انواع پژوهش

برای مطالعه ی پدیده ها و به دست آوردن روابط میان عوامل مؤثر بر آن ها به یکی از سه روش پژوهش تجربی، پژوهش تاریخی و پژوهش پیمایشی یا میدانی عمل می شود.

پژوهش تجربی یا روش های آزمایشی در تحقیقات علوم فیزیکی (فیزیک، شیمی، زمین شناسی) و در علوم زیستی به کار می رود. در پژوهش تجربی، پژوهشگر می تواند با استفاده از وسایل و ابزارهای آزمایشگاهی، شرایط پیدایش پدیده ها را بر طبق برنامه تغییر دهد و میزان اثر هر یک از عوامل را بررسی کند.

در پژوهش تجربی پژوهشگر باید با دقت مشاهده کند، ابزارها را درست و به جا به کار برد، اندازه گیری و محاسبه ی درست و سریع انجام دهد. پژوهشگران در آزمایشگاه های فیزیک، شیمی، زیست شناسی، پزشکی، مهندسی، کشاورزی و زمین شناسی روش پژوهش تجربی را به کار می برند. در هر یک از این رشته های علوم، آزمایشگرهای بزرگی چون گالیله، فارادی، پاستور و ... فعالیت داشته اند.

پژوهش تاریخی (روش سندی) روشی است برای مطالعه ی حوادثی که در گذشته روی داده است. مثلاً برای تحقیق درباره ی تاریخ علم یا تاریخ اقتصاد و حقوق مطالعه منابعی مربوط به دوره های گذشته سودمند و راه گشاست. در گذشته بیش تر منابع این گروه از محققین کتاب ها و اسناد تاریخی بوده است، ولی اکنون می توان به انواع اسناد و وسایل دیداری و شنیداری مانند فیلم، اسلاید، نوار صوتی، نوار تصویری، عکس و ... مراجعه کرد.

پژوشگران ایرانی که به این روش، پژوهش کرده اند، فراوانند. مثلاً شادروانان حسن پیرنیا (مشیر الدوله) در تألیف کتاب ایران باستان، دکتر پرویز ناتل خانلری در تألیف تاریخ زبان فارسی یا دکتر مهدی فرشاد در کتاب تاریخ علم در ایران به پژوهش های تاریخی ارزشمندی دست زده اند.

پژوهش پیمایشی، روشی است که در تحقیقات علوم اجتماعی و علوم رفتاری به کار می رود. در این روش بیش تر از مشاهده، مصاحبه، پرسش نامه و آمار استفاده می شود. در روان شناسی و مردم شناسی از پژوهش تجربی نیز استفاده می شود و نتیجه ی آن ها مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد.

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان

تنظیم: نسرین صادقی