افرادی که نمی توانند نان گندم بخورند

«سلیاک»

یکی از اختلالات مزمن روده ی باریک است که بر اثر عدم تحمل دائم نسبت به پروتئین گندم (گلوتن) و بعضی انواع دیگر غلات ایجاد می شود. درست همان طور که عدم تحمل شیر گاو  می تواند منجر به ورم روده شود، به همین منوال عدم تحمل گلوتن نیز باعث تورم روده و متعاقب آن اسهال می گردد.

علت سلیاک دقیقاً معلوم نیست ولی نقش وراثت و عوامل خود ایمنی در آن شناخته شده است. این بیماری ممکن است با شروع تغذ یه ی کودک با مواد غذایی و غلات حاوی گلیادین (که یکی از واحدهای سازنده ی پروتئین گلوتن است) ظهور کند، یا در سنین بالاتر ظاهر شود.

میزان شیوع بیماری سلیاک در کشورهای غربی بیش از کشورهای شرقی است و علت آن هم این است که درمناطق شرقی کودکان بیشتر با شیر مادر  تغذیه می شوند و دیرتر هم از شیر مادر گرفته می شوند.

علائم بیماری سلیاک

حدود 50 تا 60 درصد مبتلایان به سلیاک بدون علامت هستند و یا علامت های کمی جهت تشخیص دارند. مهم ترین علامت در کودکان شش ماهه تا سه ساله، اسهال، عقب ماندگی رشد، استفراغ، دردهای شکمی ، طبلی شدن شکم، مدفوع حجیم و بدبو و تکرر دفع مدفوع به بیش از ده بار در روز و تحریک پذیری و بی اشتهایی است.

در بزرگسالان، افزایش اشتها، کاهش وزن،  ضعف، خستگی ، مدفوع حجیم و بدبو، کم خونی، کاهش اندازه ی عضلات و کاهش سطح پروتئین های بدن و متعاقب آن اِدِم یا ورم، جزء علامت های شایع است. ولی به هر حال در بزرگسالان ممکن است حالت اسهالی وجود نداشته باشد. همچنین در نمونه برداری از بافت روده مشاهده می شود که پرزهای جذب کننده ی روده تحلیل رفته اند و این شاخص ترین علامت سلیاک است؛ که به دنبال پیروی از رژیم غذایی مناسب و مخصوص سلیاک وضعیت پرزهای روده بهبود می یابد.

رژیم غذایی در بیماری سلیاک

* راه درمان بیماری سلیاک، مصرف غذاهای فاقد گلوتن می باشد. بنا براین موادی مانند گندم، جو، جودوسر و محصولاتی که از این غلات تهیه می شود مانند بیسکویت، نان، کیک، سوپ جو و... باید از رژیم غذایی حذف گردد.

* استفاده از غلاتی مانند برنج، سیب زمینی، ذرت  و فرآورده های حاصل از آنها بلامانع است.

* با توجه به این که قسمت عمده ی انرژی رژیم غذایی ازغلات و مخصوصاً گندم به دست می آید، بدیهی است که عدم استفاده از این غله در بیماران مبتلا به سلیاک سبب کمبود انرژی، توقف رشد و کاهش ضریب ایمنی بدن می شود؛ مگر این که از مقادیر زیاد آجیل  و حبوبات جهت تکمیل انرژی استفاده شود.

* استفاده از چربی ها در این بیماران باید تا اندازه ای محدود شود؛ چون بیماران مبتلا به سلیاک دچار سوء جذب چربی می باشند، بهتر است در این مورد برای تامین انرژی از شیرهای کم چرب  در دفعات زیاد با حجم کم استفاده شود.

* استفاده از مواد پروتئینی  و تخم مرغ  برای تکمیل کالری و مهیا نمودن پروتئین جهت رشد و نگهداری بدن افزایش یابد.

* استفاده از مکمل های ویتامین  و مواد معدنی و نیز تصحیح سطح  آب  و الکترولیت های بدن الزامی است. چون در مراحل بحرانی سلیاک، به دنبال اسهال های شدید، حالت دهیدراتاسیون(کم آبی) و کاهش سطح الکترولیت ها در بدن رخ می دهد.

* اساسی ترین گام در تغذیه این بیماران، حذف گلوتن از رژیم غذایی است. چنانچه بیمار سلیاکی با حذف گلوتن معالجه نشود، به علت از دست دادن نیروی جسمانی و کاهش مقاومت بدن به دنبال ابتلا به بیماری های عفونی و میکروبی، از دست خواهد رفت.

منبع: ماهنامه تغذیه و سلامتی شماره 29