در تهران پول پارو می شود!

مهاجرت پدیده‌ ای است که می‌ توان انواع و اقسام دلایل را برایش ذکر کرد ؛ اما جدید‌ ترین ‌آنها مد شدن این مسئله است. مهاجرت به تهران نیز به عوامل مختلفی وابسته است . اغلب این عوامل به شرایط اجتماعی و بافتی شهر تهران مربوط می باشد .

در طی دهه های اخیر ما شاهد تغییرات بدون برنامه ریزی در این زمینه هستیم . مثلا  بیشترین دانشگاه ها در شهر تهران واقع هستند . همین امر باعث  شده است كه بدون هیچ كنترل دقیقی دانشجویانی كه وارد شهر تهران شده اند و در این شهر تحصیلات خود را به پایان رسانده اند ، هرگز حاضر نمی شوند كه دوباره به شهر و شهرستان خود باز گردند .  حتی اگر بهترین دانشگاه ها در شهر خودشان باشد

درست است كه بی سوادان بیشتر کارهای یدی را که تقاضایش در مقایسه با عرضه کاهش نداشته انجام می ‌دهند . اما براساس اطلاعات مرکز آمار ایران درصد بیکاران با تحصیلات عالی در طی 7 سال  از 4/4 درصد به 9/19 درصد رسیده است ولی درصد بیکاران بی سواد در همین سال‌ها از 5/13 درصد به 15/3 درصد رسیده است . این درحالی است که رشد GDP ( تولید ناخالص داخلی ) از 2/1 درصد به 8/5 درصد رسیده ولی ظاهرا تأثیری در کاهش بیکاری نداشته است .

باید توجه کرد كه در همین دوران تعداد کسانی که در سیستم آموزش عالی مشغول تحصیل شده‌اند نیز بیشتر شده است و این خود فشار بیشتری به بازار کار وارد می‌ کند . می‌توان حدس زد که این دو عامل بر میزان مهاجرت زیاد به تهران تأثیر گذاشته است. البته اثبات این امر نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.

مشكل اصلی دیگر و مربوط به این موضوع  ، كمبود یا نبود فرصت شغلی در شهر ها و شهرستان های كوچكتر است . بیشتر كارخانه ها در تهران و اطراف تهران مستقر می باشند به همین دلیل سیلی از افراد تحصیل كرده و كارگر نیز به تهران سرازیر شده اند . بیشتر كارگران بخش كشاورزی كه از سواد بالایی برخوردار نیستند یا اصلا سوادی ندارند در تهران به دلیل  شلوغ بودن و گم شدن نقش یا به عبارت دیگری به علت فقدان كنترل شهری ، دست به مشاغل كاذب یا نیمه كاذب می زنند تا مخارج خود و خانواده را فراهم كنند .

مشاغل كاذب مانند مسافر کشی با خودرو های شخصی ، كارگری فصلی ساختمان ، دست فروشی در مترو و خیابان ها ، پخش اوراق تبلیغاتی برای مؤسسات گوناگون و امثال آن ، نخستین راه  پیدا كردن شغلی برای مهاجرانی است که با تمایل زیاد برای  کسب درآمد به تهران روی می‌آورند ، اما معضلات و آسیب هایی  که این مهاجرت‌ ها به شكل گسترش حاشیه ‌نشینی برای شهر تهران رقم زده‌ ، مهم ‌تر و قابل تأمل‌ تر است .

مهاجرت زیاد  و مظاهر وسوسه برانگیز شهر تهران موجب می شود علاوه بر گسترش بی رویه شهر تهران ، تنوع فرهنگی و گاه تضاد فرهنگی ، بسیاری از زمینه ها برای بزهكاری ، جرم ، فحشا و ... آماده شود . بنابراین مهاجرت به تهران چند بعد دارد و فقط به یك بعد آسیب زا ختم نخواهد شد .

به عبارت دیگر ،  علاوه بر امكانات به ظاهر شهری در شهر تهران از قبیل امکانات ورزشی ، تفریحی و درمانی ، وسایل ایاب و ذهاب زیاد ، وجود شبکه های گسترده توزیع کالا با قیمت های  مناسب تر و ... موجب شده است تا کیفیت زندگی در تهران و سایر شهرها به مراتب متفاوت باشد ، اما از طرف دیگر  این قضیه  وجود دارد كه  هوای سالم در سایر شهرستان ها دیده می شود  ،  جمعیت این مكان ها كم تر است ، استرس شهری  وجود ندارد ،   تهیه مسكن و اجاره بها كمتر از شهر تهران است . اما با این حال ما شاهد درخواست های روز افزون كارمندان از شهرستان ها به تهران هستیم .

در سیستم اداری هم مسایل و مشكلاتی دیده می شود . به عنوان مثال هم اکنون اضافه کار پرداختی در شرایط کاری و پست سازمانی یکسان در دو اداره شهرستان و یک مرکز استان 300 درصد اختلاف دارند و این تفاوت در سایر گزینه ها مانند پرداخت حق مسکن ( امور رفاهی ) و بن های کالا، پرداختی های مناسبتی و سبدهای کالا که هر وزارت خانه بین پرسنل خود توزیع می نماید و امکانات آموزشی برای ارتقای شغلی کارمندان نیز مشهود است ، ضمن اینکه تعطیل بودن پنجشنبه در بسیاری از سازمانها و نهادها به بهانه ساعت کار بیشتر و در عوض همراه تامین غذا برای کارمندان این نهادها ، برای کارمندان سایر استانها نیز مطلوب است .

توزیع امکانات اداری ، وسایل نقلیه دولتی ایمن و مناسب ، کمکهای مستقیم و غیر مستقیم در تعاونی های کالا همچنین تعاونی های مسکن برای خانه دار کردن کارمندان از سایر مظاهر ناعدالتی بین کارمندان تهران و سایر شهرستان ها است . البته مطمئنا ناعدالتی هایی بین همان سازمان ها و ارگان های در درون  تهران نیز وجود دارد .

اما مشکل اصلی مربوط به مهاجرت وقتی بروز می‌کند که یک روند اجتماعی متعارف و متوازن از حالت تعادل خارج می  شود و به صورت بیمارگونه درمی آید . سیل شتابان مهاجرت‌های بی‌رویه و به مفهوم واقعی ناخواسته به سوی تهران و دیگر شهرهای پرجمعیت ایران نشان ‌دهنده این عدم تعادل بیمارگونه در جابه‌جایی جمعیت است و مشکلات ناشی از آن كاملا آشكار می باشد .

بسیاری از مردم مناطق دور دست کشور که در قالب مهاجرت به تهران روی آورده‌اند ، در خلال گفت‌ و گو با یکی از رسانه‌ها ، صریحا کمبود امکانات شغلی ، درمانی و رفاهی در زادگاه ‌شان را علت اصلی مهاجرت اعلام کرده‌اند . مطالعات در شهر تهران نشان داده كه  به علت رشد بیکاری در استان ‌های غربی و شمال ‌غربی ، بیشتر است و جوانان این مناطق بیشترین شمار مهاجران را به تهران و دیگر شهرهای بزرگ کشور تشکیل می‌دهند .

بنابراین برای رفع این مشكل باید تدابیر مختلف و ابعاد گوناگون آن در نظر گرفته شود .

فاطمه رئیسی

بخش اجتماعی تبیان