سرطان تیروئید

سرطان تیروئید به علت افزایش غیر قابل کنترل تعداد سلول‌های غده تیروئید ایجاد می‌شود. سرطان‌های تیروئید شایع نیستند و حدود یک درصد موارد سرطان‌های تشخیص داده شده را شامل می‌شوند و شیوع آن در زنان بیشتر از مردان گزارش شده است.

بدن انسان از غددی تشکیل شده که وظیفه آن‌ها ترشح هورمون است. هورمون‌ها موادی هستند که بر سلول‌ها و اندام‌های مختلف بدن اثر می‌کنند و آن‌ها را به انجام کاری تحریک یا از انجام کاری منع می‌کنند.

یکی از این غدد، غده تیروئید یا غده پروانه‌ای است که بلافاصله زیر حنجره، در دو طرف و جلوی نای واقع شده است. این غده در افراد بالغ به طور طبیعی 15 تا 20 گرم وزن دارد.

مهم‌ترین وظیفه این غده، ترشح هورمون تیروکسین یا 4T و تری یدوتیرونین یا 3T است که این دو هورمون روی سوخت و ساز بدن تاثیر دارند. تیروئید هورمون دیگری به نام کلسی تونین ترشح می‌کند که در متابولیسم کلسیم در بدن نقش دارد.

ترشح این هورمون‌ها توسط هورمون محرک تیروئید یا TSH که از بخش قدامی غده هیپوفیز ترشح می‌شود، کنترل می‌شود.

از بیماری‌های شایع این عضو حیاتی،‌ پرکاری و کم کاری است که درصد بالایی از مردم جهان به آن مبتلا هستند.

بیماری دیگر، سرطان تیروئید است که به علت افزایش غیر قابل کنترل سلول‌های تیروئید ایجاد می‌شود. سرطان‌های تیروئید شایع نیستند و حدود یک درصد موارد سرطان‌های تشخیص داده شده را شامل می‌شوند و شیوع آن در زنان بیشتر از مردان گزارش شده است.

عوامل خطر سرطان تیروئید

- افرادی که در کودکی تحت پرتودرمانی (درمان با اشعه)‌ در ناحیه گردن قرار گرفته‌اند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

- اگر فردی از خانواده یا نزدیکان به این بیماری دچار شده باشد، شانس ابتلا به این بیماری در اعضای دیگر خانواده بالا می‌رود.

انواع سرطان تیروئید

سرطان پایپلری papillary : شایع‌ترین نوع سرطان تیروئید می‌باشد و بیشتر در خانم‌ها، کودکان و افراد جوان دیده شده و نسبت شیوع آن در زنان نسبت به مردان 2 به 1 است. این سرطان دیر در بدن پخش می شود (متاستاز) و نسبت به دیگر انواع سرطان تیروئید، بدخیمی آن کمتر است.

سرطان فولیکولار : 20 تا 30 درصد انواع سرطان تیروئید را تشکیل می‌دهد و خطر متاساز و عود بیشتری دارد و در مناطقی که با کمبود عنصر ید مواجه هستند، بیشتر دیده شده است. شیوع این نوع تومور در زنان سه برابر مردان است. اوج بروز این بیماری در سنین 50 سالگی است و معمولا به صورت گره‌های تیروئیدی منفرد و گاهی با افزایش سریع اندازه تومور اتفاق می‌افتد.

سرطان مدولار Medullar : سلول‌های غیرتیروئیدی موجود در غده تیروئید دچار تغییرات بدخیمی می‌شوند و در بعضی از خانواده‌ها (به لحاظ ژنتیکی) زمینه ابتلا به این نوع سرطان وجود دارد. این تومور هورمون کلسی تونین ترشح می‌کند و عامل کاهش دهنده میزان کلسیم خون محسوب می‌شود.

سرطان آناپلاستیک Anaplastic : بدخیم‌ترین نوع سرطان تیروئید است. خوشبختانه این سرطان نادر است، اما به سرعت متاستاز می‌دهد، به درمان با ید رادیواکتیو پاسخ نمی‌دهد. کمتر از یک درصد موارد را شامل می‌شود و زنان بیشتر از مردان به این نوع سرطان مبتلا می‌شوند و معمولا در دهه هفتم تا هشتم زندگی بروز می‌کند.

علائم و نشانه‌ها

بزرگی تیروئید، خشونت صدا یا تغییرات صدا، سرفه و یا سرفه همراه با خون، بلع مشکل.

معاینه بالینی می‌تواند وجود توده در تیروئید یا ندول های تیروئید را شناسایی کند. همچنین غدد لنفاوی گردن در معاینه بالینی بررسی می‌شوند. سرطان‌های تیروئید با تهاجم به غدد لنفاوی می‌توانند باعث بزرگی آن‌ها شوند.

شناسایی سرطان تیروئید

* نمونه برداری (بیوپسی) از تیروئید که به تشخیص سلول‌های سرطانی و نوع آن‌ها کمک می‌کند.

* سونوگرافی از تیروئید که به شناسایی توده‌ها در تیروئید کمک می‌کند.

* اسکن تیروئید که به بررسی ندول های تیروئید و فعالیت سلولی در ندول ها کمک می‌کند.

* لارنگوسکوپی که در صورت به وجود آمدن تغییرات صوتی به بررسی و مشاهده طناب‌های صوتی کمک می‌کند.

* اندازه گیری کلسی تونین خون در موارد مشکوک به سرطان مدولاری تیروئید و سنجش تیروگلوبولین در موارد سرطان پایپلری و فولیکولار که سطوح آن‌ها افزایش می‌یابد.

* سرطان‌های تیروئید ممکن است باعث تغییراتی در هورمون‌های تیروئیدی شوند.

دارودرمانی بعد از عمل جراحی

معمولا بعد از عمل جراحی، هورمون تیروکسین توسط پزشک تجویز می‌شود تا TSH را کنترل کند و کاهش دهد. این کار باعث می‌شود از تاثیر TSH و عود تومور جلوگیری کند.

مصرف ید رادیواکتیو در این بیماران باعث از بین رفتن سلول‌های سرطانی باقیمانده می‌شود.

حساسیت این جراحی به این دلیل است که ممکن است هنگام جراحی، پاراتیروئید برداشته شود که در این صورت، شخص دچار کمبود کلسیم می‌شود یا ممکن است عصب دچار صدمه شود که در این صورت بیمار دچار اشکال در تکلم و تنفس می‌شود. به همین دلیل، به بیماران توصیه می‌شود که توسط یک پزشک ماهر جراحی شوند.

با مشاهده این علائم به پزشک مراجعه کنید

* خشونت صدا، احساس توده در گردن، بزرگ شدن غدد لنفاوی، درد در قسمت جلوی گردن (در مراحل پیشرفته)‌، سرفه (گاهی همراه با خون)‌، سختی بلع، پرکاری تیروئید (به صورت غیرمعمول)

* نارسایی ریوی و کبدی و همچنین کم خونی و شکستگی ناشی از نفوذ به استخوان‌ها

پیشگیری

متاسفانه بیشتر افرادی که دچار سرطان تیروئید می‌شوند، هیچ گونه علائمی تا مرحله پیشرفته ندارند و به همین دلیل پیشگیری در بیشتر مواقع ممکن نیست، اما می‌توان با قرار نگرفتن در معرض پرتوهای سرطان زا در کودکی، تا حد زیادی از بروز این بیماری جلوگیری کرد.

همچنین، در خانواده‌هایی که فردی از آن‌ها به این بیماری مبتلا شده، توصیه می‌شود با آزمایش ژنتیک و در صورت وجود سرطان، با شروع درمان به موقع از پیشروی سرطان جلوگیری شود تا نتایج بهتری از درمان به دست آید.

دکتر عبدالمحمد یوسف پور- متخصص جراحی عمومی

دکتر امجد