حسابرسی دقیق و طولانی در قیامت
روز قیامت اصطلاحا یک روز است. اما بواقع زمانی بسیار طولانی است که به حساب زمان، در دنیای ما معادل هزار سال طول می کشد و این از لوازم حساب دقیق قیامت است.
یُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّماءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ یَعْرُجُ إِلَیْهِ فی یَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ(سجده، 5)، از آسمان گرفته تا زمین تدبیر هر كار را مىكند، آن گاه در روزى كه اندازهاش هزار سال از آن سالهاست كه شما مىشمارید،(همه چیز) به سوى او بالا مىرود.
تَعْرُجُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَةٍ فَاصْبِرْ صَبْراً جَمِیلًا «2»؛ بالا مىروند ملائكه و روح به سوى خداى تعالى در روزى كه مقدارش پنجاه هزار سال است.
از روایات اینطور فهمیده می شود که در قیامت پنجاه موقف حسابرسی وجود دارد که حساب درهرکدام هزار سال دنیوی طول می کشد.امام صادق علیه السلام فرمودند: أَلَا فَحَاسِبُوا أَنْفُسَكُمْ قَبْلَ أَنْ تُحَاسَبُوا- فَإِنَّ فِی الْقِیَامَةِ خَمْسِینَ مَوْقِفاً- كُلُّ مَوْقِفٍ مِثْلُ أَلْفِ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ فِی یَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَةٍ.(امالی مفید، ص 275)
از خود بازرسى كنید پیش از آنكه بازرسى شوید كه در قیامت پنجاه ایست است كه هر كدام بمانند هزار سال است در شمار سال نزد شما، سپس این آیه را تلاوت نمود.«فی یوم کان مقداره الف سنه مما تعدون»
شاید بعضی گمان کنند که طولانی بودن حساب در روز قیامت به خاطر کثرت جمعیت است در صورتیکه حساب هریک از افراد می تواند همین مقدار زمان ببرد پروردگار می تواند به حساب همه خلایق باهم رسیدگی کند بدون اینکه در حسابها اشتباهی پیش آید و به کسی ستم شود.
از امیرالمومنین علیه السلام سوال شد خداوند در قیامت چگونه به حسابرسی بندگانش می پردازد در حالی که عده آنها بسیار زیاد است حضرت فرمود همانطور که آنها را علی رغم کثرتشان روزی می رساند.(بحارالانوار، ج 7، ص 271) اما حساب هر کسی به تنهایی ممکن است تمام مدت قیامت طول بکشد و این امر به اعمال خودشان بستگی دارد همانطور هم برای بعضی حساب بسیار سریع اتفاق می افتد. هو اسرع الحاسبین؛ خدا سریعترین حسابگران است.(انعام، 62)
مهمترین علت طولانی بودن زمان حساب، دقت در امر حسابرسی است. لِلّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ إِنْ تُبْدُوا ما فی أَنْفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ یُحاسِبْكُمْ بِهِ...(بقره، 284)
آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، ملك خدا است، و شما آنچه در دل دارید چه آشكار كنید و چه پنهان بدارید خدا شما را با آن محاسبه مىكند...
إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا(اسری، 36)؛ به درستى كه از گوش و چشم و دل، از همه این اعضا پرسیده شود كه صاحب شما با شما چه كرد. وقتی که دل مسئول است برای احساسات و عواطفمان هم باید مورد حسابرسی قرار گیریم .
حتی یک خطور ذهنی نیز (در صورتی که در اختیار انسان باشد) مورد محاسبه قرار می گیرد. هر کلمه ای که گفته شده، خوب یا بد، بیهوده یا ثمربخش، با نیت آن مورد محاسبه قرار می گیرد. اینجاست که فایده سکوت رخ می نماید.
قَالَ ص مَنْ صَمَتَ نَجَا:هر کس سکوت کند رستگار است.(روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج2، ص 469)
علت دیگری که زمان طولانی را موجب می شود، همان تجسم ملکوت و باطن اعمال ماست. به نقل روایات مواقف روز قیامت بر روی پل صراط قرار دارد. هر کس به میزان تندی و کندی حرکتش از روی صراط گرفتار زمان طولانی حسابرسی می شود و سرعت افراد نیز به اعمالشان بستگی دارد مثلا کسی که در ادای نماز سستی می ورزیده است در موقف نماز که هزار سال به طول می انجامد بسیار گرفتار و معطل خواهد بود.
این زمان طولانی یک فایده مهم دیگر هم دارد بسیاری از سختی ها و عذابهایی که در مدت حسابرسی قیامت بر مردم وارد می شود کفاره گناهان بعضی مسلمانان شده و سرانجام پاک شده و بهشتی می شوند .
در حدیثی از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و اله نقل است که فرمود: اى گروه شیعیان از خداوند بترسید، بهشت از دست شما نمىرود اگر چه گناهان شما موجب شود كه شما از ورود در آن تاخیر داشته باشید،...
گروهی با شدائد و سختیهائى كه در دنیا از سلاطین و حكام مشاهده مىكنند و یا بیمارىهائى كه در بدن آنها پدید مىآید گناهان آنها پاك مىشود و بدون گناه وارد قبر مىگردند. گروهى از آنها گناهانشان در هنگام مرگ با شدت جان كندن پاك مىشود، و گروهى گناهكار در وقت احتضار حالتى بر آنها پیش مىآید كه موجب خوارى و ذلت او مىشود خداوند به این سبب گناهان او را مورد آمرزش قرار مىدهد.
جماعتى هم گناهانشان باقى مىماند و در هنگام دفن آمرزیده مىگردند و پاك مىشوند، اما اگر گناهش بزرگ باشد با شدائد و سختىهاى روز قیامت پاك مىگردد، و اگر گناهانش بزرگ بود او را در طبقه اول دوزخ نگه مىدارند. (ایمان و كفر-ترجمه الإیمان و الكفر بحار الانوار، ج1، ص: 279)
تامل در زمان طولانی روز قیامت، تحمل سختی ها و شدائد دنیا را برای ما آسان می کند. بزرگترین سختی ها و مصائب دنیا نزد آخرت کوچک و حقیر است. کوتاه بودن زمان دنیا و حقیر بودن مشکلات آن روز قیامت بسیار نمود می کند.
كَأَنَّهُمْ یَوْمَ یَرَوْنَها لَمْ یَلْبَثُوا إِلاَّ عَشِیَّةً أَوْ ضُحاها (نازعات،46) در آن روز كه قیامت را مىبینند چنین احساس مىكنند كه گویى توقّف آنها (در دنیا و برزخ) جز عصر گاهى یا صبحگاهى بیشتر نبوده است.
کسانی که در هنگام شدائد زندگی به عدالت خداوند شک می کنند و به خدا اعتراض می کنند، باید به کوتاه بودن حیات دنیوی و طولانی بودن قیامت بیندیشند تا از شدائد دنیا توشه ای برگیرند برای سختی های قیامت. خداوند دنیا و آخرت ما را با هم یک جا می بیند حال آنکه ما جز مصلحت دنیا چیز دیگری نمی بینیم.
انسیه نوش آبادی
بخش قرآن تبیان
