تبیان، دستیار زندگی
مغز ما انسان‌ها از دو قسمت اصلی به نام قشر و ساقه مغز ساخته شده است. مرگ مغزی عبارتست از قطع تمامی فعالیت‌های مغزی...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تفاوت مرگ مغزی با کما


مغز ما انسان‌ها از دو قسمت اصلی به نام قشر و ساقه مغز ساخته شده است. مرگ مغزی عبارتست از قطع تمامی فعالیت‌های مغزی و ساقه مغز به طور هم‌زمان. کما یک نوع اختلال در کارکرد مغز است که در آن شخص ـ مشابه مرگ مغزی به دلیل کمبود خون و اکسیژن رسانی به مغز ـ دچار کاهش شدید سطح هوشیاری می‌شود و به هیچ یک از تحریکات پیرامونش پاسخ نمی‌دهد.


مغز انسان

این روزها عبارت مرگ مغزی را زیاد می‌شنویم، اما این بیماری که همه از شنیدن نامش متأثر می‌شوند، چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

بهترین راه برای شناخت صحیح مرگ مغزی و تفاوت آن با حالت‌هایی مثل کما، آشنایی مختصر با آن است.

مغز به عنوان پیچیده‌ترین عضو بدن جایگاه احساسات، غرایز، تفکر و بسیاری از واکنش‌های آدمی است و کوچک‌ترین آسیب به آن می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.

مغز ما انسان‌ها از دو قسمت اصلی به نام قشر و ساقه مغز ساخته شده است.

قشر مغز از دو نیمکره راست و چپ تشکیل شده است. این بخش انجام فعالیت‌های ارادی چون صحبت کردن، تفکر، شنیدن و دیدن و مهارت‌های حرکتی را بر عهده دارد. در حقیقت نیمکره های تکامل یافته مغز ما هستند که ما را از سایر پستانداران متمایز ساخته‌اند. علاوه بر این آگاهی و درک و هوشیاری ما نسبت به محیط پیرامونمان مستقیماً وابسته به قشر مغز است.

ساقه مغز مرکز فرماندهی فعالیت‌های غیر ارادی بدن ما است، فعالیت‌های مهم و حیاتی‌ای مثل کنترل دستگاه قلب و عروق، کنترل تنفس، کنترل اعمال گوارشی، تعادل و غیره. ساقه مغز دستورات و پیام‌های هدایت بدن را که از قشر مغز می‌آید به سراسر بدن می‌فرستد.

حال بسته به آن که عوامل محیطی و درونی کدام بخش مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهند، آسیب‌های گوناگونی رخ می‌دهد.

شناخت کما

سلول‌های قشر مغز به شدت نسبت به کمبود اکسیژن حساس هستند، به همین دلیل هرگاه خون رسانی و به دنبال آن اکسیژن رسانی به این سلول‌ها متوقف شود، به سرعت دچار آسیب‌های جدی و گاه غیر قابل برگشت می‌شوند. در این حالت فرد به سرعت هوشیاری خود را از دست می‌دهد و بسته به میزان آسیب قشر مخ، واکنش‌های او به تحریکات محیطی نیز کاهش می‌یابد. با وجود این، احتمال بهبود اوضاع و بازگشت هوشیاری بیماری که به کما رفته همچنان وجود دارد.

در حالت کما شانس بهبود برای برخی بیماران وجود دارد، در صورتی که در مرگ مغزی بهبود بیمار غیرممکن و مرگ وی ظرف چند روز حتمی است

کما یک نوع اختلال در کارکرد مغز است که در آن شخص ـ مشابه مرگ مغزی به دلیل کمبود خون و اکسیژن رسانی به مغز ـ دچار کاهش شدید سطح هوشیاری می‌شود و به هیچ یک از تحریکات پیرامونش پاسخ نمی‌دهد. در حالت کما شخص ممکن است برای مدت طولانی زنده بماند و زندگی نباتی پیدا کند و حتی افرادی که به کما رفته‌اند در صورت سالم بودن ساقه مغز، در اغلب موارد به تنفس غیرارادی خود ادامه داده و ضربان قلب منظمی نیز دارند.

هوشیاری بیماران در حالت کما بسته به میزان پاسخ آن‌ها به محرک‌های گوناگون درجه‌بندی می‌شود.

در جریان مرگ مغزی اعضای دیگر بدن مانند قلب، کلیه‌ها یا کبد تا مدتی زنده و قابل پیوند هستند و این ارگان‌ها در صورت اقدام به موقع می‌توانند در بدن شخص دیگری به وسیله پیوند اعضا استفاده شوند. با این حال، تخریب اعضای بدن به فاصله کمی پس از مرگ مغزی شروع می‌شود و به همین علت است که فرآیند پیوند اعضا باید هرچه زودتر انجام شود.

مرگ مغزی

مرگ مغزی عبارتست از قطع تمامی فعالیت‌های مغزی و ساقه مغز به طور هم‌زمان. فرد مبتلا به مرگ مغزی در واقع شخصی است که به علت آسیب گسترده‌ی مغز، قادر به ایجاد ارتباط با محیط پیرامونش نبوده، نمی‌تواند صحبت کند، نمی‌بیند، به تحریکات دردناک پاسخ نمی‌دهد. فرد مبتلا به مرگ مغزی قادر به تنفس خودبخودی هم نمی‌باشد. این فرد علیرغم آن که ضربان قلب دارد، وقتی امواج مغزی وی را ثبت کنیم، هیچ موج قابل ثبتی ندارد. ضربان قلب وی به کمک دستگاه تنفس مصنوعی و اقدامات نگه‌دارنده ادامه می‌یابد تا اعضای اهدایی جهت پیوند در شرایط مطلوب حفظ شوند.

مرگ مغزی در علم پزشکی مرگ مطلق است و این فرد هرگز زنده نخواهد شد.

در مرگ مغزی خون رسانی به تمامی قسمت‌های مغز مختل می‌شود. این حالت ممکن است به دنبال ضربه‌های شدید و تورم و خون ریزی داخل مغز، سکته‌های مغزی و یا مسمومیت‌های گوناگون رخ دهد. در افرادی که دچار مرگ مغزی شده‌اند به علت آسیب گسترده ساقه مغز، عملاً امکان تنفس خود به خودی وجود ندارد و در صورت جدا کردن فرد از دستگاه تهویه مکانیکی، در فاصله کوتاهی قلب او نیز از کار خواهد افتاد.

به هر ترتیب با وجود استفاده از دستگاه تهویه مکانیکی، سایر اعضای بدن از جمله قلب، کبد و کلیه نیز نهایتاً در کمتر از یک هفته از کار خواهند افتاد. در مرگ مغزی، هیچ موجی از مغز به ثبت نمی‌رسد و نوار مغزی فرد تنها حاوی یک خط صاف خواهد بود.

مرگ مغزی به معنای از دست دادن تمامی عملکردهای مغز است و در پی توقف کامل جریان خون به این عضو حساس بدن به وجود می‌آید

در مرگ مغزی، خون‌رسانی و همچنین اکسیژن‌رسانی به مغز متوقف می‌شود و این عضو از بدن کارکرد خود را از دست داده و دچار تخریب غیرقابل برگشت می‌شود. هرچند پس از این عارضه اعضای دیگر بدن، از جمله قلب، کبد و کلیه‌ها به وسیله دستگاه‌های کمکی می‌توانند به فعالیت حیاتی خود ادامه دهند، اما این روند زیاد به طول نمی‌انجامد و اگر بیمار از این دستگاه‌ها جدا شود، زندگی مصنوعی او متوقف خواهد شد.

پس از وقوع مرگ مغزی در فرد، هیچ گونه احساس دردی وجود ندارد و بیمار قادر به صحبت کردن، دیدن و حتی پاسخ به تحریکات خارجی نیست.

علل مرگ مغزی

تصادفات رانندگی، وارد آمدن ضربه شدید به سر، سقوط از ارتفاع، خون‌ریزی‌های داخلی مغز، سکته مغزی و مسمومیت‌های شدید از علل مهم مرگ مغزی به شمار می‌روند.

آسیب‌های شدید بافتی که به علل مختلف به مغز وارد می‌شوند، در نهایت منجر به تورم بافتی شده و از آنجا که مغز در فضای بسته بین استخوان‌های جمجمه قرار گرفته و امکان افزایش حجم ندارد، بنابراین این تورم بافتی به قسمت‌های پایین‌تر مغز (ساقه مغز) فشار وارده کرده و باعث فتق مغزی و مختل شدن گردش خون به مغز می‌شود که این خود در نهایت اکسیژن‌رسانی را مختل و کم می‌کند و سرانجام موجب مرگ مغزی می‌شود.

تشخیص مرگ مغزی

در کشورهای مختلف، معیارهای گوناگونی برای اعلام مرگ مغزی وجود دارد، اما اساس این اعلام، بررسی نشانه‌های بالینی فقدان کامل اعمال مغز است.

هرچند قرار گرفتن فرد در حالت کمای عمیق، عدم پاسخ به تحریکات دردناک، قطع کامل تنفس و نبود هیچ نشانه‌ای از باز کردن چشم‌ها یا حرکات در سر و تنه از علائم مرگ مغزی هستند، اما با توجه به اهمیت این مسأله، در اغلب موارد برای اثبات عدم فعالیت مغز، نوار مغزی گرفته می‌شود و حتی آنژیوگرافی از رگ‌های مغزی انجام می‌گردد.

به دلیل اهمیت این موضوع، علاوه بر تمامی موارد گفته شده لازم است یک دوره زمانی نیز بر بیمار بگذرد (مدت نظارت) تا در طول این دوره بررسی مداوم بیمار توسط تیم پزشکی، عدم تغییر در معیارهای بالینی را به اثبات برساند و بتوان مرگ مغزی را اعلام کرد.

البته این نکته را نیز نباید فراموش کرد که اعلام مرگ مغزی در کودکان و افرادی که داروهای آرام بخش قوی و بیهوش کننده مصرف کرده یا مبتلا به بیماری‌هایی چون کم‌کاری شدید تیروئید و حتی سرمازدگی شدید ـ که باعث رکود و توقف فعالیت ساقه مغز می‌گردد ـ شده‌اند، تابع شرایط دیگری است.

فرآوری : زهره لطیفی

بخش سلامت تبیان


منابع:

سلامت نیوز

جام جم آنلاین - دکتر نورالدین صدرالاسلامی، متخصص مغز و اعصاب

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.