یک سال نپتونی چقدر است؟

روز 11 جولای 2011 ( 20 تیر ماه امسال) در تاریخ علم نجوم روز بسیار پر اهمیتی است زیرا در این روز کشف سیاره نپتون یک ساله می شود، البته نه یک سال زمینی، بلکه یک سال نپتونی که برابر 164.79 سال زمینی است.

نپتون در تاریخ 23 سپتامبر سال 1846 کشف شد و این اولین باری است که پس از کشفش یک دور کامل در مدار خورشید را کامل می کند. کشف نپتون در تاریخ نجوم یک نقطه عطف به شمار می رود، کشف این سیاره نه به واسطه رصدهای یک اخترشناس، بلکه به واسطه محاسبات دقیق ریاضیدانان کشف شده است. به این شکل ابتدا آشفتگیهای موجود در مدار اورانوس شناسایی شد و سپس این نظریه ارائه شد که وجود دور افتاده ترین سیاره سامانه خورشیدی تنها در صورت وجود سیاره ای دیگر قابل توضیح است، حتی سیاره ای دور افتاده تر که گرانش آن بر روی مسیر حرکت مداری اورانوس تاثیر گذار باشد.

"جان ادامز" و "اربین لو وریه" ریاضیدانان انگلیسی و فرانسوی به صورت جداگانه این محاسبات را انجام دادند. هر دو این ریاضیدانان بر سر موقعیت نپتون، جایی از آسمان که اخترشناسان باید به دنبال این سیاره می گشتند به توافق رسیده بودند. با این همه شیوه ارائه نتایج این دو متفاوت بود و سرانجام اخترشناسان در برلین توانستند این سیاره را با توجه به محاسبات "لو وریه" رصد کنند.

10 سال بعد "ویلیام لاسل" تلسکوپ قدرتمند خود را به سوی این سیاره چرخاند و توانست سیاره آبی رنگ را به همراه ستاره ای کم نور در نزدیکی اش رصد کند. بعدها اخترشناسان این ستاره کم نور را قمر تریتون معرفی کردند.

معمولاً همه این سیاره را به رنگ آبی می‌ شناسند چرا که گاز متان حاضر در جو نپتون، رنگ سرخ را جذب کرده و آبی حاصل از طیف نوری خورشید را بازمی‌تاباند. نپتون از نظر ساختاری بسیار شبیه به سایر سیارات گازی به خصوص اورانوس است . تفاوتی که در ساختار سیاراتی مانند اورانوس و نپتون دیده می‌شود، عدم حضور هیدروژن فلزی مایع است که در عوض آن به یک ساختار متراکم آب مانند در اطراف هسته می‌رسیم. لایه بیرونی‌تر نپتون متشکل از هیدروژن ملکولی مایع و هلیوم مایع است.

اتمسفر و جو نپتون آبی رنگ است و درصد بازتابش بالائی دارد که حاکی از وجود یک جو غلیظ است . بر طبق تحقیقات حضور مقادیری متان نیز در این سیاره تایید شده است . در کل، ترکیبات جو این سیاره به مانند سایر سیارات غول پیکر گازی شامل 80 تا 85 درصد هیدروژن و 15 تا 19 درصد هلیوم می‌باشد.

ساختار دقیق این سیاره تا سال 1989، زمانی که فضاپیمای وویجر 2 از کنار آن عبور کرده و تصاویری را از این جهان آبی خاموش به زمین ارسال کرد، آشکار نشد. تحلیلهای بیشتر بر روی عکسهای وویجر نشان داد لکه های تیره رنگی که بر روی نپتون دیده می شوند، توفانهای عظیم و ستونی شکل هستند.

پیش از این انتظار می‌رفت که نپتون از نظر جوی آرام‌تر از اورانوس باشد ولی ویوجر 2 نشان داد که بادهای نپتون بسیار بسیار شدید هستند. سرعت این بادها به 640 کیلومتر در ساعت می‌رسد.

تازه ترین تحقیقات درباره نپتون که اخیرا منتشر شده این است که دانشمندان دانشگاه آریزونا با دنبال کردن عوارض جوی نپتون توانستند زمان چرخش این سیاره حول خودش را به طور دقیق اندازه بگیرند، امری که تا به حال برای هیچ سیاره‌ی گازی دیگری به جز مشتری عملی نشده بود.

اِریخ کارکوشکا (Erich Karkoschka)، محقق دانشگاه آریزونا نخستین اندازه‌گیری دقیق را در این باره انجام داد و به این نتیجه رسید که یک روز در نپتون برابر است با:  15 ساعت و 57 دقیقه و 59 ثانیه. از زمان گالیله که برای نخستین بار لکه‌ی سرخ مشتری را رصد کرد تا امروز این اندازه‌گیری یکی از بزرگ‌ترین پیشرفت‌ها در اندازه‌گیری دوره‌ی چرخش یک سیاره‌ گازی محسوب می‌شود.

فرآوری: م.ح.اربابی فر

بخش دانش و زندگی تبیان

منابع:

پایگاه مجله نجوم / مهر / ویکی پدیا