سياست سخنور يا سخنور سياسي
از جمله امورى كه در بلاغت خطيب، از جهت زمان اجتماعى، اهميت دارد و بايد مورد توجهش قرار دهد و با رعايت آن سخن بگويد، جو سياسى روز از نظر شأن اسلامى و مسلمانى است. اگر به وضع موجود و شرايط سياسى زمان اعتنا نكند و از كنار آن بىتفاوت بگذرد، ممكن است نا آگاه در بحثى وارد شود و سخنى بگويد كه در اوضاع و احوال روز، بر وفق مصلحت نباشد و مورد اعتراض افراد با ايمان قرار گيرد.
در قرآن شريف، چند آيه مربوط به يك واقعه نازل شده، كه آيه اول آن اين است:
انا انزلنا اليك بالحق لتحكم بين الناس بما اراك الله و لا تكن للخائنين خصيما.(1)
مفسرين، قضيهاى را كه شأن نزول آيات بوده، با مختصر تفاوتى نقل نمودهاند، بعضى به تفصيل و بعضى به اجمال. در تفسير كشاف و منهج الصادقين جريان امر به شرح زير آمده است:مردى به نام قتاده بن نعمان زرهى داشت كه آن را در انبان آرد پنهان نمود و در اتاق منزل خود گذارد. در همسايگى قتاده، مرد منافقى به نام طعمه بن ابيرق، كه از قبيله بنى ظفر بود، منزل داشت. او شبانه ديوار خانه قتاده را شكافت و انبان آرد را كه حاوى زره بود، به سرقت برد. قضا را در انبان آرد شكاف كوچكى بود، موقعى كه طعمه آن را به منزل خود مىبرد، تدريجا از آن شكاف مقدارى آرد به زمين مىريخت و خطى ترسيم مىشد.
طعمه انبان آرد را تا در منزل خود برد. سپس تصميم گرفت آن را نزد همسايه يهودى خود، به نام زيد بن سمين، به امانت بسپارد. اين كار را انجام داد و در فاصله منزل طعمه تا منزل يهودى نيز از شكاف انبان آرد مىريخت و همان خط در زمين ترسيم مىشد.
صبح، قتاده متوجه شكاف ديوار و سرقت انبان شد. خط آرد كه روشنگر مسير دزد بود، قتاده را به در خانه طعمه رساند. طعمه قسم ياد كرد كه سرقت نكرده و از آن بىاطلاع است. با تعقيب خط آرد، به در خانه زيد بن سمين يهودى رسيد. انبان را از او گرفت. يهودى گفت: طعمه آن را نزد من امانت گذارد، و جمعى از يهوديان به اين امر شهادت دادند.
قتاده جريان را به عرض رسول گرامى (صلى الله عليه و آله و سلم) رساند و زمينه رسوايى طعمه فراهم آمد. قبيله بنى ظفر، به حمايت از طعمه، حضور رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) شرفياب شدند و از بىگناهى طعمه سخن گفتند و درخواست نمودند از طعمه، كه مسلمان است، دفاع نمايد و عرض كردند اگر از وى دفاع نشود، يك فرد مسلمان، يعنى طعمه، رسوا مىگردد و يهودى، كه انبان آرد در خانه او بوده، تبرئه خواهد شد.
اظهارات جمعى مسلمان، از قبيله بنى ظفر، به بىگناهى طهمه از يك طرف و بودن عين مال مورد سرقت، در منزل يهودى، از طرف ديگر، به ظاهر از مجرميت يهودى حكايت مىكرد. به نظر مىرسيد كه او بايد مورد بازپرسى قرار گيرد، اما چنين نبود. دزد واقعى، طعمه ظاهر مسلمان بود و يهودى امانت دار از گناه سرقت مبرى. خداوند با فرستادن آيات، رسول گرامى (صلى الله عليه و آله و سلم) را متوجه نمود و در نتيجه دزد شناخته شد و يهودى بىگناه تبرئه گرديد.
1. سوره نساء، آيه 105.
سخن و سخنوري - محمد تقي فلسفي
تنظيم براي تبيان: محمد حسين امين
