نجات انقلاب از یک کودتا

کودتای نوژه با نام کامل «نجات قیام ایران بزرگ»، طرحی نظامی بود که در آن تنی چند از افسران ارتش با تمرکز افسران نیروی هوایی برای بازگردانی شاپور بختیار به ایران طرح ریزی کرده بودند و مطابق این طرح در صورت عدم موفقیت کودتا، قرار بر حمله ارتش عراق و اعلام دولت آزاد خوزستان بود.

ساختار سازمانی کودتای نوژه در ایران و پاریس پی ریزی شده بود و نیروهای مخالف داخلی و خارجی و نیز جریان‌های سیاسی مخالف در داخل و خارج کشور شناسایی و یک هسته اطلاعاتی وسیع برای اجرای کودتا پی ریزی شد. بر اساس برخی گزارش‌ها، طراحان کودتای نوژه توسط ستادی از پاریس به رهبری شاپور بختیار هدایت می‌شدند.

در دی ماه 1358، یکی از هواداران شاپور بختیار- شهردار آبادان پس از کودتای 28 مرداد 1332- نمودار سازمانی را تهیه کرد و نام آن را «نقاب» گذاشت و کلمه «نقاب» متشکل از حروف اول «نجات قیام ایران بزرگ» بود. وی در آبان ماه وارد ایران شد.

پایگاه شاهرخی کبودرآهنگ به عنوان مبدأ و محور عملیات انتخاب شد. دارا بودن هواپیما، نزدیک بودن به تهران، واقع بودن در کنار شهر کبودرآهنگ و وجود عناصر مستعد و قابل جذب برای عوامل پروژه عقاب، از مهم‌ترین دلایل انتخاب این پایگاه بود.

با شروع عملیات قرار بود ابتدا منزل امام خمینی (ره) بمباران شود و پس از بمباران هوایی، صدا و سیما، ستاد نیروی زمینی ارتش، ستاد کل ارتش، پادگان حر، پادگان قصر، پادگان جمشیدیه و زندان اوین باید توسط کماندوهای تیپ 23 نوهد تسخیر می‌شدند.

ادعا شده که در جریان این عملیات تأکید زیادی بود که بر مردم غیرنظامی آسیبی وارد نشود ولی مشخص نیست با وجود جمعیت عظیم طرفدار حکومت چگونه چنین چیزی ممکن بود و اینکه آیا این مطلب واقعاً یک ترفند برای جذب بود یا یک سیاست جدی از طرف کودتاگران محسوب می‌شد.

بر اساس برنامه ریزی‌های طراحان این کودتا، پس از تثبیت عملیات، با اعلام حکومت نظامی به مدت 3 روز از طریق تایید عملیات و سقوط جمهوری اسلامی به وسیله روحانیون همراه، حکومت به شاپور بختیار باز می‌گشت.

درباره دلایل شکست طرح کودتای نوژه دو نظر متفاوت وجود دارد. چپ‌گراها معتقدند که افسران چپ و چپ‌های اسلامی از کودتا و کشتار وسیع مردم جلوگیری کردند و توانستند طرح کودتای نوژه را کشف کنند و آن‌را با جزئیات دقیق و کامل در اختیار دولت قرار دهند و به همین دلیل کودتا شکست خورد.

اما نظر دوم که نظر فراگیرتری هم هست، اینست که کلیه برنامه‌ها تا 48 ساعت قبل از کودتا طبق برنامه پیش می‌رفت ولی شب قبل از حادثه یکی از خلبانانی که برای کودتا پیش بینی شده بود دچار تردید شد و سرانجام با آیت الله خامنه‌ای ملاقات و اطلاعاتی مؤثر از کودتا را تا مقدار زیادی افشا کرد. همچنین یکی از درجه داران تیپ 23 نوهد به ستاد مشترک مراجعه و جریانی مشابه را بازگو کرد.

آیت الله ری شهری که مسئول اصلی رسیدگی به پرونده این کودتا بوده، در خاطرات خود نوشته است: «نخستین نقطه روشن کشف کودتا، اطلاعاتی بود که توسط یک خلبان نیروی هوایی به توصیه مادرش در اختیار آیت الله خامنه‌ای قرار گرفت. سال‌ها پس از آن ماجرا، اینجانب به وسیله یکی از دوستان از خلبان مورد اشاره خواستم که ماجرای افشای این توطئه را بازگو کند.».

پس از افشای اطلاعات مربوط به طرح نقاب، بلافاصله ستادی مرکب از واحدهای سپاه پاسداران، گروه مهندسی، انجمن اسلامی نیروی هوایی ارتش، تعدادی از پرسنل نیروی زمینی ارتش و عده‌ای از کماندوهای تیپ 23 نوهد به نام ستاد خنثی سازی کودتا تشکیل شد.

بعد از بررسی اطلاعات، طرح حمله به پایگاه نوژه و پارک لاله که محل تجمع 40 تن از خلبانان کودتا بود، کشیده شد و عملیات خنثی سازی کودتا با حضور نیروهای سپاه پاسداران و عده‌ای از کارکنان ارتش آغاز شد و بدین ترتیب پس از محاصره پایگاه نوژه، نیروها وارد عمل شدند و همه افراد مظنون را دستگیر کردند.

پس از کشف و خنثی سازی عملیات، با مشارکت کنندگان در کودتای نوژه برخورد شد و بدین ترتیب 121 نفر از عوامل این عملیات از جمله تیمسار سعید مهدیون، تیمسار آیت محققی، سرهنگ احمد آزموده، سرهنگ هادی ایزدی، سرهنگ سعید امیری، سرهنگ داریوش جلالی، سرهنگ رحمت الله خلیفه بیگی، سرهنگ منوچهر صادقی، سرهنگ علی فاریا، سرهنگ حسین مصطفوی قزوینی، سرهنگ محمدرضا نادری، سرهنگ ایرج خلف بیگی، سرهنگ غلامحسن بیگدلو، سروان محمد ملک، ستوان ناصر رکنی، سرهنگ داریوش جلالی، استوار عبدالعلی سلامت، استوار غلامحسین قایق ور، سرهنگ رحمت الله خلیفه سلطانی، سرگرد کوروش آذرتاش، ستوان امیدعلی بویری و تعدادی دیگر از عواملی که در کودتای نوژه دخالت داشتند در دادگاه محکوم به اعدام و در نتیجه تیرباران شدند.

کودتای نوژه در تاریخ 18 تیر 1359 خنثی شد و امام خمینی (ره) پس از عملیات خنثی سازی این کودتا در بیستم تیرماه 1359 در حسینیه جماران در همین رابطه سخنرانی کردند.

امام خمینی (ره) در بخشی از این سخنرانی تاکید کردند که این کودتا حتی در صورت کشف نشدن هم موفق نمی‌شد: «توطئه‌ای که معلوم است چنانچه موفق به کشفش هم نشده بودیم و قیام هم کرده بودند مردم آن را خفه می‌کردند.. ».

امام (ره) در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کردند: «این‌ها نمی‌فهمند که اگر چنانچه فرضا هم شما از پایگاه همدان پا شده بودید و آمده بودید، فرض کنید چند تا جا هم کوبیده بودید، شما بالاخره باید زمین هم بیایید، یا همان آسمان می‌مانید. ما از این امور ترس نداریم. ما از قشرهای خودمان می‌ترسیم؛ شما صنف روحانیت، هم ایدهم الله تعالی، اگر چنانچه کارهایی خدا نخواسته انجام دهید که از چشم ملت بیفتید، حتی در دراز مدت، آن روز است که دیگر فانتوم لازم نیست، خود ملت شما را کنار می‌زند و ملت هم بی هادی کاری نمی‌تواند انجام بدهد... من خوفم از این است که ما نتوانیم و روحانیت نتواند آن چیزی که بر عهده اوست صحیح انجام دهد.».

حسین هرمزی

بخش سیاست تبیان