توصیه های غذایی مفید برای افراد مبتلا به سل

رژیم غذایی در مرحله ی حاد بیماری(وقتی تب بالاست) باید حاوی مقادیر زیادی مایعات و به طور متناوب در طی 3-2 روزابتدایی تب باشد. حجم مایعات باید به اندازه ای باشد که مقدار آب از دست رفته طی تعریق را جبران کند و حجم کافی ادرار برای دفع مواد زاید را تأمین نماید. مصرف شیر ، آب میوه، انواع سوپ و آب  برای این منظور مناسب است. در صورتی که تب بالا باشد، نیاز به انرژی تا 50 درصد افزایش می یابد. از طرف دیگر تأمین نیازهای انرژی در اوج تب مشکل است. به محض کنترل تب، رژیم غذایی غنی از انرژی با وعده های غذایی متناوب توصیه می شود.

کربوهیدرات  کافی به صورت گلوکز، ساکاروز و نشاسته باید در غذاهای روزانه گنجانده شود که البته گلوکز به دلیل آسانی جذب ارجحیت دارد. بیشتر غذاهای بیمار باید ترکیبی از غلات  و حبوبات همراه با پروتئین حیوانی باشد. فرنی و پودینگ های مختلف برای این منظور مناسب به نظر می رسد.

دریافت پروتئین  علاوه بر نیازهای روزانه باید تا 50 درصد افزایش یابد که این افزایش به خاطر از دست دادن پروتئین های بافتی در دوران تب است. پروتئین مصرفی مثل شیر و تخم مرغ باید با ارزش بیولوژیکی بالا و آسان هضم باشد. «تب» باعث افزایش نیاز به ویتامین A، ویتامینC ، کلسیم، فسفر، سدیم  و B کمپلکس می شود. دریافت متعادل شیر، میوه ها،  آب میوه و 2-1عدد تخم مرغ  در روز می تواند تامین کننده افزایش نیاز باشد. به محض کاهش تب، غذای نرم به بیمار داده می شود که با توجه به نیاز و تحمل بیمار، غذا می تواند بافتی نرم یا طبیعی داشته باشد.

در ابتدا تناوب وعده های غذایی باید هر دو ساعت باشد که با بهبود بیماری هر 4 ساعت و به تدریج 4 وعده در روز توصیه می شود. در دوران تب باید مصرف کره، روغن نباتی و غذاهای سرخ شده را محدود کرد.

در مرحله ی تب مزمن و با پیشرفت بیماری سل، بیماران دچار کاهش اشتها،  درد قفسه ی سینه، خستگی،  عرق شبانه و سرفه می شوند. رژیم غذایی در این دوره باید سرشار از انرژی و پروتئین باشد. این رژیم غذایی، کاهش وزن متداول در تب مزمن را به حداقل می رساند. برای بهبود زخم های سل به کلسیم نیاز است. به این دلیل مصرف حداقل یک لیتر شیر در روز و انواع سبزی های محتوی کلسیم مانند چغندر، شلغم و بروکلی  توصیه می شود.

متابولیسم ویتامین A  در این بیماری به طور منفی تحت تاثیر قرار می گیرد. به همین دلیل غذاهای غنی از ویتامین A و بتاکاروتن مانند: شیر، محصولات لبنی و گوشت ، تخم مرغ، هویج، گوجه فرنگی، انبه  و سبزیجات برگ سبز باید در رژیم غذایی روزانه ی بیمار گنجانده شود.

سل بیماری عفونی است و باعث از دست رفتن اسید اسکوربیک (که برای بهبودی بیمار لازم است) می شود. به همین دلیل مصرف مقادیر اضافی میوه های سیتروزی مثل پرتقال ، لیموشیرین، لیموترش  یا مکمل ویتامین C ضروری به نظر می رسد. در صورتی که بیمار به خونریزی مبتلا باشد، مصرف مکمل آهن لازم است.

سویا یکی از مواد غذایی بسیار مفید برای بیماران مبتلا به سل محسوب می شود. برخلاف منابع پروتئینی گیاهی دیگر، پروتئین استخراج شده از لوبیای سویا از لحاظ بیولوژیکی به سفیده ی تخم مرغ که از لحاظ تغذیه ای استاندارد طلایی محسوب می شود نزدیک است. پروتئین سویا برای افزایش دریافت پروتئین و جلوگیری از تحلیل بافت عضلانی در بیماران مبتلا به بیماری های تحلیل برنده مانند سل مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین سویا محتوی ترکیبات غیرقابل هضم و تخمیرپذیری به نام الیگوساکارید است. الیگوساکاریدهای موجود در سویا به تسریع رشد ارگانیسم های افزایش دهنده قدرت ایمنی و بهبود اثرات مثبت آنها کمک می کنند. از طرف دیگر سویا منبع خوب اسیدهای چرب ضروری مخصوصاً اسید لینولنیک محسوب می شود که این اسید باعث افزایش قدرت ایمنی می گردد.

بدن در حالت طبیعی روزانه به10- 5 گرم اسید آمینه ی گلوتامین(اسید آمینه ای که باعث افزایش سیستم ایمنی بدن می شود) نیاز دارد، اما بیماران عفونی  و مبتلا به سل، به 40 گرم از این اسید آمینه نیاز دارند تا از تحلیل بافتی جلوگیری کند. به همین دلیل مصرف مکمل آن لازم است.

توصیه هایی جهت بهبود وضعیت تغذیه ای بیماران مبتلا به سل :

* غذای بیمار باید آسان هضم، تا حد امکان اشتها آور و مطابق میل بیمار باشد تا او به غذا خوردن تشویق شود.

* هرگز بیمار را به غذا خوردن مجبور نکنید.

* غذای کم در وعده های غذایی متناوب، پذیرش بهتری خواهد داشت.

* بیمار باید مایعات و نمک کافی دریافت کند.

* رژیم غذایی بیمار باید مخلوط مواد غذایی نرم و کم فیبر باشد. با بهبود شرایط بیمار، مصرف غذای بیشتری توصیه می شود.

* علاوه بر رژیم درمانی، مصرف بعضی گیاهان دارویی مانند اکیناسیا که برای بهبود سیستم ایمنی مفید است، گل ماهور و شبدر چمنی که برای درمان سرفه استفاده می شود و خواص آنتی بیوتیکی دارد، می توانند در درمان بیماری موثر باشند. نحوه استفاده از این گیاهان هم بدین صورت است که، یک قاشق غذاخوری اکیناسیا را به مدت 25 دقیقه در یک چهارم لیتر آب با حرارت ملایم بجوشانید. سپس آن را در ظرف حاوی 2-1قاشق غذاخوری گل ماهور و شبدر چمنی بریزید و به مدت 30 دقیقه استراحت دهید. این ترکیب می تواند روزانه مورد استفاده ی بیماران قرار گیرد که البته مصرف آن به صورت «تازه» توصیه می شود.

* تغییر حالات روحی بیمار، ماساژ درمانی کل بدن 3-1 بار در هفته و فعالیت بدنی، به محض این که بیمار قادر به راه رفتن باشد، می تواند با افزایش عملکرد سیستم ایمنی در درمان بیماران مؤثر واقع گردد.

منبع: دنیای تغذیه شماره37