اعتیاد و فراغت‌های پر خطر

انفجار جمعیت به طور غیرمستقیم مسایل و دشواری‌های مختلفی را به وجود می‌آورد که به نوعی منجر به افزایش مصرف مواد مخدر می‌شود.  براساس پژوهش‌های انجام شده هر قدر جوانان بیکارتر باشند و نظارت کمتری بر آن‌ها اعمال شود، تمایلاتشان به مصرف مواد مخدر بیشتر می‌شود. 

انفجار جمعیت به طور غیرمستقیم مسایل و دشواری‌های مختلفی را به وجود می‌آورد که به نوعی منجر به افزایش مصرف مواد مخدر می‌شود. وقتی جمعیت بدون قاعده در طی مدت زمان کوتاهی رو به افزایش گذارد بدون شک توانایی جامعه در برطرف کردن نیاز کاهش یافته و افراد از امکانات رفاهی کمتری برخوردار خواهند بود نیازهای به وجود آمده و عدم ارضای آن‌ها شخص را دچار سرخوردگی و محرومیت کرده این مساله می‌تواند زمینه ساز اعتیاد و مصرف مواد مخدر باشد از طرف دیگر افزایش بی رویه جمعیت که برنامه ریزی نشده در طول زمان باعث افزایش بی کاری، فقر و نابرابری، مهاجرت روستا به شهر، حاشیه نشینی و آسیب‌های اجتماعی از جمله طلاق، فحشا، بزهکاری و انحرافات اجتماعی می‌شود که هرکدام می‌تواند به طور غیرمستقیم یا مستقیم در سو مصرف موادمخدر موثر باشد.

وقتی افراد جامعه به ویژه جوانان اوقات فراغت زیادی داشته باشند و این فرصت‌ها به دلیل کمبود امکانات و تجهیزات کافی که معمولا از ضعف سیستم اقتصادی جامعه است نتواند از مجاری درست و صحیح مورد استفاده قرار گیرد طبعا آنان به روش‌های غیراصولی ضداجتماعی و مصرف مواد مخدر برای تخلیه هیجانات و نیروهای درونی خویش روی می‌آورند. اگر جامعه نتواند جلوی مصرف مواد مخدر را بگیرد حداقل چه برای جوانان و نوجوانان و چه برای بزرگسالان باید امکانات  ترک آن را در اختیار آن‌ها قرار دهد مثلا در کشور آلمان مکان‌هایی برای معتادان ساخته شده است که پرستاران با امکانات کاملا بهداشتی روزانه مواد مخدر مورد نیاز معتادان را فراهم می‌کنند و برای ترک آن‌ها هر روز مقداری از این مواد را کم می‌کنند واین روش تا به حال جوابگو بوده است.

براساس نتایج به دست آمده از تحقیقات، بیکار ناچار باید به نحوی زندگی خود را بگذراند و برای زندگی باید درآمدی داشته باشد. چون کسب چنین درآمدی نمی‌تواند ازراه ها و شیوه‌های درست و قانونی تامین شود یعنی فرد وسایل نیل به هدف خود را در دست ندارد، بنابراین سرخورده می‌شود و زمینه استفاده از مواد مخدر برای او بیشتر می‌شود.

در بسیاری از موارد نیز این افراد راه‌های غیرقانونی را برای رسیدن به هدف‌های خود که همان کسب درآمد است انتخاب می‌کنند یعنی از طریق دزدی یا تبهکاری به کسب درآمد می‌پردازند که درآن صورت هم احتمال آن که در باند قاچاق و مواد مخدر و اعتیاد گرفتار شود بسیار زیاد است.

بحران فقر و نابرابری و عدم توجه به عدالت اجتماعی

نتایج و تحقیقات حاکی از آن است که نابرابری‌ها در هر جامعه به دلیل عدم وجود عدالت اجتماعی است. هنگامی که توزیع ثروت به صورت عادلانه صورت نگیرد و فقرا هر روز فقیرتر و اغنیا ثروتمندتر می‌شوند، فاصله طبقاتی فزونی می‌یابد و افرادی که قادر به ستیز با این بی عدالتی اجتماعی نیستند احساس محرومیت کرده منزوی شده و زمینه روی آوری به اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر برای آنان بیشتر می‌شود.

دگرگونی سریع فرهنگی

براساس تحقیقات بحران هویت از آن جهت باعث بروز اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر می‌شود که فرد اعتماد خود را نسبت به هنجارها از دست داده و در حالت تعلیق آنومی و از خود بیگانگی قرار می‌گیرد. در این صورت فرد منزوی می‌شود و احتمال سو مصرف مواد مخدر افزایش می‌یابد.

 ضعف سیستم کنترل درونی

از دیگر عوامل اجتماعی فرهنگی موثر در سوء مصرف مواد مخدر، سستی مذهب و تعهدات اخلاقی است. براساس تحقیقات انجام شده مشخص گردیده است که بین پایبندی‌ها و شرکت در مراسم مذهبی با مصرف مواد مخدر رابطه وجود دارد. نوجوانانی که حداقل 4 بار در ماه در مراسم مذهبی شرکت می‌کنند خیلی کمتر از کسانی که فقط یک بار در ماه یا حتی کمتر در آیین‌ها شرکت می‌کنند احتمال دارد به سوی مشروبات الکلی و مصرف ماری جوآنا کشیده شوند. در واقع یکی از دلا یل مصرف مواد مخدر از دست دادن ارزش‌های معنوی و اخلاقی و بی هدفی انسان است. از آن جا که مذهب نقش مهمی در هدفمند نمودن زندگی انسان دارد و وسیله‌ای برای دوری از گروه‌های منحرف کسب ارزش‌های سازنده و مشارکت افراد در جامعه است در صورتی که ضعف اعتقادات دینی در جامعه‌ای نمایان شود زمینه بروز انواع انحرافات از جمله اعتیاد افزایش می‌یابد.

مدرسه یکی از کانون‌های مهم اطلاع رسانی به جوانان و نوجوانان است. زیرا شروع مصرف مواد مخدر برای اغلب مصرف کنندگان به سال‌های مدرسه باز می‌گردد. یک برنامه خاص آموزشی و آگاهی دهنده می‌تواند شامل موارد ذیل باشد:

در سنین دبستان، از طریق بحث و بررسی در خصوص محصولا ت خطرناک از جمله حلا ل ها.

در سنین راهنمایی، برنامه‌های آگاهی دهنده و آموزشی که در خصوص فعالیت‌های خطرناک هشدار می‌دهند.

برنامه‌های پیشگیری که در مدارس انجام می‌گیرند برنامه‌هایی هستند که بیشترین مخاطبان را در سراسر جهان دارند. شواهد نشان می‌دهد رویکردهایی که در سراسر طول تحصیل دانش آموز شکل گرفته و ایشان و والدینشان را در این امر درگیر نموده موفق بوده‌اند. این امر همچنان نشان می‌دهد که موفق‌ترین برنامه‌های پیشگیری سو مصرف مواد مخدر در مدارس، برنامه‌هایی است که یک رویکرد جامع را دنبال نموده و مکمل سیاست‌های آموزشی و بهداشتی باشد.

مشارکت فعالانه دانش آموزان از همان سال‌های نخستین یک جو مثبت و حمایتی را ایجاد خواهد نمود.

مطالعاتی که در زمینه پیشگیری در مدارس انجام شده است نشان می‌دهد که برنامه‌های پیشگیری برای کودکان و نوجوانان بایستی:

به گونه‌ای طراحی شوند که باعث ارتقای سطح عوامل حمایتی شده و سعی شود تا عوامل شناخته شده خطر را کاهش داده یا از بین ببرد.

کلیه اشکال سوء مصرف موادمخدر از جمله سیگار، الکل، حشیش و حلا ل ها را هدف قرار دهند.

شامل آموزش مهارت‌هایی جهت مقاومت در برابر مواد مخدر زمانی که پیشنهاد یا تعارف می‌شوند، باشند. تعهدات شخصی را در عدم مصرف مواد مخدر تقویت نمایند قابلیت‌های اجتماعی را در برقراری ارتباطات، ارتباط با دوستان و همکلا سی‌ها خودکفایی و اعتماد به نفس و جسارت افزایش دهند.

زمانی که نوجوانان، مدنظر این برنامه هستند بایستی شامل روش‌های تعاملی مثل گروه‌های بحث و گفت وگو بین همکلا سی‌ها باشند نه این که از تکنیک آموزشی صرف استفاده شوند.

دراز مدت باشند ودر سراسر طول تحصیل و مدرسه انجام گرفته و جهت تقویت اهداف اولیه پیشگیری هرازگاه تکرار شوند.

هر چه خطر تجربه کردن سوء مصرف مواد مخدر توسط گروه مورد نظر بیشتر است این برنامه‌ها نیز جدی‌تر و زودتر انجام گیرند.

برای سنین مشخص، متناسب با فرهنگ و جنسیت طراحی شوند.

برنامه‌های آموزشی مبارزه با مواد مخدر معمولا با مشکلاتی در ارتباط با هدف قرار دادن یا دسترسی پیدا کردن به آن بخش از جامعه که احتمال سوء  مصرف مواد غیرمجاز در آن‌ها بالاتر است روبه رو هستند.

بخش اجتماعی تبیان

منبع: روزنامه مردم سالاری / نویسنده عبد الله کمالی

لینک‌های مرتبط :

اعتیاد زن و مرد نمی‌شناسد 

• خاموش اما پرهیاهو