نیمه شعبان، شبی هم پای شب قدر!
ماه شعبان در زمره شریف ترین ایام سال قرار دارد و به انجام اعمال مختلف در این ماه بسیار سفارش شده است تا ضمن زدودن آلودگی‌ها از روح و جسم، انسان با فراغ بال و تزکیه نفس به ماه میهمانی خدا وارد شود.
در حدیثی که در وسایل‌الشیعه، بحارالانوار و مصباح المتهجد اشاره شده در خصوص فضیلت ماه شعبان آمده است: «خداوند به ذات مقدس خود سوگند خورده است که هر کس را در این ماه به او پناه برده و از او درخواست کند، از رحمت خود محروم ننماید.»
خطبه ای در شرافت ماه شعبان
بنا بر آنچه در شماری از متون روایی وارد شده، پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) در یکی از سال‌ها، به هنگام آغاز این ماه خطبه‌ای خواندند و مردم را نسبت به شرافت این ماه آگاه فرمودند.
در بحارالانوار قسمت‌هایی از این خطبه چنین آمده است:
«... شعبان ماه شریفی است و آن ماه من است. حاملان عرش آن را بزرگ می‌شمارند و حق آن را می‌شناسند. آن ماهی است که در آن همچون ماه رمضان، روزی بندگان زیاد می‌گردد و در آن بهشت آذین بسته می‌شود و این ماه را شعبان نامیده‌اند زیرا در آن ارزاق مومنان تقسیم می‌شود و آن ماهی است که عمل در آن چند برابر می‌شود و کار نیکو هفتاد برابر ثمره می‌دهد».
امتیاز پنجشنبه‌های ماه شعبان
بنا بر آنچه در حدیثی دیگر که در وسایل الشیعه به آن اشاره شده، ماه شعبان، ماهی است که : «در هر پنجشنبه آن، آسمان‌ها زینت بسته می‌شود، و فرشتگان به دعا می‌پردازند که پروردگارا! آن‌کس را که در این ایام روزه بدارد، ببخشای، و دعایش را اجابت فرمای. پس هر کس که در روز اول شعبان دو رکعت نماز گزارد و در هر رکعت آن یک‌مرتبه سوره حمد و یکصد مرتبه سوره توحید را بخواند و بعد از نماز نیز یکصد مرتبه صلوات بفرستد، خداوند تمامی حاجت‌های دینی و دنیایی او را اجابت می‌فرماید».
شرافت شب و روز نیمه شعبان
اما در میان روزها و شبهای ماه شعبان، شب نیمه این ماه مصادف با ولادت حضرت مهدی (عج) از شرافت ویژه ای برخوردار است.
از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که پدر بزرگوارشان در پاسخ کسی که از فضیلت شب نیمه شعبان از ایشان پرسیده بود فرمودند:این شب برترین شبها بعد از شب قدر است، خداوند در این شب فضلش را بر بندگان جاری میسازد و از منت خویش گناهان آنان را میبخشد، پس تلاش کنید که در این شب به خدا نزدیک شوید. همانا این شب، شبی است که خداوند به وجود خود سوگند یاد کرده که در آن درخواست کننده‌ای را، مادام که درخواست گناه نداشته باشد، از درگاه خود نراند.
در بحارالانوار در مورد اهمیت این شب از زبان پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) اینگونه روایت شده است: من شب نیمه شعبان، خوابیده بودم که جبرائیل به نزدم آمد و گفت: ای محمد! آیا در این شب می‌خوابی؟
گفتم: ای جبرائیل! مگر این شب چه شبی است؟
جبرائیل گفت: این شب، شب نیمه شعبان است. ای محمد برخیز!. پس مرا از بستر خواب بلند نمود و آنگاه مرا به بقیع برد و گفت: سرت را بلند کن و به آسمان بنگر.
این شبی است که درهای آسمان در آن باز می‌شود: درهای رحمت. در «رضوان»، در «مغفرت» در «فضل» در «توبه» در «نعمت» در «جود» و در «احسان»؛ و خداوند به عدد موها و پشمهای گاو و گوسفند مردم را از آتش جهنم آزاد می‌کند، زمان مرگ را در آن ثبت کرده و بمدت یک سال روزیها را تقسیم می‌کند؛ و هر چه را که در تمام سال اتفاق می‌افتد فرو می‌فرستد. محمد! کسی که این شب را با گفتن «الله اکبر»، «سبحان الله» و «لا اله الا الله» و دعا نماز و قرآن خواندن و انجام اعمال مستحب و استغفار کردن زنده نگهدارد بهشت منزل و استراحتگاه او خواهد بود و گناهان گذشته وآینده‌اش بخشیده می‌شود.
در حالی نزدت آمدم که تمام فرشته‌ها در آسمان پاهایشان را جفت کرده‌اند عده‌ای تسبیح می‌کنند، عده‌ای در رکوع، عده‌ای در سجود و گروهی ذکر می‌گویند. شبی است که کسی دعا نمی‌کند مگر این که مستجاب می‌شود، کسی چیزی نمی‌خواهد مگر این که به او داده می‌شود، کسی درخواست مغفرت و بخشش نمی‌کند، مگر این که بخشیده می‌شود، کسی توبه نمی‌کند مگر این که توبه‌اش پذیرفته می‌شود. کسی که از خیر این شب محروم شود، از خیر بزرگی محروم شده است. (1)
نیمه شعبان علاوه بر اینکه روز و زمان خجسته میلاد امام عصر (عج) است، فرصت معنوی مناسب و ارزشمندی برای راز و نیاز با خالق هستی و نزدیکی هرچه بهتر و بیشتر به معبود و کسب برکات الهی است.
این شب از چنان اهمیتی برخوردار است که هم ردیف و هم پای شبهای قدر قرار دارد و از این موقعیت می‌توان چون شبهای قدر ماه مبارک رمضان، برای کسب خیرات و برکات معنوی بهره برد و نهایت تلاش را برای کسب فیض داشت.
دعای کمیل را در شب نیمه شعبان فراموش نکنیم!
بنا بر روایت «کمیل» یار وفادار امیرالمؤمنین (علیه السلام)، در جلسه‌ای یکی از یاران حضرت از ایشان درباره این آیه شریفه سوره دخان «فیها یفرق کل أمر حکیم» سوال کرد، ایشان نیز در تفسیر شب قدر که امور آدمیان در آن مقدر می‌شود به بیان اهمیت شب نیمه شعبان پرداختند و به خصوص برخواندن دعای حضرت خضر (علیه‌السلام) در این شب تاکید کردند.
پس از اتمام جلسه و آنگاه که کمیل به منزل خود بازگشت، باز به نزد حضرت مراجعه کرد تا دعای خضر را از ایشان فرا گیرد. حضرت نیز نخست او را امر به نوشتن کردند و آنگاه دعای معروف کمیل را برای او خواندند، و سرانجام او را به خواندن این دعا در شب نیمه شعبان سفارش فرمودند. (2)
اعمال مهم شب نیمه شعبان
1-اولین کاری که سالک باید در این شب انجام بدهد این است که از لذت و آسایش دنیا در این شب چشم پوشی نماید؛ و آنگاه برای استفاده بیشتر از آن و تصحیح اعمال خود باید فرض کند که شب خداحافظی او با این دنیا و تمام اعمال بوده و فردای آن روز قیامت است؛ و نیز قبل از فرا رسیدن شب باید اعمالی را که در آن می‌خواهد انجام بدهد مشخص نماید و اگر دو عمل در فضیلت یکسان بود سخت‌تر را انتخاب کند.
2- از اعمال مهم نمازها و دعاهایی است که در مفاتیح‌الجنان بیان شده است.
3- نزدیکی جستن به امام زمان (عج) کسی که حجت عصر، ولی امر، راز دارنده بزرگ، صاحب غیبت الهی و دعوت پیامبر گونه، وارث پیامبران و جانشین جانشینان، آقا، امام و مولای ما، امام قائم مهدی است، جان ما و تمام جهانیان به فدایش که می‌توان با زیارت، مناجات، عرض شوق و شکایت از دوری او، دعا، نماز، دل سوختگی از دوری او، شکر نعمت‌ها، اهدا طاعات، بذل جان، توسل، پیوستن، پناه جستن و در خواست کمک، پیروزی و فیض و شفاعت به آن حضرت (عج) نزدیک شد .
4- محاسبه اعمال این شب. گمان می‌کنم اگر با آگاهی و خوب حساب کند به خصوص اگر از هدایت خدا در این مورد کمک بگیرد- به اندازه‌ای از عمل خود استغفار می‌کند که اگر این شب را خوابیده بود، این مقدار استغفار نمی‌کرد.
در یکی از دعاهایی که در شب نیمه شعبان وارد شده است چنین می‌خوانیم:
اَللّهُمَّ بِحَقِّ لَیْلَتِنا هذِهِ وَمَوْلُودِها وَحُجَّتِکَ خدایا به حق این شبی که ما در آنیم و به حق آن کس که در آن به دنیا آمده و حجتت تو است.
وَمَوْعُودِهَا الَّتی قَرَنْتَ اِلی فَضْلِها فَضْلاً و موعود آن که همراه کردی به فضیلت این شب فضیلت دیگری
فَتَمَّتْ کَلِمَتُکَ صِدْقاً وَعَدْلاً و بدین سبب تمام شد کلمه تو به راستی و عدالت
لا مُبَدِّلَ لِکَلِماتِکَ تغییردهنده‌ای برای کلمات تو نیست
وَلا مُعَقِّبَ لاِیاتِکَ و پس زننده‌ای برای آیات تو نیست
نُورُکَ الْمُتَاَلِّقُ نور تو درخشان است
وَضِیآؤُکَ الْمُشْرِقُ و روشنی‌ات فروزان
وَالْعَلَمُ النُّورُ فی طَخْیآءِ الدَّیْجُور و آن نشانه نورانی در شب تاریک ظلمانی
اَلْغائِبُ الْمَسْتُورُ آن پنهان غایب از انظار
جَلَّ مَوْلِدُهُ که ولادتش بزرگ.
وَکَرُمَ مَحْتِدُهُ و کریم الاصل بود
وَالْمَلائِکَةُ شُهَّدُهُ و فرشتگان گواهان اویند
وَاللهُ ناصِرُهُ وَمُؤَیِّدُهُ و خدا یاور و کمک کار اوست
اِذا آنَ میعادُهُ در آن هنگام که وعده‌اش برسد
وَالْمَلائِکَةُ اَمْدادُهُ و فرشتگان مددکارش باشند
سَیْفُ اللهِ الَّذی لا یَنْبُو آن شمشیر برنده خدا که کُند نشود
وَنُورُهُ الَّذی لا یَخْبُو و نور او که خاموش نگردد
وَ ذُوالْحِلْمِ الَّذی لا یَصْبُوا و بردباری که کار بی رویه انجام ندهد
مَدارُ الدَّهْرِ چرخ روزگاربخاطر او گردش کند
وَنَوامیسُ الْعَصْرِ و او و پدران معصومش نوامیس هر عصر
وَوُلاةُ الاَْمْرِ و والیان امر خدایند
وَالْمُنَزَّلُ عَلَیْهِمْ ما یَتَنَزَّلُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ در شب قدر آنچه نازل شود بر ایشان نازل گردد
وَاَصْحابُ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ و صاحبان حشر و نشر هستند
تَراجِمَةُ وَحْیِهِ مفسران وحی خدا
وَوُلاةُ اَمْرِهِ وَنَهْیِهِ و سرپرستان امر ونهی او
اَللّـهُمَّ فَصَلِّ عَلی خاتِمِهْم وَقآئِمِهِمُ پس درود فرست بر خاتم ایشان و قائمشان
اَلْمَسْتُورِ عَنْ عَوالِمِهِمْ که در پس پرده است از عوالم آن‌ها
اللّهمّ َاَدْرِکْ بِنا أَیّامَهُ خدایا ما را به روزگار او
وَظُهُورَهُ وَقِیامَهُ و زمان ظهور و قیامش برسان
وَاجْعَلْنا مِنْ اَنْصارِهِ و از جمله یارانش قرارمان ده
وَاقْرِنْ ثارَنا بِثارِهِ و خونخواهی ما را به خونخواهی او مقرون گردان
وَاکْتُبْنا فی اَعْوانِهِ وَخُلَصآئِهِ و نام ما را در زمره یاران و مخصوصانش ثبت فرما
وَاَحْیِنا فی دَوْلَتِهِ ناعِمینَ و ما را در دولتش شادکام و متنعم
وَبِصُحْبَتِهِ غانِمینَ و به هم نشینیش بهره‌مند
وَبِحَقِّهِ قآئِمینَ و به گرفتن حقش پا بر جا بدار
وَمِنَ السُّوءِ سالِمینَ از بدی‌ها بر کنارمان کن
یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ ای مهربان‌ترین مهربانان.
وَالْحَمْدُللهِ رَبِّ الْعالَمینَ و ستایش خاص خدا پروردگار جهانیان است
وصلواته عَلی سَیِّدِنا مُحَمَّد خاتَمِ النَّبِیّینَ وَالْمُرْسَلینَ و درودهای او بر آقای ما محمد خاتم پیمبران و مرسلین
وَعَلی اَهْلِ بَیْتِهِ الصّادِقینَ و بر خاندان راستگو
وَعِتْرَتِهَ النّاطِقینَ و عترت حق گویش باد
وَالْعَنْ جَمیعَ الظّالِمینَ و از رحمت خود دور ساز تمام ستمکاران را
واحْکُمْ بَیْنَنا وَبَیْنَهُمْ یا اَحْکَـمَ الْحـاکِمیـنَ و میان ما و ایشان داوری کن ای محکم‌ترین حکم کنندگان.
پی نوشت ها :
1 . ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الأعمال، ص 212; مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 98، ص 413
2. ابن طاووس، علی بن موسی، همان ص 220
فرآوری : زهرا اجلال
گروه دین تبیان
با نوای امیررضا عرب
منابع :
سایت حوزه
سایت خبر نیوز
