راهبرد اسراییل برای نفوذ درآفریقا

همگام با "خیزش جهان عرب " كه برای ایران فرصت‌های جدیدی از لحاظ تحكیم كنترلش بر منطقه‌ [خاورمیانه] بی‌ثبات فراهم می‌كند، تحلیل‌گران اسرائیل پیامدهای تحولات اخیر را از منظر تاثیری كه این تحولات بر قاره آفریقا دارند، بررسی می‌كنند.

جبهه راهبردی جدید اسرائیل ـ قدرت‌های منطقه در پشت پرده تغییرات چشمگیری كه در خاورمیانه درحال رخ دادن است، تلاش می‌كنند نحوه‌ای‌كه خیزش مردم در لیبی، مصر و تونس بر موازنه قدرت در منطقه اثر می‌گذارد را [باب میل خود] تعیین كنند. در این میان قاره آفریقا كه به عرصه نبرد جدیدی بین اسرائیل و ایران تبدیل شده است، كانون توجه ویژه‌ای قرار دارد.

اتحادیه آفریقا برای اولین بار از زمان آغاز "خیزش جهان عرب "، هفدهمین اجلاس دو سالانه خود را در "مالابو "، پایتخت كشور گینه استوایی، برگزار می‌كند.

با آنكه این اجلاس معمولا منافع كشورهای آفریقایی را در دستور كار قرار می‌دهد، انتظار می‌رود این بار بحث آن بر انقلاب‌هایی متمركز باشد كه در دو تا از قوی‌ترین دولت‌های عرب این اتحادیه ـ یعنی كشورهای لیبی و مصر به وقوع پیوست.

انتظار می‌رود این حوادث چشمگیر و ناگهانی، غیر از پیامدهای آشكار و تغییراتی كه در رژیم‌ها به بار می‌آورند، اثراتی نیز بر امنیت منطقه داشته باشند؛ ضمن اینكه در این میان عوامل بیرونی مانند ایران نیز در تلاش هستند كنترل خود بر قاره آفریقا را توسعه دهند و این در حالی است كه اسرائیل و متحدانش، از سوی دیگر، سعی می‌كنند راه ایران در این مسیر را سد كنند.

حضور ایران در آفریقا، قبل از خیزش جهان عرب و زمانی كه این كشور می‌كوشید روابطش با دولت‌ها و سازمان‌های آفریقایی را مستحكم كند، آغاز شد.

رابطه اسرائیل با آفریقا از زمانی كه این كشور در اواسط قرن بیستم شروع به پی‌ریزی روابط خود در این قاره كرد، فراز و نشیب‌های زیادی به خود دیده است.

بسیاری از این رابطه‌ها از طریق مركز همكاری‌های بین المللی (ماشاو) امكان‌پذیر می‌شد كه نقش آن افزایش پروژه‌های مشترك در زمینه‌های كشاورزی، پزشكی و آموزش و پرورش بود.

"سازمان وحدت آفریقا " (OAU) در سال 1963 و مصادف با زمانی‌كه بسیاری از كشورهای آفریقایی استقلال پیدا می‌كردند، تاسیس شد؛ هدف این سازمان پیشبرد منافع اعضای آن در سر تا سر جهان بود.

این سازمان مجددا در سال 2002 با نام "اتحادیه آفریقا " تاسیس شد؛ اتفاقی كه به منزله نقطه عطفی در روابط این سازمان با دولت یهود بود.

"جاكوس روا "، معاون دبیر كل بخش آفریقایی وزارت امور خارجه [اسرائیل] اظهار داشت "ما تا سال 2002 روابط خوبی با این سازمان داشتیم. دولت‌های عرب، واقعا جلوی پای ما سنگ می‌انداختند، اما از این گذشته، ما در رده‌های بالایی سازمان، مهمان‌های نور چشمی بودیم. ".

وی اضافه كرد "با این وجود، با تاسیس اتحادیه آفریقا، قواعد بازی به بدترین شكل به ضرر اسرائیل تغییر كرد".

در حال حاضر، این سازمان 53 دولت عضو دارد. روا بیان كرد "اسرائیل از میان 47 كشور واقع در جنوب صحرای ساهارا با 39 كشور روابط دیپلماتیك دارد؛ سایر اعضای سازمان را دولت‌های عرب تشكیل می‌دهند. ".

وی افزود "تناقضی كه وجود دارد این است كه در حالی‌كه روابط رو در روی اسرائیل با اكثر این دولت‌ها خوب ـ و حتی عالی ـ است، مدتی است كه رابطه ما با این سازمان خوب نیست".

"روا " تصریح كرد با آنكه این سازمان با اسرائیل دشمن نیست، فشار وارد شده از طرف اتحادیه عرب، و علاوه بر آن، پیوستن كشورها به جنبش "عدم تعهد " ـ كه قصد دارد منافع كشورهای جهان سوم را افزایش دهد ـ باعث شده است "بازی به نفع ما پیش نرود.

در دهه گذشته، مصر و لیبی در اتحادیه آفریقا نقش غالب و برجسته‌ای داشته‌اند. "روا " گفت "معمر قذافی (رهبر لیبی) قطعنامه‌هایی در محكومیت اسرائیل به اجرا در آورد و این سازمان را اولین قدم در راه تشكیل ایالات متحده آفریقا می‌دید.

وی اضافه نمود "قذافی پولهای زیادی خرج كرده و قیم چند دولت¬ آفریقایی شد كه در مقابل خواسته‌هایش سر تعظیم فرود می‌آوردند، اما در خفا، او و سیاست‌هایش را مسخره می‌كردند".

اكنون با این نبرد نظامی كه در سرزمین لیبی در گرفته است، وزارت امور خارجه امیدوار است سازمان [وحدت آفریقا] بتواند بدون نفوذ و كمك‌های مالی قذافی، آزادانه‌تر عمل كند.

بر خلاف لیبی كه در موضعش ثابت قدم بود، مصر در قبال اسرائیل موضعی نسبتا دو پهلو داشت. با آنكه مصر با فعالیت اسرائیل در قاره آفریقا مخالف بود، اما از مرز مصر ـ غزه محافظت كرد و تلاش كرد تا راه را بر اضافه شدن ایران به درگیری ببندد.

بعد از انقلاب [مصر]، اكثر منابع توجه‌شان را معطوف كمك به راه‌اندازی اقتصاد مصر كرده‌اند؛ اما برآورد مقامات اورشلیم این است كه مشكل اقتصادی مصر تنها یك مشكل موقت است.

این مقام امنیتی اظهار داشت تجزیه سودان كه در رای گیری مجمع عمومی سازمان ملل در 10 جولای، به صورت واقعیتی رسمی درخواهد آمد، "به خصوص به خاطر منبع اصلی آبی مصر ـ رود نیل ـ گام عظیمی برای این كشور به حساب می‌آید. بنابراین، مصر خودش را از صحنه كنار نكشیده، بلكه به عكس كنترل بیشتری می‌خواهد. ".

ماه آینده اهمیتی حیاتی از لحاظ نبرد راهبردی اسرائیل بر سر آفریقا خواهد داشت. نشست اتحادیه آفریقا، تجزیه سودان و افتتاح سفارتخانه جدید اسرائیل در آكرا ـ پایتخت غنا ـ همگی رخدادهای قابل توجهی هستند كه بر وضعیت اسرائیل در منطقه اثرگذار هستند.

این مقام امنیتی با ذكر اینكه تغییرات صورت گرفته به منزله "یك افق راهبردی جدید " برای اسرائیل هستند، تشریح كرد "ایران این تحولات را فرصت تلقی می‌كند، بنابراین حضور اسرائیل مهم است".

وی بیان كرد "كسی چه می‌داند، شاید ما به زودی در اتحادیه آفریقا نماینده داشته باشیم".

فرآوری:قبس زعفرانی

بخش سیاست تبیان

منبع: فارس