عالی ترین مرجع قضایی

 وظائف دیوانعالی كـشور :

همانطور كه متذكر شدیم ، این دیـوان وظائف متعددی بــه عهده دارد . مهم ترین آنها عبارتند از :

نظارت بر اجـرای صـحیح قوانیــن در محـاكـم و ایجــــاد وحدت رویـة قضائـی (اصل 161 قانون اساسی).

رسیدگی به تخلف رئیس جمهور و صدور حكــم دربـارة آن (اصـل 110 قانـون اساسی و قانــون تعییــن حــدود وظائـــف و اختیـــارات و مسئولیتهای رئیس جمهور مصوب 1365).

رسیدگی به تقاضای تجدید نظـــر از احكام مهــم محاكم عمومـی و انقــلاب و دادگاه نظامی 1 و نیز حل اختلاف در صلاحیت و احاله.

دادستانی كل كشور در مورد كلیه آراء متناقض اظهار نظر ابتدائی نموده و به منظور ایجاد وحدت رویة قضائی ، آراء مختلفٌ فیه شعبه های دیوانعالی یا آراء معارض دادگاههای تالی در موضوع واحد را كه منجر به استنباطات گوناگون از قانون شده در هیأت عمومی دیوانعالی كشور مطرح می نماید.

هیأت عمومی دیوانعالی كشور با توجه به ماهیت موضوع ( حقوقی ، جزائی و یـا اصدار رأی وحدت رویه ) آن را تقسیم بندی می كند :

هیأت عمومــی شعب حقوقــی متشكل از رئیس دیــوان و رؤسای شعــب حقوقی دیوان است و موضوعاً به احكـــام اصراری دادگاههــای تـالی در مــــوارد حقوقی رسیدگــی می كند.

هیــأت عمومی شعــب كیفری با حضور رئیــس دیوان و رؤســـای شعب كیفری تشكیل و به احكـام اصـراری دادگاهـهای تـالی كیفـری درخصوص مسائـل جزائـی رسیدگــی میكند.

هیأت عمومی وحدت رویه دیوانعالی كشـور به منظور ایجاد وحدت رویــــه نسبت به آراء و احكام معارض صادره از شعــب دیوانعالــی و احكام متناقـض دادگاهـهای تالی بـا حضــور رئیس دیـوان ، رؤســــا و مستشاران كلیة شعب حقوقی وكیفری تشكیــل می شود. رأی صادره از ســوی ایــن هیأت برای كلیــة مراجع قضائی كشـــور لازم الاتباع است.

طبق اصل 161 قانون اساسی، دیوان عالی کشور با هدف نظارت بر اجرای صحیح قوانین در دادگاه ها و ایجاد وحدت رویه قضایی و انجام مسوولیت هایی که طبق قانون به آن محول می شود تاسیس شده است.

رییس دیوان عالی کشور که فردی است مجتهد، عادل و آگاه به امور قضایی از سوی رییس قوه قضاییه پس از مشورت با قضات دیوان عالی کشور برای مدت پنج سال به این سمت منصوب می شود. در این متن با وظایف و اختیارات این مرجع عالی در رسیدگی در دعاوی کیفری آشنا می شویم.

تجدیدنظر خواهی از آرای صادره از دادگاه های کیفری استان موارد زیر در دیوان عالی کشور به عمل می آید.

1- جرایمی که مجازات قانونی آنها اعدام رجم و صلب است. مانند جرم زنای محصن و محصنه یا جرم محاربه و افساد فی الارض.

2- جرایمی که مجازات قانونی آنها قصاص عضو، قصاص نفس یا اطراف باشد. پس اگر فردی به اتهام قطع عمدی دست دیگری یا کور کردن عمدی چشم دیگری تحت تعقیب قرار گرفته و دادگاه به علت عدم تساوی در عضو یا عدم امکان قصاص به لحاظ تلف متهم و.. حکم بر پرداخت دیه به جای قصاص صادر کرد، چون مجازات قانونی عمل قصاص است، باز هم دیوان عالی کشور مرجع رسیدگی به درخواست تجدیدنظر خواهی است، گرچه مجازات قضایی یعنی مجازاتی که قاضی در حکم تعیین کرده است، قصاص نیست.

بنابراین مرجع رسیدگی به درخواست تجدیدنظرخواهی در مورد جرایمی که مجازات قانونی آنها قصاص نفس است مانند قتل عمدی و یا قصاص عضو است مانند بریدن عمدی گوش دیگری یا قطع پای دیگری و ...) دیوان عالی کشور است.

3- آرای صادره از دادگاه کیفری استان تهران در مورد برخی مقامات مانند جرایم ارتکابی از سوی وزراء، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، قضات، استانداران، فرمانداران و ... در دیوان عالی کشور قابل اعتراض و رسیدگی در دیوان عالی کشور است.

پس از آنکه درخواست تجدیدنظرخواهی تقدیم و پرونده به دیوان عالی کشور واصل شد، رییس دیوان عالی کشور یا یکی از معاونان وی پرونده را با رعایت نوبت و ترتیب وصول به یکی از شعبه ها ارجاع می کند. شعبه دیوان پس از دریافت پرونده براساس نوبت به پرونده ها رسیدگی خواهد کرد مگر در مواردی که به موجب قانون یا به تشخیص رییس دیوان عالی کشور یا رییس شعبه، رسیدگی خارج از نوبت ضروری باشد.

پرسش: آیا می توان پس از ارجاع پرونده به شعبه دیوان عالی کشور آن را به شعبه دیگر ارجاع کرد؟

پاسخ: اصولا چه در دیوان عالی و چه در سایر دادگاه ها نمی توان پرونده را پس از ارجاع به یک شعبه به شعبه دیگر ارجاع کرد، مگر در مواردی که قانون اجازه داده باشد.

فرآوری: هانیه اخباریه

بخش حقوق تبیان

منبع: دادخواهی/ ایسکانیوز