نحوه تکامل و تنوع موجودات

نظریه فرگشت (تکامل)

در مقالات پیشین به نظری? تکامل پرداختیم. این نظریه یکی از مصادیق مواجه? علم و دین بشمار می رود. برخی آن را با نظری? خلقت متعارض دانستند و برخی سعی کردند نظریه فرگشت را با نظری? خلقت سازوار کنند. در این مقاله با نظری? فرگشت (تکامل) بیشتر آشنا می شویم. به نظر داروین داده های علمی نظریه تکامل را تایید می کنند.

تغییر تدریجی گونه ها در طول زمان تکامل یا فَرگَشت گفته می شود. طرفداران نظریه تکامل یا فرگشت معتقدند که این نظریه می تواند چگونگی تغییر حیوانات و گیاهان و تبدیل آنها به صورتی که امروزه هستند را تبیین کند. مبدع این نظریه چارلز داروین است.

وی نظریه خود را در سال ???? هجری شمسی(???? میلادی) و با انتشار کتاب «درباره مبدأ گونه‌ها» مطرح ساخت. او با مشاهد? تنازع بقا در طبیعت به این نتیجه رسیده بود که هم? موجودات نمی توانند در طبیعت به زندگی خود ادامه دهند. اگر تمامی افراد در یک گونه از موجودات بصورت موفقیت آمیزی تولید مثل می کردند، جمعیت بصورت غیر قابل کنترلی افزایش می‌یافت.

تنها موجوداتی می توانند به زندگی و تولید نسل ادامه دهند که از ویژگی های برتر برخوردار باشند. ادامه نسل هر موجود بستگی به ویژگی ها و خصوصیاتی دارد که از والدین خود به ارث می برند. ویژگی هایی که بتواند به تطابق جانور و طبیعت کمک کند احتمال زنده ماندن او را بیشتر می کند. او با تحقیقات خود به این نتیجه رسید که جانوران در طی زمان ویژگی های مثبت را حفظ و ویژگی های منفی را رها می کنند. یعنی انسان ها در مواجهه با طبیعت به مرور زمان ویژگی هایی را حفظ می کنند که به زنده ماندن آنها کمک می کند. حتی فرزندان میتوانند با جهش های ژنتیکی ویژگی های جدیدی نیز کسب کنند. این فرآیند تدریجی را «انتخاب یا گزینش یا کشش طبیعی» می نامند. این فرآیند (انتخاب طبیعی) باعث می‌شود که ویژگی‌های مفید در یک نسل بیشتر و بیشتر شود. این افزایش در طول زمان باعث می شود یک نوع از جانوران به نوعی دیگر تبدیل شود.

یکی از مشکلات داروین در نظری? تکامل تفاوت هایی است که میان انواع وجود دارد. نظری? تکامل می گوید انواع مختلف حیوانات قابل تبدیل به گون? دیگر هستند. برای این منظور، او باید می توانست اختلاف ها و تفاوت های میان گونه های حیوانات را توجیه کند. در واقع داروین تلاش می کرد تا اختلاف میان انواع مختلف جانوران را از طریق فرآیند انتخاب طبیعی تبیین کند. او گمان میکرد انتخاب طبیعی می‌تواند توضیحی برای این اختلافات باشد. اما این سوال همچنان باقی بود که چرا یک گونه از حیوانات دارای ویژگی های الف (و نه ب) می شود. داروین پاسخ این سوال را در کارایی این ویژگی ها نسبت به طبیعت اطراف می جست.

برای مثال پرندگانی که روی زمین زندگی می‌کنند و کمتر پرواز می کنند از پاهای قوی تر و بال های ضعیف تری برخوردارند. در مقابل، پرندگانی که بیشتر در حال پرواز هستند از بال های قوی تر و پاهای ضیف تری برخوردارند. از نظرگاه زیست شناسان، این سخن داروین در بیان علت انتخاب های طبیعی، نادرست است. زیست شناسان بعدی نشان دادند که تغییراتی که در یک شخص به دلیل استفاده یا عدم استفاده به وجود می‌آیند نمی‌توانند به ارث برسند. به این ترتیب، نظری? انتخاب طبیعی بدون توجیه باقی ماند تا زمانی که گرگور مِندل نظری? خود در زمین? ژن ها و نحو? وراثت والدین از فرزندان را طرح کرد. او توانست ضمن اثبات نظری? خود علم ژنتیک را نیز بنیان نهد. آزمایش‌های مندل نحوه عملکرد وراثت از والدین به فرزندان را تبیین می کرد و این می توانست به تقویت فرضیه انتخاب طبیعی منجر شود. فرزند نیمی از ژن های پدر و نیمی از ژن های مادر را بطور تصادفی دریافت می کند و از آمیخته شدن این دو گروه از ژن ها صفات و ویژگی های مخصوص به خود را دارا می شود.

چالش برانگیزترین بخش نظری? فرگشت به چگونگی پیدایش انسان مربوط می شود. زیست شناسان معتقدند که «انسان خردمند» نام علمی موجودی است که ما امروزه به عنوان انسان می شناسیم. ولی این موجود از ابتدا به همین شکلی که ما امروزه با آن مأنوسیم وجود نداشته است. انسان خردمند زیرگونه ای از «انسان راست‌قامت» و «انسان راست‌قامت» زیرگونه ای از «انسان ماهر» است. بنابر تحقیقات دانشمندان دیرین شناس، گونه های نزدیک به گون? کنونی انسان ها در حدود ??? هزار سال پیش در آفریقا پدیدار شدند و به دیگر نقاط جهان مهاجرت کردند. سیر تکاملی موجودات در نظری? تکامل چنین است:

«تک یاختگان جانوری ? بی مهرگان ساده ? ماهیها ? دو زیستان? خزندگان ? دینوزورها ? پستانداران ? پرندگان ? آدم نمایان ? انسان های اولیه»

در نسل انسان نیز این تکامل را می توان مشاهده کرد. نام علمی و ترتیب نمونه های مختلف انسانی چنین است:

«استرالوپیتکوس (حدود یک میلیون سال قبل در آفریقای جنوبی) ? سینانتروپوس (چین) ? پیتکانتروپوس (نیم میلیون سال قبل در جاوه) ?  سوآنسکومب (حدود 250 هزار سال قبل) ? انسان نئاندرتال (متعلق به پس از آغاز آخرین عصر یخبندان) ? انسان کرو- مانیون (حدود 50 هزار سال پیش)»

انسان کرو – مانیون را انسان خردمند یا انسان اندیشه ور یا «هومو ساپینس» می نامند. نسبت میان انسان و شامپانزه ها یا میمون ها نیز از بخش هایی از این نظریه است که بسیاری از دینداران را برآشفته می سازد. زیست شناسان معتقدند این حیوانات نزدیکترین موجوداتی هستند که به انسان ها شباهت بسیار دارند. اما باید به این نکته نیز توجه داشت که فرضیات زیست شناسی احتمال وجود نیای مشترک انسان - میمون را به 6 الی 7 میلیون سال پیش برمی گردانند. اما به هر حال این فرضیه می تواند با داستان خلقت (داستان دینی خلقت) متعارض دانسته شود.

دینداران معتقدند که فقط خداوند می تواند به موجودات حیات ببخشد. خلق حیات در آزمایشگاه غیرممکن است. فقط خداوند می تواند حد فاصل بین زنده و غیر زنده را پُر کند. طبیعت یا مادّه کور نمی تواند بطور هدفمند عمل کند و به ماده حیات ببخشد. نخستین موجود زنده چگونه شکل گرفته است؟

از دیدگاه دینی اولین موجودات زنده آدم و حوا هستند. خداوند موجودات زنده را بطور هدفمند خلق نموده است. هدفمندی مستلزم داشتن غایت است. لذاست که طبیعت لاشعور نمی تواند هدفمند عمل کند. یکی از مولفه های نظریه فرگشت (تکامل) تصادفی بودن آن است و این از دیدگاه دینداران منتفی است. حیات بطور تصادفی خلق نمی شود. همچنین بطور تصادفی، گونه ای به گون? دیگر تبدیل نمی شود. در مقال? بعدی به این مسئله می پردازیم که چرا برخی از دینداران نظریه فرگشت را بر نمی تابند و برخی دیگر آن را با نظری? خلقت سازوار می دانند.

بخش اعتقادات تبیان

منابع

1. ایان باربور، علم و دین، ترجمه بهاء الدبن خرمشاهی، مرکز نشر دانشگاهی، 1362.

2. جعفری،محمدتقی،بدون تاریخ،آفرینش و انسان،انتشارات ولی عصر،تهران.

3. سبحانی،جعفر،بدن تاریخ،داروینیسم یا تکامل انواع،انتشارات توحید،قم.

4. سحابی،یداله،1346،خلقت انسان،شرکت سهامی چاپ،تهران.

5. داروین، چارلز. بنیاد انواع. ترجمه نورالدین فرهیخته. ارومیه: انزلی. 1363.