فضای زندگی و عوامل استرس زا
(استرس به معنی فشار و نیرو است و هر محرکی که در انسان ایجاد تنش کند استرس زا یا عامل استرس نامیده میشود. تنش ایجاد شده در بدن و واکنش بدن را استرس می‌گوییم. به عبارتی هر عاملی موجب تنش روح و جسم و از دست دادن تعادل فرد شود، استرس زا یا عامل استرس است).
(زندگی جدید که به یاری علم و تکنولوژی، روزبه‌روز پیشرفته‌تر میشود و به‌دنبال خود، ابزارهای جدیدی را برای بهتر زیستن در اختیار انسان قرار میدهد، هر روز قطعه‌های پیشرفته‌تری از سخت افزار زندگی ارائه می‌کند و بطبع، نرم‌افزار روان انسان را به طور مرموزی در معرض آسیب قرارداده است.
در این مقاله به چند دسته از عوامل استرس زا ی زندگی مدرن اشاره می‌کنیم و در آخر چند را هکار برای مقابله با این عوامل را ارائه می دهیم:
فضای زندگی و عوامل استرس زا
- انتخاب: انسان، موجودی است مختار و انتخابگر. هر انتخاب او، یک استرس به همراه خود دارد چراکه انتخاب، امر ساده و آسانی نیست به ویژه در تصمیم گیری های کلان زندگی همچون شغل، ازدواج و... اگر دقت و توجه کافی و لازم صورت نگیرد، زندگی فرد در معرض سقوط قرارمی گیرد و تبعات روانی ناگواری برای او به همراه می آورد.
- مسؤولیت پذیری: پذیرش مسؤولیت، مسأله ی مهم دیگری است که به طور معمول، بعد از انتخاب یک موضوع یا پدیده به وجود میآید. فردی که دست به انتخاب می زند و تعهد چیزی را به گردن می گیرد، لازمه اش آن است که به بهترین شکل، مسؤولیت خود را به انجام برساند. از این رو، التزام فرد در امری، این مهم را ایجاد می کند که در همه حال، نسبت به تعهدی که به گردن گرفته، وفادار بماند.
- رعایت قانون ها و اخلاقیات: وقتی انسان، پا در قلمرو هستی میگذارد، خواسته یا ناخواسته میبایست به پارهای از قانونها و اخلاقیات پایبند شود و خود را نسبت به آنها، مقید احساس کند. هر انسانی در قلمرو جغرافیایی خاص مانند ده، شهر، استان، کشور و... قرار گرفته که شرایط خاص خود را داراست و رفتار ویژهای را از جانب فرد می طلبد. با این همه برای اینکه مورد نفرت و طرد اجتماع قرارنگیرد و بتواند یک زندگی آرام را سپری کند، مقدمه اش پایبندی و عمل به این دستورها است.
- تنهایی: استرس تنهایی، دوگونه ی متفاوت است. یکی «تنهایی فیزیکی» و دیگری «تنهایی فلسفی». در تنهایی فیزیکی، دلهرهای که انسان را فرا می گیرد، نبود اطرافیان در کنار اوست. فردِ تنها از نبود دیگران در کنار خود رنج می برد. نمونه ی این مهم، افتادن در یک زندان تک سلولی یا خانه ی سالمندان و یا از دست دادن خانواده و عزیزان است.
«تنهایی فلسفی» زمانی است که انسان در میان جمع است اما حس تنهایی، او را عذاب میدهد. در این نوع تنهایی، فرد ممکن است در بین چندین نفر باشد اما حس تنهایی و دلهره، او را رها نکند. دلیل های این امر را می توان عدم درک و فهم فرد از جانب دیگران و عدم سنخیت فکری و روانی او با دیگران دانست.
«تنهایی فیزیکی» از آنجا که قابل درمان است و با برگشت فرد به جمع، مشکل برطرف می شود، مقطعی، کوتاه مدت و گذراست اما «تنهایی فلسفی»، از آن نوع تنهایی هایی است که به سختی قابل درمان است.
- غم غربت: غم غربت دو نوع می باشد، یکی مربوط به رابطه ی فیزیکی و ارتباط بشری است و دیگری، رابطه ی بین انسان و خدا است. افرادی که در کشوری دیگر به سر می برند و از خانواده و عزیزان خود دور افتاده اند، همواره باری از دلهره را با خود حمل می کنند. روی دیگر این مسأله از حس فلسفی و احساس های معنوی انسان ریشه می گیرد و آن دورشدن از اصل خود و افتادن در لابه لای فشارهای زندگی ماشینی و دور ماندن از اصل انسانی و طبیعی میباشد.
- شکست: بیشتر استرس های درونی، از آرمانها و آرزوهای بلندی منشأ می گیرند که فرد برای خود، پردازش ذهنی کرده اما رسیدن به آنها، خارج از طاقت اوست به گونه ای که گاهی ممکن است چنان دور و دست نیافتنی باشند که فرد را در وضعیت پرتنش قرار دهند و از اینکه فرد نتواند به ایده آل خود برسد و همچون فردی شایسته و موفق در بین اطرافیان ظاهر شود، اضطرابی دائمی را تجربه می کند.
- جنگ: در طول تاریخ، جنگ، یکی از عامل های فرسایش دهندهی روان بشری بوده است. هرگاه که در جایی از کره ی خاکی، جنگی صورت گرفته، ناگزیر، روان تمام بشریت از آن جریحه دار شده و نوعی پریشانی را حتی در دل بی رحمترین افراد ایجاد کرده است.
- خشونت رفتاری: یکی از عمده عامل های استرس زا در عرصه ی اجتماعی، اقدام به انجام رفتارهای خشن و آزاردهنده است. ما در لابه لای رفتارهای روزمره و در موقعیت های مختلف مانند صف مترو، اتوبوس و... خشونت را به طور عینی، حس و لمس کرده و با آن دست وپنجه نرم می کنیم.
- فقر: از میان استرس زاهای زندگی جدید که تاکنون شرح آن رفت، فقر، نداری و مشکل های مادی همچون دیگر عامل ها، انسان را متأثر می سازد. استرس فقر به دو شکل ظهور و بروز می کند یا فرد را مردم‌گریز و انزواطلب می کند و یا برعکس، اجتماعی، لافزن و خودنما می سازد به گونه ای که فرد وادار می شود برای سرپوش گذاشتن بر نارسایی ها و محرومیت هایش یا همیشه خود را از دید دیگران، پنهان ساخته و تعامل اجتماعی خود را به حد صفر برساند و یا با بهکارگیری مکانیزم دفاعیِ «واکنش وارونه»، از خود تعریف و تمجید کند و با بزرگنمایی و ظاهرسازی، خود را آرامش دهد.
- اعتیاد: اعتیاد به عنوان آزاردهنده ترین استرس زندگی مدرن، موجب جریحه دار شدن روح جمعی شده است. اعتیاد، تنها نابودی یک فرد نیست بلکه از نزدیکترین اطرافیان تا دورترین را در وحشت فرومی برد. رفتارها و کنش و واکنش های فرد معتاد، باری از استرس به جامعه القا می کند.
راه های مقابله با عامل های استرس زا
فشار روانی یا استرس، بزرگ ترین اختلال عصر امروز است و اگر گفته شود راه مقابله ی کلاسیکی و آزمایشگاهی برای آن وجود ندارد، حرفی به گزاف گفته نشده است چراکه این امر به شکل یک اپیدمی، عینیت و عمومیت یافته و همه روزه، گستره ی آن فراخ تر شده و بر تعداد قربانیان افزوده می شود. اینک ما به شرح سه راهِ کلیدی برای مقابله با استرس که گمان می رود نتیجه بخش باشد، می پردازیم:
1- معنویت: در آن هنگام که خداوند، انسان را آفرید و او را اشرف مخلوقات نامگذاری کرد، اعتقاد به او را به ودیعت گذاشت تا در تنگناها و گرفتاری ها با یاد او به آرامش برسد. از این رو، اعتقاد به خدا و امید به یاریرسانی او، میزان استرس های زندگی را به نحو چشمگیری کاهش می دهد.
2- تقویت اعتمادبه نفس: بدون شک، هسته ی مرکزی شخصیت و ثروت روانی و اجتماعی هر انسانی، توان ابراز و اظهار وجود اوست. اگر انسان، گوهر اعتمادبه نفس را به طور مطلوب در خود تقویت کند، نه تنها او را در برابر تنش های احتمالی بیمه می کند بلکه کوهی از استرس و فشارهای وارده از محیط و اجتماع نیز نخواهند توانست او را متأثر کنند.
3- ورزش : تأثیر تمرین ها و فعالیت های جسمانی در پیشگیری و کاهش استرس، فوق العاده است. ورزش به آدمی کمک می کند که جسمی سالم و روانی شاداب داشته باشد و کارهای روزانه ی خود را با انرژی بیشتری به انجام برساند. همچنان که بزرگان گفته اند «عقل سالم در بدن سالم است.» فردی که دارای تنی معیوب و فرتوت باشد، نمیتواند به عنوان یک فرد متعادل و مثبت در عرصه ی اجتماعی، ظهور کند).
فراوری:آسیه ملک دار
بخش مهارت های زندگی تبیان
منابع:
1- سیمرغ
2-شادکامی- سعید عبدالملکی- روان شناس- مشاور- عضو هیات علمی دانشگاه)
مقالات مرتبط:
