تابستان بانشاط با تغذیه سالم(1)
فصل تابستان به علت ویژگی خاص خود، تفاوت هایی را در زندگی ما ایجاد می کند که این تفاوت ها بر تغذیه ی ما نیز تاثیرگذار است. از دست دادن آب و سدیم در اثر تعریق از این جمله موارد است.
در آغاز فصل تابستان هستیم و مدت زمانی نسبتا طولانی را در این فصل در پیش داریم.
سوالی که در ذهن بسیاری از هموطنان مان مطرح می شود این است که آیا فصول مختلف می توانند تاثیری بر سلامت و تغذیه انسان داشته باشند؟ و آیا اصولا گرما یا سرما تغییری در تغذیه افراد ایجاد خواهد کرد؟ و به طور کلی آیا لازم است در این فصل، دگرگونی هایی در تغذیه ی خود ایجاد نماییم یا نه.
بهتر است در ابتدا اشاره ای کلی داشته باشیم بر تغییراتی که در فصل تابستان در زندگی انسان رخ می دهد و در نتیجه بر تغذیه ی شخص تاثیرگذار است.
تغییرات موثر بر تغذیه در تابستان
* در این فصل به علت گرمای هوا، تعریق بیشتر انجام شده و در نتیجه آب بیشتری از بدن دفع می شود و ممکن است انسان در معرض کم آبی قرار گیرد.* در مناطق خیلی گرم و در صورت تحرک شدید مقدار قابل توجهی سدیم از طریق تعریق دفع می شود که عوارض و اختلالاتی در بدن انسان ایجاد می کند. در چنین شرایطی باید سدیم از دست رفته را جبران نمود.
* در فصل تابستان به علت تعریق زیاد مقداری انرژی از بدن دفع می شود و برای افراد لاغر و کسانی که دچار کمبود وزن هستند تعریق زیاد موجب کاهش بیشتر وزن شان می شود.
علاوه بر آب می توانیم از آب سبزی هایی مثل هویج و گوجه فرنگی
استفاده نماییم. آب هویج حاوی مقدار قابل توجهی بتا کاروتن است که
در بدن تبدیل به ویتامین A می شود
* در فصل تابستان به علت گرمای هوا تغییراتی در تغذیه ی افراد ایجاد می شود و برخی از مواد غذایی و آشامیدنی ها به مقدار بیشتر در برنامه غذایی مورد استفاده قرار می گیرند که ممکن است موجب افزایش وزن و چاقی شود.
* بعضی اشخاص به علت گرما، با غذا مقدار زیادی مایعات می نوشند که می تواند مشکلاتی ایجاد نماید.
* در بعضی افراد گرما موجب کاهش اشتها می شود که اگر به آن توجه نشود می تواند موجب لاغری و سوء تغذیه گردد.
* در تابستان تنوع مواد غذایی خیلی بیشتر از سایر فصول است و انواع میوه ها و سبزی های تازه خیلی بیشتر در دسترس می باشند و این امر به خودی خود، تغییراتی را در تغذیه ی افراد موجب می شود.
* در فصل تابستان به علت مسافرت ممکن است در تغذیه افراد تغییرات قابل توجهی پیش آید، چون در سفر معمولا افراد از غذاهای خانگی استفاده نمی کنند و اکثرا در رستوران ها، بوفه ها و سایر مراکز تغذیه همگانی غذا صرف می نمایند که این امر تغییراتی را در برنامه غذایی افراد ایجاد می کند.
* در فصل تابستان مواد غذایی خیلی بیشتر از سایر فصول در معرض آلودگی های میکروبی قرار می گیرند و این مسأله می تواند سلامت انسان را در معرض مخاطره قرار دهد که بایستی دقت فراوان در این مورد مبذول داشت.
در این مطلب به بررسی برخی تغییرات فوق الذکر پرداخته شده و اثراتی که این تغییرات بر سلامت انسان به جا می گذارند مورد بحث قرار خواهند گرفت.
1- از دست دادن آب بدن به علت تعریق
در تابستان عمل تعریق خیلی بیشتر از فصول سرد سال انجام شده و این امر باعث از دست دادن قسمتی از آب بدن می شود، این امر به خصوص برای افرادی که در تابستان وقت زیادی را در خارج از خانه و در هوای گرم صرف می کنند و یا افرادی که تحرک جسمی زیادی دارند و به علت تعریق شدید، آب زیادی از دست می دهند، حائز اهمیت بیشتری است، زیرا ممکن است در معرض کم آبی(دهیدراتاسیون) قرار گیرند، بنابراین برای پیشگیری از اتلاف آب بدن به خصوص در تابستان باید با افزایش مصرف آب و مایعات، آب از دست رفته را جبران نمود.در فصل تابستان به علت تعریق زیاد مقداری انرژی از بدن دفع می شود و
برای افراد لاغر و کسانی که دچار کمبود وزن هستند تعریق زیاد موجب
کاهش بیشتر وزن شان می شود
مصرف آب به مقدار کافی در همه ی فصول به خصوص در فصل تابستان، برای جبران آب از دست رفته از طریق تعریق، برای همه افراد توصیه می شود.
علاوه بر آب می توانیم از آب سبزی هایی مثل هویج و گوجه فرنگی استفاده نماییم. آب هویج حاوی مقدار قابل توجهی بتا کاروتن است که در بدن تبدیل به ویتامین A می شود. آب گوجه فرنگی نیز از نظر ویتامین C و کاروتن غنی است. آبمیوه های تازه حاوی مقدار قابل توجهی ویتامین هستند و می توانند قسمت عمده نیازهای ویتامینی انسان را تامین کنند. استفاده از دوغ نیز به علت داشتن مقداری پروتئین و کلسیم به عنوان یک نوشابه ی مفید و خوشمزه توصیه می شود.
بعضی از افراد تمایل به مصرف نوشابه های گازدار یا پودرهای آماده برای تهیه شربت به خصوص در فصل تابستان دارند. این قبیل آشامیدنی ها به علت دارا بودن قند زیاد موجب افزایش وزن و چاقی می شوند و به دلیل داشتن مواد افزودنی از قبیل اسانس ها، رنگ ها و نگهدارنده ها مفید نیستند و نباید در مصرف آن ها افراط کرد.
استفاده از مواد غذایی که حاوی آب زیاد هستند(مانند انواع سبزی ها و میوه های تازه در فصل تابستان)، به مقدار بیشتری توصیه می شود، زیرا تاثیر زیادی در تامین آب از دست رفته از طریق تعریق دارد و نیز در رفع یبوست و رساندن ویتامین های مختلف و املاح به بدن بسیار مفید است.
2- از دست دادن سدیم از طریق تعریق
سدیم یک ماده ی معدنی است که از ترکیبات نمک طعام می باشد و اگر مقدار آن در بدن کمتر یا بیشتر از حد نرمال شود اختلالاتی در سلامت انسان رخ می دهد و سلامت شخص در معرض خطر قرار می گیرد.یکی از راه های دفع سدیم از بدن تعریق می باشد.
در تابستان در صورتی که انسان در معرض گرمای شدید قرار گیرد و یا چنان چه در هوای گرم تحرک جسمی زیاد انجام شود و تعریق شدید صورت گیرد، مقدار نسبتا زیادی سدیم از بدن دفع می شود و چنان چه جبران نشود، انسان در معرض کمبود این ماده معدنی قرار می گیرد. سدیم در انتقال تحریکات عصبی و کنترل انقباض عضلانی نقش دارد، بنابراین کمبود آن ایجاد اختلالاتی در اعمال فوق می نماید.
در چنین شرایطی باید مصرف نمک روزانه را افزایش داد، ولی از آن جایی که بدن انسان خود را با کمبود سدیم تطبیق داده و بعد از مدتی دفع سدیم را از طریق تعریق کاهش می دهد و ضمنا چون تقریبا تمام مواد غذایی به طور طبیعی، کم و بیش دارای سدیم هستند، بنابراین نباید در مصرف نمک افراط کرد.
مصرف زیاد نمک، اشکالاتی برای انسان در بر دارد، از جمله آن که:
* موجب تجمع آب در بدن و بروز ادام(ورم) می شود که ممکن است در اطراف چشم ها، صورت، پشت دست ها و یا سایر نقاط بدن باشد.
* یکی دیگر از اختلالاتی که به علت مصرف زیاد و بیش از حد لزوم نمک در انسان بروز می نماید، افزایش فشار خون است و این امر در افرادی که مستعد ابتلاء به فشار خون بالا هستند می تواند خطرناک باشد، به این ترتیب که به سلامت قلب و عروق لطمه زده و انسان را در معرض عوارض قلبی- عروقی قرار می دهد. البته در افرادی هم که فشار خون بالا ندارند مصرف نمک زیاد می تواند زمینه بدن را برای ابتلا به افزایش فشار خون آماده نماید.
*اختلال دیگری که به علت مصرف غذاهای شور و پر نمک در انسان رخ می دهد، کاهش باز جذب کلسیم از کلیه ها و در نتیجه افزایش دفع کلسیم در ادرار است، به این ترتیب مقدار قابل توجهی از کلسیم مصرفی، از طریق ادرار دفع می شود و شخص در معرض کمبود کلسیم و اختلالات حاصل از آن قرار می گیرد که این امر می تواند در درازمدت در کودکان منجر به اختلال رشد و در بزرگسالان سبب بروز نرمی استخوان شود و در افراد میانسال یا سالمند، به پوکی استخوان بینجامد، بنابراین حتی در مناطق گرم و در صورت تعریق زیاد نیز نباید در مصرف نمک در طولانی مدت افراط شود.
در مطلب بعد، به بررسی بقیه تغییراتی که در فصل تابستان در زندگی انسان رخ می دهند، می پردازیم.
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منبع: ماهنامه ی دنیای تغذیه - برلیانت بزرگمهر مشاور تغذیه و رژیم درمانی
مطالب مرتبط:
تـاثـیـر تـغـذیـه بـر تـعـریـقاسهال و استفراغ، بیماری شایع فصل گرم
خوراكی‌های جذاب و آلوده در تابستان
