همگام و همدل با نوجوان

وقتی به گذشته فكر می‌كنید می‌بینید كه مراحل سختی را در راه رشد و پرورش فرزند خود طی كرده‌اید؛ شب بیداری‌ها هنگامی كه فرزندتان نوزادی كوچك بود، تربیت كودك‌تان و مشكلات خاص دوران دبستان او، همه مراحل سختی بوده كه با موفقیت آنها را طی كرده‌اید.

با این اوصاف، چرا كلمه «نوجوان» برای اكثر والدین استرس‌ها و چالش‌های ویژه‌ای ایجاد می‌كند؟

اما اگر به این نكته توجه كنیم كه سال‌های نوجوانی،‌ دوره‌ای خاص از رشد است و نه‌تنها از نظر فیزیكی دوران ویژه‌ای است بلكه از نظر روحی و روانی نیز مرحله‌ای بحرانی تلقی می‌شود، آن گاه متوجه خواهیم شد كه چرا این دوران برای بسیاری از خانواده‌ها گیج‌كننده و توام با مشكلات خاص است.

به رغم باور برخی والدین در مورد نوجوانی ، در واقع در اغلب اوقات، نوجوانان افرادی پرانرژی، متفكر، ایده‌آل‌گرا و علاقه‌مند به حق و حقیقت هستند.

پس اگرچه این دوران می‌تواند دوره درگیری و اختلاف بین والدین و فرزند باشد، اما همچنین می‌تواند زمانی برای كمك به  كودك برای رشد در جهت مسیر فردی مشخص او باشد.

برخی والدین می دانند که مانند گذشته نمی توانند با فرزندشان رفتار کنند ولی از شیوه های دیگر برای برخورد با بچه ها، هم اطلاعی ندارند. در دنیای امروز، مسائل و مشکلات فراوان ما رو به افزایش است، با وجود این بسیاری از والدین از نحوه برخورد با این مشکلات و چالش ها آگاهی ندارند. ادوارد جفرسون ازدانشگاه اوهایو در این باره می گوید: پیشنهاد ما سهل گیری یا سخت گیری نیست. هماهنگی والدین با فرزندان برای پیشرفت، رشد و تعالی آنها بدون ایجاد یک محیط خفقان آور برای آنها ضروری است. والدین باید استعدادهای بچه ها را با تفکر رهبری کنند، ما باید یاد بگیریم که چگونه با مسائل و مشکلات عمومی بچه ها و نوجوانان برخورد کنیم.

تعدادی از نوجوانان، چالش هایی برای والدین خود به وجود می آورند که ما اغلب به این نوع فرزندان برچسب کودکان سخت و دشوار و یا سرکش و یا نافرمان و حتی بد را می زنیم، این نوجوانان قصد مبارزه طلبی و به چالش انداختن والدین خود را ندارند، بلکه با یک خلق و خوی چالش انگیز به دنیا آمده اند، متأسفانه بیشتر نوجوانانی که دارای مشکلات رفتاری هستند، واکنش های منفی از سوی بزرگسالان را فرا می خوانند که این واکنش های منفی، رفتارهای آنها را به سوی بد و حتی بدترشدن هدایت می کند، شروع یک الگوی مضر و نامناسب که می تواند سرتاسر طول زندگی شان را تحت تأثیر خود قرار دهد.

کنترل رفتار ناهنجار

دوران نوجوانی سرشار از تجربه و درگیری است. والدین برای عبور موفقیت آمیز فرزندانشان از مرحله کودکی به مرحله بعد یعنی نوجوانی باید دقت، صبر و تحمل بیشتری همراه با نظارت و کنترل، اعمال کنند. باید به این نکته توجه کنیم که کدام رفتار ناهنجار در نوجوان ما تکرار می شود و تا چه اندازه شدید است؛ مثلا اگر نوجوان ما خیلی سریع عصبانی می شود ممکن است واکنش طبیعی آنها در برابر ناکامی هایش باشد ولی اگر خشونت نوجوان مان به اندازه ای است که به خود و دیگران آسیب می رساند، در این صورت والدین باید روی آن تمرکز کرده و تلاش کنند میزان خشم نوجوان خود را کم و اصلاح کنند.

صبوری در مقابل لجبازی

لجبازی شیوه ای است که نوجوانان باتوجه به نیازهای روانی و جسمی خود به منظور «کسب توجه» از آن استفاده می کنند. در این زمینه والدین باید با به رسمیت شناختن این نیازها، مضرات آن را به نوجوان خود گوشزد کرده و راه های صحیح «کسب توجه» را به او آموزش دهند؛ به عنوان مثال تعدادی از خانواده ها به دنبال برچسب زدن به نوجوانشان هستند؛ مثلا به او می گویند تو بی عرضه هستی و یا تو شلخته هستی و... این واکنش بسیار اشتباهی است. به شدت از به کار بردن این کلمات پرهیز کنید.

پرهیز از مقایسه

والدین همچنین باید از مقایسه نوجوان خود با همنوعش خودداری کنند. چراکه در این گونه موارد، نوجوان به سمت رفتاری لجبازانه سوق داده می شود یا منجر به آسیب دیدن اعتماد به نفس نوجوان می شود. در این گونه مواقع باید به چند توصیه مهم توجه کنید:

گام اول

از گفتن موضوعات کلی به فرزندتان خودداری کنید؛ مثلاا گر لباس هایش را روی زمین پخش می کند با جملاتی مانند «مرتب باش» او را مورد خطاب قرار ندهید. سعی کنید از جملاتی مانند «چون لباس هایت را جمع نمی کنی، پس آدم نامرتبی هستی» استفاده کنید و...

گام دوم

به نوجوان خود، انتظارات خودتان را از او و نحوه انجام و عوارض مثبت و منفی آنها را گوشزد کنید.

گام سوم

رفتارهای خوب نوجوان تان را مورد تشویق قرار دهید و رفتارهای بدنش را به او گوشزد و او را تشویق به اصلاح آنها کنید.

گام چهارم

تا زمانی که انتخاب رفتار مناسب از سوی نوجوان تان نیازمند پشتیبانی است، از کمک به او دریغ نکنید و او را به درپیش گرفتن تدریجی انجام الگوهای صحیح رفتاری تشویق کنید.

گام پنجم

از جنگیدن با رفتارهای نامناسب نوجوان تان به شدت پرهیز کنید.

گام ششم

همیشه در صحنه حاضر باشید. یعنی همیشه در کنار او باشید و با نیازها و خواسته های او همراه بوده و نظارت مستمر داشته باشید.

گام هفتم

اگر رفتار ناپسندی در گذشته انجام داده، مرتب آن رفتار را به روی او نیاورید و یادآوری نکنید.

الگو باشید

مرحله کودکی به نوجوانی یک دوره گذراست. در این مرحله گذر، بزرگ ترین اتفاقی که برای کودک رخ می دهد این است که از نهاد خانواده قدم به اجتماع می گذارد، با انسان های دیگر ارتباط برقرار می کند و به دنبال آن ممکن است رفتارهایی را که قبلا انجام نداده در این مقطع تجربه کند. در این زمان است که نقش والدین بسیار مهم و پررنگ می شود.

کمک کنید فرزندتان به سمت سوی رفتارهای اخلاقی سوق پیدا کند. بعضی مواقع نوجوان، از انجام خواسته های والدین خود سرپیچی می کند. در نتیجه والدین آنها در مقابل این سرپیچی، واکنش تندی (مثلا خشم، فحاشی و...) نشان می دهند که این رفتار، رشد اخلاقی کودکی را که قدم به نوجوانی گذاشته است مورد آسیب جدی قرار می دهد.

در این گونه موارد والدین باید با در پیش گرفتن رفتارهای اخلاقی با فرزندان و اطرافیانشان الگوی اخلاقی مناسبی برای نوجوانشان باشند که نتیجه آن نهادینه شدن رفتارهای اخلاقی والدین در فرزند نوجوان شان است.

آموزش رابطه با غیرهمجنس

دوره نوجوانی، دوره ای است که به تدریج بحث رابطه آنها با غیرهمجنس شان شکل می گیرد که نوع و چگونگی این رفتار و ارتباط صحیح آنها با غیرهمجنس به موضوع مهمی برای والدین تبدیل می شود چراکه در این مواقع عدم شناخت صحیح از افراد غیرهمجنس، باعث بروز مشکلات و آسیب های روانی در دوره نوجوانی می شود. در نتیجه والدین با مراقبت، نظارت و آموزش صحیح رفتار و ارتباط صحیح نوجوان با غیرهمجنس شان نقش بسیار مهمی در رشد او بازی می کنند. همدلی با نوجوانان در تغییرات جسمی دخترها و پسرها، به خصوص دخترها، نقش والدین به خصوص مادران بسیار مهم است.

در این زمینه باید با نوجوانان خود همدل باشند و مسائل تغییر جسمی را برای آنها توضیح دهند. سن نوجوانی، سن شکل گیری احساسات عاطفی آنها است، بنابراین والدین باید هوشیار باشند، الگوهایی را که نوجوانان انتخاب می کنند، سازنده باشند نه تخریب کننده؛ مثلا والدین، آنها را در انتخاب الگوی مناسب از میان هنرمندان، ورزشکارن و یا از میان اطرافیان و... کمک کنند تا مرحله نوجوانی را به صورتی سپری کنند که در دوره جوانی و... کمتر آسیب ببینند.

به حرف هایش گوش دهید

نوجوانان برای اینکه خودشان را بزرگ جلو دهند معمولا دست به یکسری کارهای عجیب و غریب می زنند و یا مسائلی را به دروغ مطرح می کنند و... والدین در این موقعیت ها باید کارهای عجیب و غریب آنها را درک کرده و آماده شنیدن حرف های حتی به ظاهر دروغ آنها باشند و با این کار باتوجه به تجربه ای که از زندگی کسب کرده اند، سعی کنند آنها را به سمت کارها و رفتار و اعمال صحیح، رهنمود و هدایت کنند.

منابع: جام جم آنلاین/ پیک تندرستی /روزنامه کیهان