بنام پدر:شوخی بزرگ
گزارش مجله فیلم از شكایت میراث فرهنگى- مرداد 84
ابراهیم حاتمی کیا، در گفت و گوی منتشر نشده ای با ماهنامة فیلم در سال پیش، پس از پایان کارش در فیلم به "رنگ ارغوان" گفته بود فیلم های او همیشه پیش از اکران با جنجال روبه رو می شود و در واقع تماشاگران فیلم هایش قبل از آن که فیلم او را ببینند با نوعی پیش داوری و حرف و حدیث های مختلف به تماشای فیلمش می نشینند.
گرچه عدم نمایش به "رنگ ارغوان" در جشنوارة فجر و ماجراهای پس از آن تا مدت ها خوراک مناسبی برای نشریات (و البته بیش تر برای خبرگزاری ها) بود، اما حاتمی کیا ترجیح داد فارغ از هیاهو و برای دور ماندن از حواشی، فیلم جدیدش "به نام پدر" را آغاز کند. وقتی موضوع فیلم به نشریات اعلام شد به نظر می رسید که دیگر بهانه ای برای جنجال جدیدی پیدا نخواهد شد، به ویژه آن که فیلم از بعد سیاسی هم مثل به رنگ ارغوان حساسیت برانگیز نیست.
اما از آن جا که هیچ فیلم حاتمی کیا به گفته خودش بدون حرف و حدیث نخواهد بود، خبر کوتاهی که روزنامه ایران در شماره هفدهم خرداد به نقل از خبرگزاری ایسنا چاپ کرد، پیش گویی حاتمی کیا را محقق کرد. در این خبر آمده بود: «سعید محمدپور، کارشناس حقوقی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان ابراهیم حاتمی کیا را به تخریب تپه باستانی «موندنی» (و به روایتی مندنی) در شمال شوشتر متهم کرد و گفت:
«همه می گویند مجوز داریم، اما مجوز فیلم برداری با مجوز فعالیت در محوطة تاریخی فرق دارد. از قشر فرهنگی انتظار داریم همان طور که از اسم شان برمی آید عمل کنند...»
این خبرگزاری هم چنین به نقل از محمد پیرهادی، مجری طرح فیلم، در پاسخ به این ادعا نوشت تپه ای که گروه فیلم برداری در آن کار می کرد به عنوان یک محل کشاورزی زیر کشت گیاهان بوده که از مالک آن اجاره شده، و هیچ کدام نه مالک زمین و نه دست اندرکاران فیلم ـ اطلاعی از وجود اشیای باستانی در این منطقه نداشتند و به علاوه هیچ کدام از مسئولان میراث فرهنگی منطقه نیز گروه فیلم برداری را از حضور در آن منطقه منع نکردند، و در پایان هم پیرهادی به طنز گفته بود:
«حداقل باعث خوشحالی است که ساخت و فیلم برداری به نام پدر باعث شد که میراث فرهنگی منطقه متوجه آن منطقه به عنوان محلی باستانی و تاریخی بشود.»
در گفت و گویی با پیرهادی، به اطلاعات بیشتری در این مورد دست یافتیم. او با ذکر این نکته که ماجرای شکایت بیش تر به یک «شوخی بزرگ» شباهت دارد، گفت: «بخشی از فیلم برداری در حوالی شوشتر و روستاهای اطراف آن و در تپة «موندنی» از توابع گتوند شوشتر بود و ما در ساختمان میراث فرهنگی شوشتر هم مستقر بودیم و اصولاً از بدو ورود، میراث فرهنگی در جریان کار ما بود و جالب این که اصلاً موضوع فیلم در مورد هشدار در مورد ذخایر باارزش کشور و لزوم پاسداری از آن هاست.
پیش از شروع فیلم برداری، در تهران جلسه های متعددی با سازمان میراث فرهنگی و از جمله مهندس سیدمحمد بهشتی و کارشناسان سازمان داشتیم. من و حاتمی کیا حتی با فعالیت دانشجویان میراث فرهنگی در حین کار آشنا شدیم. حاتمی کیا همیشه تأکید داشت به دلیل طرح مباحث کارشناسی در فیلم باید تحقیق ها مبنای دقیق علمی داشته باشد.
منطقه ای که برای فیلم برداری انتخاب شد تپه ای بود که در اطرافش زمین های زیر کشت کشاورزی قرار گرفته بود. ما با صاحبان زمین صحبت کردیم و پس از جلب موافقت، کار طبق زمان بندی شروع شد. پس از تعیین محل فیلم برداری و در حالی که یک مشاور باستان شناس هم در کنار ما بود کار شروع شد و طبق فیلم نامه، زمین را که آن موقع اصلاً بحث تاریخی آن مطرح نشده بود حدود 5/1 متر حفاری کردیم که بر اثر لایه برداری، سفال هایی هم به دست آمد که بعداً دوستان مدعی شدند این حفاری ها برای پیدا کردن این اشیا به طور غیرقانونی توسط ما صورت گرفته است.
برای من عجیب است که چه طور صاحبان زمین اصلاً از موضوع تاریخی بودن آن تپه اطلاعی نداشتند و عجیب تر آن که دو ماه پس از بازگشت ما به تهران، این شکایت مطرح شده است. این جای نگرانی است که اگر به جای یک گروه سینمایی، گروه دیگری با سوء نیت به آن جا می رفتند و پنهانی مشغول حفاری می شدند از کجا می توانستند به وجود اشیا باستانی پی ببرند؟»
اما معمای ماجرای شکایت به همین جا ختم نمی شود. به گفتة پیرهادی، میراث فرهنگی خوزستان اصلاً از وجود چنین شکایتی اظهار بی اطلاعی کرده و کسی که چنین شکایتی را مطرح کرده یکی از کارشناسان میراث فرهنگی شوشتر بوده است و به علاوه این شکایت هم به دست گروه سازندگان فیلم نرسیده است. نکتة جالب تر آن که پیرهادی و حاتمی کیا اولین بار پس از خواندن این خبر در روزنامة ایران از ماجرای شکایت آگاه شدند.
پیرهادی به نکتة دیگری هم اشاره کرد: «پس از پایان کار در آن تپة باستانی، مجدداً در مناطق اطراف شوشتر کار داشتیم و میراث فرهنگی شوشتر هم از حضور ما آگاه بود اما در این مدت اصلاً هیچ تذکری به ما داده نشد.
این است که از محبت آنان در مدت حضور گروه در شوشتر از آن ها ممنون هستیم، بسیار هم با گروه همکاری کردند اما انتظار داشتیم پیش از طرح موضوع با هر رسانه ای ما را در جریان می گذاشتند ضمن آن که به هرحال این موضوع را یک اتفاق خیر می دانم و حداقل، این که منطقه ای باستانی کشف شد خوشحالم.»
