اثرات آب‌درمانی بر بیماری‌ها و ورزشکاران
آسان‌ترین، راحت‌ترین و ارزان‌ترین وسیله‌ای که مردم برای رفع خستگی، کسالت و به دست آوردن آرامش از آن استفاده می‌کنند، آب است. آب درمانی یا هیدروتراپی (HYDROTHERAPY)، یک روش عامه پسند است و بر خلاف اکثر روش‌های دیگر، رفع خستگی عضلانی با رضایت و خوشنودی توأم می‌شود.
اثرات آب درمانی در درمان بیماری‌ها
استفاده از هیدروتراپی در درمان بیماری‌های ریوی، تنگی نفس، تصلب بافت‌ها، امراض نخاعی، کمردرد، دندان درد، میگرن و در آرام بخشی به چشمان خسته مؤثر است.
آب درمانی برای پوست
تأثیرات درمانی آب به واسطه اثری است که روی پوست بدن دارد. در اثر برخورد جریان آب، گیرنده‌های عصبی پوست تحریک می‌شوند. تحریکات ایجاد شده از طریق اعصاب، بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارند و تأثیرات سیستم عصبی مرکزی باعث به وجود آمدن اثرات درمانی آب می‌شود.
آب درمانی روی جریان خون، سوخت و ساز بدن، سیستم عصبی، ترکیب خون و میزان ترشح غدد نیز تأثیر می‌گذارد و در نهایت، تجمع این تأثیرات روی روان فرد منعکس می‌شود.
آب درمانی برای کم خوابی
حمام آب داغ یکی از راه‌های درمان افرادی است که خواب سبکی دارند. هر چیزی که باعث شود خون به بخش‌های خارجی و بیرونی مغز بازگردد به درمان بی خوابی کمک می‌کند. افت درجه حرارت بدن می‌تواند کمک کند تا بدن به خواب عمیق‌تری فرو رود.
آب درمانی برای گرفتگی عضلانی
حمام آب داغ در هنگام گرفتگی ماهیچه‌ها مفید است. وقتی شخص به زیر آب فرو می‌رود، احساس بی وزنی می‌کند. آبی که در حال حرکت است، گیرنده‌های حس لامسه روی پوست را تحریک کرده و باعث آزاد شدن ماهیچه‌های منقبض و افزایش جریان خون می‌شود. این مالش آب باعث احساسی همچون ماساژ می‌شود.
آب درمانی برای کمر درد و زانو درد
درمان با حمام داغ اثرات کوتاه و بلند مدتی روی افرادی که از کمردرد رنج می‌برده اند، داشته است. فرد در داخل آب اقدام به ماساژ درمانی، تقویت عضلات و حرکت‌های مفاصل می‌کند.
زمانی که بیمار در داخل آب قرار می‌گیرد، بر اساس قانون ارشمیدس میزان فشاری که بر روی مفاصل وارد می‌شود، کاهش یافته و با حرکاتی که داخل آب انجام می‌دهد، عضلات تقویت می‌شود و این تقویت باعث می‌گردد تا فشار بر روی فضای دیسک و کپسول مفصل کاهش یابد و نهایتاً این کاهش فشار منجر به کاهش شدت بیماری می‌شود.
موارد کاربرد آب درمانی در ورزش
از هیدروتراپی به غیر از رفع خستگی و ایجاد آرامش در ورزشکاران، در موارد دیگری نیز می‌توان استفاده کرد. مهم‌ترین کاربردهای آب درمانی در ورزش شامل موارد زیر است :
* به عنوان قسمتی از درمان فوری آسیب ورزشی که باید از آب سرد با درجه حرارت حدود 8/12 درجه سانتی‌گراد استفاده کرد؛ برای مثال قرار دادن مچ پا یا دست آسیب دیده در ظرف آب سرد، باعث جلوگیری از ایجاد ورم و التهاب در موضع صدمه دیده می‌شود و درد را کاهش می‌دهد.
* در درمان ضایعات ورزشی مزمن، مثل کوفتگی، رگ به رگ شدن و پیچ خوردن مفاصل، التهاب و تورم تاندون یا زردپی می‌توان از آب درمانی استفاده کرد. البته توصیه می‌شود که در ابتدای وجود ضایعه حاد و شدید، از آب گرم نیز استفاده کنید.
* بعد از عمل جراحی در صدمات ورزشی، برای به دست آوردن مجدد حرکت مفاصل می‌توان از آب درمانی استفاده کرد.
* از موارد مهم دیگر، کاربرد آب درمانی در ورزش برای تحرک و انعطاف پذیری در عضلات و مفاصل است. در این حالت نیز عضو مورد نظر را در یک وان یا ظرف مناسب قرار می‌دهیم. در صورت امکان می‌توان از استخر آب گرم استفاده کرد. گرمای آب باعث نرم شدن بافت‌ها و عضلات و مفاصل می‌شود و این امر کیفیت انجام حرکات در عضو صدمه دیده را بهبود می‌بخشد.
* به عنوان قسمتی از برنامه آمادگی ورزشکاران هم می‌توان از آب درمانی استفاده کرد. منظور این است که برای گرم کردن عضلات بدن، افزایش جریان خون در بافت‌ها، بهبود وضع تغذیه سلول‌ها، قبل از شروع تمرینات و حرکات جهت تقویت و آماده کردن بدن، می‌توان از آب درمانی استفاده کرد.
* از جمله موارد دیگری که هیدروتراپی در ورزش کاربرد دارد، تمیز و برطرف کردن مواد خارجی از روی زخم‌ها، خراشیدگی‌ها، تاول‌ها و دیگر صدمات ورزشی است که در پوست بدن به وجود می‌آید.
چگونه آب درمانی باعث رفع خستگی ورزشکاران می‌شود؟
هنگام قرار گرفتن در آب، تغییرات زیر در بافت‌ها و اندام‌های بدن رخ می‌دهد :
1- افزایش درجه حرارت بدن : بر حسب دمای آب، درجه حرارت بدن هم تغییر می‌کند. در اغلب موارد که درجه حرارت آب استخر بین 34 تا 37 درجه سانتی‌گراد است، دمای بافت‌ها و عضلات ورزشکار نیز مقداری افزایش می‌یابد.
2- افزایش سوخت و ساز بافت‌ها : در اثر افزایش حرارت بافت‌های مختلف بدن، میزان سوخت و ساز بدن نیز زیاد می‌شود.
3- اتساع عروق : بالا بودن حرارت آب، منجر به بالا رفتن حرارت بدن و گشاد شدن عروق و مویرگ‌ها می‌شود. اتساع عروق ناشی از افزایش سوخت و ساز سلول‌ها است که نیاز به اکسیژن اضافی و دفع بیشتر مواد حاصل از سوخت و ساز دارند.
4- افزایش جریان خون : افزایش درجه حرارت بدن موجب زیادتر شدن سوخت و ساز سلول‌ها می‌شود که برای جبران کردن این امر، جریان خون بافت‌ها زیاد می‌شود. بنابراین میزان جریان خون نیز متعاقب قرار گرفتن در آب گرم افزایش می‌یابد.
5- افزایش میزان فعالیت قلب : به دنبال اتساع عروق خونی و زیاد شدن میزان جریان خون، میزان خون وارده به قلب نیز زیادتر می‌شود و میزان برون ده قلبی افزایش می‌یابد و فعالیت قلبی بیشتر می‌شود.
هشدارهای آب درمانی
آب درمانی باید زیر نظر متخصص این کار انجام شود. بهتر است در هنگام استفاده از آن به نکاتی چند توجه داشت:
- هنگام وجود اختلال حسی در ورزشکاران، باید درباره درجه حرارت آب دقت زیادی به عمل آورد، زیرا امکان ایجاد آسیب، پس از استفاده از آب گرم در ورزشکارانی که دچار اختلالات حسی هستند، وجود دارد.
- ورزشکارانی که اختلالات گردش خون، عفونت حاد، زخم باز و وسیع، نارسایی قلبی یا نارسایی تنفسی و اختلالات غدد دارند، نباید از هیدروتراپی استفاده کنند. در صورت به کار بردن آن نیز باید دقت بسیار زیادی به عمل آورند.
- ورزشکاران خانم که دوران قاعدگی را می‌گذرانند، نباید از هیدروتراپی استفاده کنند.
- در صورتی که در سیستم تنفسی فرد، گرفتگی عروق خونی وجود دارد، نباید از این روش استفاده کرد.
- این روش درمانی نباید برای کسانی که دچار بیماری های قلبی عروقی، بزرگی غده تیروئید و فشار خون بالا هستند مورد استفاده قرار گیرد.
فرآوری: مریم سجادپور
بخش سلامت تبیان
منابع :
پارسی طب
مجله دنیای ورزش‌های آبی
سایت پزشکان ایران – دکتر سید محمد ابریشم ، فوق تخصص جراحی استخوان و مفاصل
