ضد ارزشی به نام حسد(3)
حسد در روایات اسلامى
در روایات اسلامى نكوهش شدیدى از حسد شده، به گونهاى كه درباره كمتر صفتى از صفات رذیله چنین نكوهشی دیده مىشود، به عنوان نمونه كافى است به چند حدیث زیر - كه گوشهای از آن احادیث است - نظر بیافكنیم:
- در حدیثى از رسول خدا(ص) مىخوانیم: «الحسد یاكل الحسنات كما تاكل النار الحطب؛ حسد حسنات را مىخورد همانگونه كه آتش هیزم را مىخورد.» (17)
تعبیر بالا به خوبى نشان مىدهد كه آتش حسد مىتواند تمام خرمن سعادت انسان و حسنات او را بسوزاند و زحمات یك عمر او را بر باد دهد به گونهاى كه دست خالى از دنیا برود.
- همین معنى به صورت شدیدترى از امام باقر و امام صادقعلیهماالسلام نقل شده است، مىفرمایند: «ان الحسد یاكل الایمان كما تاكل النار الحطب؛ حسد ایمان را مىخورد همانگونه كه آتش هیزم را مىخورد». (18)
آرى صفت رذیله "حسد" نه تنها خرمن حسنات را مىسوزاند كه خرمن ایمان را نیز خاكستر مىكند. شرح این سخن در تحلیلهاى آینده خواهد آمد.
آتش حسد مىتواند تمام خرمن سعادت انسان و حسنات او را بسوزاند و زحمات یك عمر او را بر باد دهد به گونهاى كه دست خالى از دنیا برود.
- در حدیث دیگرى از امیرمؤمنان علی(ع) آمده است:« الحسد شر الامراض؛ حسد بدترین بیمارى اخلاقى است». (19)
طبق این حدیث هیچ بیمارى اخلاقى بدتر از حسد نیست.
- از همان حضرت نقل شده است كه فرمود: «راس الرذائل الحسد؛ سرچشمه صفات رذیله حسد است». (20)
- و نیز از همان حضرت در یك تعبیر كنایى آمده است كه فرمود: «لله در الحسد ما اعدله بدء بصاحبه فقتله؛ آفرین بر حسد! چقدر عدالت پیشه است، نخست به سراغ صاحبش مىرود و او را مىكشد!» (21)
- باز از همان حضرت نقل شده كه فرمود:« ثمرة الحسد شقاء الدنیا والآخرة؛ میوه درخت حسد شقاوت دنیا و آخرت است.»! (22)
- در حدیث دیگرى از امام صادق(ع) آمده است: «آفة الدین الحسد والعجب والفخر؛ آفت دین و ایمان (سه چیز است) حسد و خود بزرگ بینى و فخرفروشى». (23)
- امام صادق(ع) مىفرماید: هنگامى كه موسى بن عمران(ع) با خدا مناجات مىكرد چشمش به مردى افتاد كه در سایه عرش الهى قرار داشت، عرض كرد: «یا رب من هذا الذى قد اظله عرشك؛ خداوندا این كیست كه عرش تو بر سر او سایه افكنده است؟!»فرمود:«یا موسى هذا ممن لم یحسد الناس على ما آتاهم الله من فضله؛ اى موسى! این از كسانى است كه نسبت به مردم در برابر آنچه خداوند از فضلش به آنها ارزانى داشته، حسد نورزیده است.» (24)
- در حدیث دیگرى از پیامبر اكرم(ص) مىخوانیم: «ستة یدخلون النار قبل الحساب بستة؛ شش گروهند كه قبل از حساب الهى وارد آتش دوزخ مىشوند به خاطر شش چیز.»
«قیل یا رسول الله من هم؟؛ عرض كردند اى رسول خدا! آنها چه کسانی هستند؟»
«قال: الامراء بالجور، والعرب بالعصبیة، والدهاقین بالتكبر، والتجار بالخیانة، و اهل الرستاق بالجهالة، والعلماء بالحسد؛ زمامداران به خاطر ظلم و بیدادگرى، عرب به خاطر تعصب، كدخدایان و خانها به خاطر تكبر، تجار به خاطر خیانت به مردم، روستاییان به خاطر جهل و دانشمندان به خاطر حسد.»! (25)
به این ترتیب حسد در درجه اول بلاى بزرگ براى دانشمندان است!
- این بحث را با حدیث دیگرى از پیامبر اكرم(ص) به پایان مىبریم (هر چند احادیث در این زمینه بسیار است) فرمود: «انه سیصیب امتى داء الامم! قالوا: و ماذا داء الامم؟! قال: الاشر والبطر والتكاثر والتنافس فى الدنیا، و التباعد و التحاسد حتى یكون البغى، ثم یكون الهرج!؛ به زودى بیمارى (بزرگ) امتها، امت مرا فرامىگیرد! عرض كردند: بیمارى(بزرگ) امتها چیست؟ فرمود: هوسرانى و عیاشى و فزونطلبى، مسابقه در دنیاپرستى، اختلاف و نفاق و حسد نسبت به یكدیگر و سرانجام به ظلم و ستم و سپس به هرج و مرج مبتلا مىشوند!» (26)
پی نوشتها:
17- المحجة البیضاء، جلد 5، صفحه 325.
18- اصول كافى، جلد 2، صفحه306، حدیث 1 و 2.
19- غررالحكم، شرح فارسى، جلد 1، صفحه 91.
20- همان.
21- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، جلد 1، صفحه316/ بحارالانوار، جلد 70، صفحه 241.
22- غررالحكم.
23- المحجة البیضاء، جلد 5، صفحه327.
24- بحارالانوار، جلد 70، صفحه 275.
25- المحجة البیضاء، جلد 5، صفحه327.
26- همان مدرك، صفحه326.
لینک مقالات مرتبط: