راهی برای کسب آرامش
انسان کاهل نماز، اینها را نمیداند که غرق ظواهر دنیا میشود و در هنگامهی مواجهه با مشکلات، خود را تنها وبی پشتیبان مییابد؛ که اگر نمازش نمازحقیقی بود دیگر درمقابله با گرفتاری دنیا، نگران و مضطرب نمیشد و با ذرّه ذرّه وجودش میفهمید که «إیّاکَ نَعبُدُ و إیّاکَ نَستَعینُ7» چه تسکینی میدهد او را، در برابر تمام ناآرامیهای عالم .
تأثیر نماز در پیشگیری از بیماریهای روانی
از نماز بسیار شنیدهایم که ستون دین است 1 و نور چشم پیامبر 2 و بازدارنده انسان ازفحشاء 3 و ... بنظر اینجانب، بزرگترین اثر و برکت نماز در یادآوری یاد خداست.
اگر یاد خدا باشد انسان خود را در محضر ملکوتیاش حاضرمی بیند و ایمانش لحظه به لحظه راسخ ترمی گردد میکند که «ألا بِذِکرِاللهِ تَطمَئِنُّ القُلوبُ» 4 . وقتی با یاد خدا، به آرامش برسی دیگر چنگ زدن به ریسمان پوسیده گناه برای چه؟
وقتی بدانی که «قد اَفلَحَ المُؤمِنونَ الَّذینَ هُم فی صَلاتِهم خاشِعونَ 5: و رستگاران عالم همان هایندکه در نمازشان در نهایت خشوع و فروتنیاند؛ دیگر دوری از رستگاری و نماز، و چسبیدن به زباله دان گناه برای چه؟»
وقتی بدانی فلسفه نماز اینست که تو در شبانه روز 5 بار بیاد خود آوری که خداوند «أقرب من حبل الورید: نزیکتر از رگ گردنت به توست» و منتظر است تا تو او را بخوانی و اجابتت کند: «و إذ اسَئَلَکَ عِبادی عَنّی فَإنّی قَریبٌ أُجیبُ دَعوَةَ الدّاعِ إذا دَعان 6» دیگر دوری از چنین خدای مهربانی برای چه ؟
انسان کاهل نماز، اینها را نمیداند که غرق ظواهر دنیا میشود و در هنگامهی مواجهه با مشکلات، خود را تنها و بی پشتیبان مییابد؛ که اگر نمازش نمازحقیقی بود دیگر درمقابله با گرفتاری دنیا، نگران و مضطرب نمیشد و با ذرّه ذرّه وجودش میفهمید که «إیّاکَ نَعبُدُ و إیّاکَ نَستَعینُ7» چه تسکینی میدهد او را، در برابر تمام ناآرامیهای عالم .
نماز و رفع اضطراب
همانطور که میدانیم زندگی در عصر حاضر با استرسهای بسیاری همراه شده و این در حالیست که داشتن سلامت جسمی و آرامش روحی، ازمهمترین شروط داشتن یک زندگی سالم است.
امروزه روانشناسان معتقدند، درمان بسیاری از مشکلات روحی افراد در «بازگشت به دین» است و علت اصلی بحران روحی انسانها در قرن حاضر را فقر معنوی افراد میدانند و این در حالیست که خداوند در قرآن داشتن ایمان فرد را، ضامن آرامش و امنیت او بشمار می آورد: «ألَّذینَ آمَنوا وَ لَم یَلبِسوا ایمانَهُم بِظُلمٍ اولئِکَ لَهُمُ الأمنُ وَ هُم مُهتَدونَ 8 » آنان که ایمان آوردهاند و ایمانشان را با ظلم در نیامیخته اند، احساس امنیت و آرامش برای آنهاست و آنها هدایت یافتگانند. همچنین خداوند پاداش اقامهی نماز و انجام کار نیک را به تجارتی شبیه میداند که هیچ زیانی در آن نیست و حاصل این تجارت همهاش سود است و سُرور و سعادت: «إنّ الّذینَ یَتلونَ کِتابَ اللهِ وَ أقاموا الصَّلوةَ وَ أنفِقوا مِمّا رَزَقناهُم سِرّاً وَ عَلانیةً یَرجونَ تِجارَةً لَن تَبورَ» 9 و آیا جز این است که حاصل تجارت بی ضرر و زیان، رسیدن به آرامشی است که اضطراب و وسوسه شیطان را در آن راهی نیست؟
و اما؛ هدف نهایی روان درمانی، رهایی از اضطراب و ایجاد احساس آرامش و امنیت روانی در فرد است. به نظر شما آیا صرف تجویز داروهای مختلف، میتوان احساس آرامش را در فرد به وجود آورد؟ باید گفت راه اصلی برای ایجاد آرامش در فرد، ارتباط او با منبع آرامش حقیقی است که همان پروردگاریست که مهربانتر از هر کسی است نسبت به بندهاش. بنابراین داشتن ایمان راسخ و نماز و نیایش، انسان را از تمام آسیبهای روانی حفظ میکند چنانکه خداوند میفرماید: «بَلی مَن أسلَمَ وَجهَهُ لِلّهِ وَ هُوَ مُحسِنٌ فَلَهُ أجرُهُ عِندَ رَبِّهِ وَ لاخَوفٌ عَلَیهِم وَ لا هُم یَحزَنونَ» 10 هر کس خود را با تمام وجود تسلیم خدا کند و نیکوکار باشد پس پاداش او نزد پروردگارش محفوظ است، نه ترسی بر آنهاست و نه غمگین خواهد شد. با توجه به آیه مذکور میتوان گفت شخص با ایمان و نیکوکار نزد پروردگار، پاداش فراوانی دارد که از جمله مصادیق این اجر میتوان به غلبه مؤمن به بر ترس و اضطراب و عدم از دست دادن روحیهاش در برابر حوادث ناگوار روزگار اشاره کرد. مؤمن حقیقی هیچ گاه در مواجه با سختیها و مصیبتهای دنیا، تعادل روحیاش را از دست نمیدهد؛ چرا که میداند خداوند قادر مطلق است و تا او نخواهد هیچ خیر و شری به انسان نمیرسد و خوب میداند صبر بر سختیها و مصائب نزد پروردگار اجر بسیار دارد.
نماز و پیشگیری از خودکشی
خودکشی نوعی بیماری ناشی از ضعف روحی در برابر مشکلات است، که این ضعف فرد را وادار به از بین بردن خود از صحنه روزگار میکند. حال آنکه اگر وی بداند که خداوند یاور همه بندگان است و پناهگاه و ملجأیی است برای تسلّای قلبهای نا آرام، چنان روزنه امیدی در دلش پدیدار میگردد که توان مقابله و مقاومت در برابر ناملایمات روزگار را خواهد داشت. کافی است بداند که داشتن ایمان و استقامت، او را بس است تا ملائکه مژدهاش دهند به بهشتی که انبیا بدان مژده دادهاند: «إنَّ الذینَ قالوا رَبَّنا اللهُ ثُمَّ استَقاموا تَتَنَزَّلُ عَلیهِمُ المَلائِکَةُ ألّا تَخافوا وَ لاتَحزَنوا وَ اَبشِروا بِالجَنَّةِ الَّتی کُنتُم توعَدونَ» 11
در آیه بعد خداوند نگاه مهربان و یاریگرش را از بندگان بر نمیدارد و اعلام میدارد که بندگانش را در دنیا و آخرت پشتیبانی خواهد کرد : «نَحنُ أَولِیاءُکُم فی الحَیاةِ الدُّنیا وَ فی الآخِرَةِ» 12 «ما در دنیا و آخرت یار و مددکار شماییم». مهربان خدای مهر گستر، بندهاش را در ناملایمات روزگار تنها نمیگذارد و به او توصیه میکند در برخورد با مشکلات از صبر و نماز مدد بجوید: «وَ استَعینوا بِالصَّبرِ وَ الصَّلوةِ» 13 استعانت از نماز و صبر بر سختیها، روحیه انسان را مقاوم میکند چرا که توسل به ذات اقدس إله به وسیله اقامهی نماز، در ایجاد آرامش و افزایش امید فرد به حل مشکلات مؤثر است.
امید به استجابت دعا و رفع مشکلات، روح انسان را در برابر مشکلات مقاوم کرده و ضعف و ناامیدی را از او دور میکند. بنابراین آن کس که خود را غرق در سختیها و مشکلات و گرفتاریها میبیند و تصمیم به خودکشی و محو خود از صحنه روزگار دارد، باید در تقویت ایمانش به خدا بکوشد و از رحمت حق نا امید نگردد چرا که احوال فردی که اعتقادش به خدا سست بوده بسیار دردآور است؛ چنین فردی از لحاظ روانی احساس مضیقه و تنگنا کرده و زیر فشار ناملایمات رنجور میگردد. خداوند در وصف کسی که از درگاه رحمتش روی گردانده، میفرماید : «وَمَن أعرِض عَن ذِکری فَإنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنکاً وَ نَحشُرُهُ یَومَ القِیامَةِ أعمی 14: هر کس از یاد ما گریزان شده و اعراض کند، همانا برای او یک زندگی توأم با فشار و مضیقه خواهد بود».
پی نوشت ها :
1. قال رسول الله (ص) : الصلوة عمود الدین. 2.فال رسول الله (ص) : قرة عینی فی الصلوة. 3. إنَّ الصَّلوةِ تَنهی عَن الفَحشاءِ وَ المُنکَرِ. سوره مبارکه عنکبوت / آیه 45 4.سوره مبارکه رعد / آیه 23 5. سوره مبارکه مؤمنون / آیات 1 و 2 6. سوره مبارکه بقره / آیه 186 7. سوره مبارکه حمد / آیه 5 | 8. سوره مبارکه انعام / آیه 82 9. سوره مبارکه فاطر/ آیه 29 10.سوره مبارکه بقره / آیه 112 11. سوره مبارکه فصلت / آیه 30 12. همان/ آیه 31 13. سوره مبارکه بقره / آیه 153 14. سوره مبارکه طه / آیه 124 |
فرآوری : مهدیه ابراهیمی
بخش قرآن تبیان
منابع :
1 . اسرار و شگفتیهای نماز / ایوب نظری / انتشارات فوژان
2 . آثار شگفت انگیز نماز /حسن کریمی /انتشارت سنابل
3 . قرآن و روانشناسی / محمد عثمان نجاتی / ترجمه عباس عرب