پلاتین(1)
پلاتین یکی از عناصر شیمیایی جدول تناوبی است که علامت آن Pt بوده و عدد اتمی آن 78 می باشد. پلاتین یک فلز انتقالی خاکستری مایل به سفید که هادی جریان الکتریسیته بوده و قابل انعطاف، سنگین و بسیار با ارزش است بوده و در مقابل خورده شدن و اکسیداسیون مقاوم بوده و در برخی از معادن مس و نیکل یافت می شود. از پلاتین در جواهرات، تجهیزات آزمایشگاهی، اتصالات الکتریکی، دندان پزشکی و دستگاه ضد آلودگی در اتومبیل استفاده می شود.
خصوصیات قابل توجه
این فلز در هنگامی که خالص باشد بسیار زیبا و به رنگ نقره ای مایل به سفید بوده و هادی جریان الکتریسیته و نرم و قابل انعطاف می باشد. این فلز در برابر خوردگی مقام است. ویژگی های کاتالیزوری فلزات گروه ششم از خانواده پلاتین بسیار برجسته و مهم می باشد. (هیدروژن و اکسیژن در مجاورت پلاتین منفجر می شوند) دوام بالا و خاصیت ضد تیرگی پلاتین دلیل استفاده از این فلز در ساخت جواهرات ظریف و زیبا می باشد.
دیگر ویژگی های ممتاز این فلز پایداری در برابر واکنش های شیمیایی و دماهای بالا و خاصیت پایدار الکتریکی می باشد. از تمامی این ویژگی ها در صنعت استفاده می شود. پلاتین در مجاورت با هوا در هیچ درجه ای اکسید نمی شود اما توسط سیانیدها هالوژن ها، گوگرد و بازهای قوی خورده می شود. این فلز در هیدروکلریک و اسید نیتریک حل نمی شود ولی به راحتی در محلول تیزاب سلطانی حل می شود (اسید کلروپلاتینیک را به وجود می آورد). حالت های اکسیداسیون پلاتین +2، +3 و +4 می باشند.
کاربردها
از پلاتین در جواهرات، سیم، ساخت ظروف با تحمل حرارتی بالا برای مصارف شمیایی و کوره های برقی حرارت بالا استفاده می شود. همچنین از پلاتین خوب جدا شده برای کاتالیزور استفاده می شود. برای مثال در مبدل های کاتالیزوری خودروها و فرایندهای صنعتی مختلف، مانند ساخت اسید سولفوریک استفاده می شود.
مصارف دیگر عبارتند از:
این فلز می تواند مقدار زیادی از گاز هیدروژن را جذب کرده و هنگامی که حرارت داده می شود آزاد کند و از این جهت به عنوان منبع ذخیره گاز در وسایل نقلیه سلول سوختی مطالعه می شود.
صنایع شمیایی از مقدار قابل توجهی پلاتین یا آلیاژ پلاتین- رادیوم به عنوان کاتالیزور و به شکل توری ریز بافت برای کاتالیز کردن اکسیداسیون انتخابی آمونیاک برای تهیه اکسید نیتریک که ماده خام برای کودها و مواد منفجره می باشد و اسید نیتریک استفاده می کنند.
پلاتین های کاتالیزوری در تصفیه نفت خام و بهسازی فرایند تولید بنزین اکتان بالا و همچنین ترکیبات معطر در صنعت پتروشیمی کاربرد دارند.
ضریب انبساط این فلز برابر با شیشه های Soda-Lime-Silica بوده و در ساخت الکترودهای آب بندی شده در سیستم های شیشه ای کاربرد دارد.
آلیاژ پلاتین و کبالت خاصیت مغناطیسی عالی دارد. آلیاژی که از 76% پلاتین و 23% کبالت تشکیل شده باشد از نظر مغناطیسی بسیار قوی می باشد.
آلیاژ 10/90 پلاتین/اوسمیوم برای ساخت ضربان ساز قلب، دریچه های جایگزین و سایر کاشه های جراحی استفاده می شود.
این فلز در پوشش کلاهک های دماغه موشک ها و نازل سوخت موتور جت و دیگر وسایلی که می بایست با ضریب اطمینان بالایی در حرارت های بالا و در تناوب های زمان طولانی کار کنند، کاربرد دارد.
سیم های پلاتینی وقتی در معرض متیل الکل قرار می گیرند با رنگ قرمز تیره می درخشند. درست همانند کاتالیزوری که الکل را به فرمالدئید تبدیل می کند. این پدیده به صورت تجاری در ساخت فندک سیگار و دست گرمکن ها استفاده می شود.
Cis-platin با فرمول Cl2«nitrogen دارویی است که در درمان انواع خاصی از سرطان ها که شامل سرطان خون (Lukemia) و سرطان بیضه می شود کاربرد دارد.
مرکز یادگیری سایت تبیان - منبع: پایگاه ملی داده های علوم زمین کشور
تنظیم: مریم فروزان کیا
