرارت دادن، پلیمریزه و تیره نمی‌گردد.

همچنین MCT مقاومت خوبی در برابر اکسیداسیون ناشی از اکسیژن هوا دارد و به همین دلیل به عنوان ضد غبار برای مخلوط‌های پودری و مخلوط‌های خشک چاشنی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این روغن‌ها را در صنعت هیدرولیز می‌کنند تا اسیدهای چرب آن‌ها از گلیسرول جدا شود. آنگاه اسیدهای چرب مهم توسط تقطیر جزء به جزء جداسازی می‌گردد. در تجارت معمولاً به نام کاپترین وجود دارد.

خواص منحصر به فرد این نوع چربی‌ها مربوط به کوتاه بودن طول زنجیره و کوچک بودن اندازه مولکولی آن‌ها می‌باشد که باعث محلول بودن آن‌ها در آب می‌گردد.

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

منبع: ماهنامه‌ی دنیای تغذیه – مریم آریافر کارشناس تغذیه، کارشناس ارشد صنایع غذایی

کدام چربی مناسب است؟

بهترین و بدترین روغن های خوراکی

چربی هم بخورید، ولی به اندازه

چربی های سیس و ترانس چه هستند؟

چه روغنی بخوریم؟

نقش چربی ها و روغن ها در بدن

منابع‌ چهارگانه ی چربی ها

افراد بالغ روزانه به 70 گرم چربی نیاز دارند

کالری همه روغن ها یکسان است!