سینمای ایران و رویای تولید مشترک وعده مدیران سینمایی دولت دهم درباره ورود سینمای ایران به عرصه تولیدات مشترک با سایر کشورها همچنان تا تحقق کامل فاصله دارد.
بحث تولید مشترک در سینمای جهان مقوله‌ای به سرانجام رسیده است و امروز با مرور خبرهای عرصه تولید در سطح سینمای جهان با نمونه‌های بسیاری مواجه خواهیم شد که 2 یا چند کشور در پروسه تولید یک فیلم بر اساس ظرفیت‌های موجود مشترک شده‌اند. این مقوله اما در سینمای ایران سابقه چندان دیرپایی ندارد. با مراجعه به دفترچه سیاست‌های معاونت سینمایی کنونی اما با سرفصلی تحت این عنوان مواجه می‌شویم که نشان از رویکرد جدی ایشان به این مهم دارد، هرچند این رویکرد مکتوب تا به امروز نمود عملی روشنی نداشته است. در دفترچه معاونت سینمایی زیر عنوان «تولیدات مشترک» آمده است: «صدور فرهنگ انقلاب، اسلام و ایران و تحکیم مودت بین دولت‌ها و ملت‌های دوست، حول میراث و علائق مشترک، مستلزم بسط روابط سینمایی و از جمله انجام تولیدات مشترک است». بر اساس این توضیح اولویت‌های معاونت سینمایی برای تولید مشترک با کشورهای دیگر هم به این ترتیب اعلام شده است: «منطقه اکو و حوزه فرهنگی نوروز، جهان اسلام، قاره آسیا، آفریقا، آمریکای لاتین و جنوبی و دیگر کشورهای جهان». با وجود این تاکید کارنامه 2 ساله معاونت سینمایی نشانی از جدیت برای اجرایی شدن این رویکرد مشاهده نخواهید کرد.
فیلم مشترک چیست؟
در همین زمینه محمدرضا عباسیان، مدیرعامل موسسه رسانه‌های تصویری که چندی پیش در اظهاراتی جنجالی مدعی شد «معاون سینمایی از عملکرد بخش بین‌الملل فارابی رضایت ندارد» درباره تولیدات مشترک هم توضیح داد: «به هیچ عنوان تا امروز به معنی تولید مشترک کاری در سینمای ایران صورت نگرفته است. فیلم مشترک این نیست که به‌طور نمونه یک فیلم ایرانی در خارج ساخته شود یا بالعکس. فیلم مشترک به این معنی است که محصول مشترک دو طرف بین‌المللی باشد؛ سرمایه و عوامل از دو طرف باشد و در نهایت طرفین از عواید آن سود ببرند. به طور مثال ما یک ایده داریم و یک کمپانی مصری با ما در ساخت آن مشارکت می‌کند، طرفین نظرات خود را ارائه می‌کنند و ما باید در این بخش به نظرات یکدیگر احترام بگذاریم». عباسیان در گفت‌وگو با مهر تاکید کرد: «ما در داخل کشور تولید مشترک داریم، برای نمونه فارابی با صدا و سیما یا حوزه هنری با یک بخش خصوصی مشارکت می‌کنند.
دفترچه سیاست‌های سینمایی: صدور فرهنگ انقلاب، اسلام و ایران و تحكیم مودت بین دولت‌ها و ملت‌های دوست، حول میراث و علائق مشترك، مستلزم بسط روابط سینمایی و از جمله انجام تولیدات مشترك است.
تعداد فیلم‌هایی که در داخل کشور به صورت تولید مشترک ساخته می‌شود زیاد است اما تولید مشترک به معنی اینکه بین‌المللی باشد، نداریم. البته تاکنون سعی شده فیلم‌هایی را به‌عنوان محصول مشترک سینمای ایران معرفی کنند اما در تیتراژ آن‌ها هیچ اسمی از طرف ایرانی دیده نمی‌شود؛ به‌طور مثال فیلم» برف که با بوسنی ساخته شد و در زمان مدیریت قبلی مرکز گسترش، تبلیغاتی صورت گرفت که این فیلم تولید مشترک ایران و بوسنی و چند کشور دیگر است اما زمانی که فیلم در بخشی از جشنواره کن نمایش داده شد هیچ اسمی از مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در تیتراژ آن نبود و این موضوع برای همه ایرانیان جای سوال داشت که این چه تولید مشترکی محسوب می‌شود!؟ امروز هم اگر این فیلم را در اینترنت جست‌وجو کنید هیچ اسمی از ایران در آن دیده نمی‌شود. شما اگر 5 تا 10 درصد سهم در تولید داشته باشید عنوان می‌شود این فیلم محصول سینمای فرانسه، بوسنی و ایران؛ پس این تولید مشترک نیست. اگر آقایان پول داده‌اند اشتباه بود و باید جواب بدهند. مدیرعامل موسسه رسانه‌های تصویری به‌عنوان مثال دیگر به فیلم مانی حقیقی اشاره کرد و گفت: «فیلم چمدان ساخته مانی حقیقی که در جشنواره فجر سال گذشته در بخش خارج از مسابقه نمایش داده شد محصول مشترک ایران و یک کمپانی آلمانی است. درست است که مدیر آن کمپانی آلمانی یک ایرانی است اما تولید مشترک محسوب می‌شود».
همکاری موسسه رسانه‌های تصویری با آلمان
عباسیان با وجود تاکید بر تعریف ناقص تولیدات مشترک در ایران البته به فعالیت‌های موسسه تحت مدیریت خود اشاره کرده و گفته است: «در حال حاضر فیلمی را با یک کمپانی آلمانی در دست تولید داریم که درباره یک خانواده عراقی است که در پی حمله آمریکا به عراق دچار مشکلاتی شده‌اند. البته در بحث تولید مشترک باید این موضوع را در نظر بگیریم که نباید الزاماً به هر شکل تولید مشترک کنیم بلکه محتوای مورد نظر باید مورد تایید نظام جمهوری اسلامی و مسئولان نیز باشد. ما در موسسه رسانه‌های تصویری برای فیلم‌هایی تولید مشترک انجام می‌دهیم که محتوای آن نیز از دغدغه‌های نظام باشد. فیلمی که عنوان کردیم بحث مهاجرت به اروپا و تبعات جنگ عراق و آمریکاست». وی درباره پروسه تولید این فیلم تا به امروز افزود: «از حدود یک سال پیش مقدمات آن آغاز شده است. آشنایی شخصی من با تهیه‌کننده این کار یکی از دلایل شکل‌گیری فیلم بود. حدود چند هفته پیش آقای محمدرضا گوهری، فیلم‌نامه‌نویس سینمای ایران را به مدت 2 هفته به آلمان فرستادیم تا تحقیقات را انجام دهند. ایشان بازگشتند و سیناپس اولیه کار را ارائه کردند. جلساتی نیز با یکدیگر داشتیم و در واقع کار در حال پیشرفت است و امیدواریم امسال فیلم در آلمان با حضور بازیگران ایرانی، آلمانی و عرب کلید بخورد که باید همه آن‌ها از چهره‌های حرفه‌ای باشند». عباسیان تاکید کرد: «در حال حاضر قرار است 50 درصد هزینه توسط ایران و مابقی توسط تهیه‌کننده آلمانی تأمین شود. دنبال این هستیم طی مذاکراتی که انجام دادیم بخشی از هزینه را از کشور قطر تأمین کنیم که اگر باز هم این امر صورت نگیرد طرفین ایرانی و آلمانی آمادگی این را دارند که کار را به صورت مشترک انجام دهند».
سجادپور: تولیدات مشترک در اولویت‌های کاری معاونت سینمایی قرار دارد. البته تولید مشترک برای خود معنایی دارد و باید عوامل اصلی آن (تهیه‌کننده یا کارگردان) حتما ایرانی باشند.
تهیه‌کننده و کارگردان ایرانی باشد
این اظهارات عباسیان درباره تولیدات مشترک از آن لحاظ حائز اهمیت است که با مرور اظهارات مدیران سینمایی می‌توان سابقه آن را رصد کرد. پیش از این علیرضا سجادپور هم در زمینه لزوم پرداختن به تولیدات مشترک در سینمای ایران گفته بود: «ما در همان ابتدای کار که در اداره کل نظارت و ارزشیابی مشغول شدیم مجوز تاسیس 4 شرکت بین‌المللی پخش را صادر کردیم که همین موضوع نشان‌دهنده اهمیت اکران بین‌المللی سینمای ایران از نظر ما و نشان‌دهنده تشویق بخش خصوصی برای حضور فعال در زمینه بین‌المللی است». علیرضا سجادپور با اشاره به این نکته که هر فیلم باید روال قانونی خود را برای پروانه ساخت طی کند درباره تولیدات مشترک گفت: «تولیدات مشترک در اولویت‌های کاری معاونت سینمایی قرار دارد». وی تصریح کرد: «البته تولید مشترک برای خود معنایی دارد و باید عوامل اصلی آن (تهیه‌کننده یا کارگردان) حتماً ایرانی باشند». مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی هم چندی پیش از ساخت فیلم سینمایی مشترک میان ایران و ترکیه درباره حمله رژیم صهیونیستی به کشتی آزادی خبر داده و گفته بود: «تلاش ما بر این است تا اثری جهانی در این به اره ساخته شود و جنایات رژیم صهیونیستی در حمله به کشتی آزادی به تصویر کشیده شود». وی خاطرنشان کرد: «از همه کشورهای دنیا و فیلمنامه‌نویسان داخلی برای ارائه طرح‌های سینمایی درباره ساخت این فیلم دعوت کرده‌ایم و به محض دریافت فیلم‌نامه‌ای مطلوب، ساخت آن‌را آغاز خواهیم کرد». تمام این اظهارات فارغ از کیفیت اجرایی شدن آن نشان از اهمیت توجه جدی‌تر به مقوله تولیدات مشترک دارد که می‌توان امید داشت در آینده نزدیک با به سرانجام رسیدن این پروژه‌ها امکان آسیب‌شناسی و توجه جدی به آن فراهم شود.
فرآوری: امید صبوری
بخش سینما و تلویزیون تبیان
منبع: دفترچه سیاست‌های معاونت سینمایی/ خبرگزاری مهر/ خبرگزاری فارس
