رازهای سر به مهر سنگی
سنگنبشتههای دوران ایرانباستان، زبان گویا و مستند گذشته این سرزمین هستند. میراثی که بدون شك نقطه آغاز تاریخ كهن ایران، به شمار می روند.
در تمام نقوش برجسته و كندهكاریهای ایرانباستان صرفنظر از دقت و مهارتی كه در خلق آنها به كار رفته، نام خدایان به چشم میخورد و این یعنی که ایرانیان از ابتدای تاریخ مردمی خداپرست و دین دار بوده اند. این وجه فرهنگی سنگنبشتهها در عهد هخامنشی پررنگتر است و در دوران اشكانی و ساسانی با اندكی تفاوت به چشم میخورد.
سنگنبشتههای اشكانیان بیانگر تنوع باورهای دینی ایرانیان آن دوران است. در این آثار، پادشاه در برابر مكانی كه برای اهدای قربانی و نذورات تعبیه شده بود خودنمایی میكند كه در دستانش چیزی به عنوان نذر و نیاز قرار دارد و در سنگنبشتههای هخامنشی، پادشاهان پس از ستایش پروردگار (که آنها به نام اهورامزدا می شناختند) مردم را هم به پیروی از فرامین او سفارش میكردند.
نقش رستم
این اثر كه در نزدیكی تختجمشید واقع شده از دوران هخامنشیان در دل كوه بر جا مانده و در نزدیکی آن برخی آثار هنری و پیكرهها و آرامگاههای پادشاهان هخامنشی، اشكانی و ساسانی، پرستشگاهها و... خودنمایی میكند.
نقش رستم نمایانگر علامتهایی است كه پادشاهان، نجیبزادگان، بزرگان و اشراف ایران در آن زمان با آن ها، قابل شناسایی هستند.
قدیمیترین نقشهایی كه در نقش رستم كنده شده به كورش، كمبوجیه، داریوش و خشایارشاه تعلق دارد. الگوی معماری آنچه در نقش رستم و سایر آثار تاریخی كهن در تختجمشید، استخر و بیشاپور بنا شدند در جنوب كازرون و نقاط دیگر را میتوان در پاسارگاد پیدا كرد. آثاری از اقوام عیلامی نیز در نقش رستم به چشم میخورد. زبان و خط عیلامی یكی از مواردی است كه كتیبههای عهدباستان در كنار الفبا و زبان یونانی و بابلی مورد استفاده قرار میگرفت و این دلیل نفوذ و اهمیت اقوام عیلامی و تمدن آنها در دوره هخامنشی است.
كعبه زرتشت
كعبه زرتشت، عمارتی مكعبی شكل است كه نه تنها کارکرد عبادی داشته بلکه برای تشخیص زمان هم از آن استفاده می شده است. این بنا را باید در مقابل نقش رستم ببینید که تابش آفتاب بر آن و سایه آن روی زمین موجب تعیین دقیق ساعت در طول روز میشد.
در این بنا مقدمات برگزاری آیینهای تاجگذاری، اعیاد و جشنهای ملی و دینی فراهم میشد و مكانی برای نذورات مردم تعبیه شده بود. مشابه این بنا در اطراف تختجمشید از جمله نقش رجب و استخر هم وجود دارد.
البته خیلی از باستان شناسان هم معتقدند که این بنا از زمان ورود اعراب به ایران، به اشتباه به «كعبه زرتشت» معروف شده و دلیل این اشتباه آن بود که اعراب كاربرد واقعی این بنا را نمی دانستند و تصور می کردند نقش رستم مرکز عبادتگاه های زرتشتیان است. در حالی که این نام به مجموعه مقبره هایی تعلق دارد که رو به روی گاهشمار سنگی نقش رستم ساخته شده است.
نقش رجب
این اثر هم در نزدیكی تختجمشید قرار دارد. آثاری از پیكرههای دوران باستانی را در نقش رجب می توان دید كه در بازشناسی خاندانهای ایرانی به ما کمک می کنند. در نقش رجب، كرتیر، موبد موبدان ساسانی، كتیبهای از خود به جا گذاشته كه در آن انگشت خود را به نشانه احترام بلند كرده است. پیكره و سنگنبشته او پشت سر شاهپور در نقش رجب، نشان از توجه شاهپور و دادن اجازه به او برای كندن این سنگنبشته دارد، زیرا مجوز ایجاد تندیس یا سنگنبشته (كتیبه) در انحصار و اختیار شاه بود.
نقش رجب در 56کیلومتری شمال شرقی شیراز و در 3کیلومتری شمال تخت جمشید قرار دارد. این نقش در سمت راست جاده و در مقابل راهی که به نقش رستم منتهی می شود قرار گرفته و برای دیدنش باید به داخل شکافی در کوه که به نظر می رسد پیش از این غاری مسکونی بوده است، سرک بکشید. در این محوطه 4نقش برجسته خواهید دید که بدون شک از مهم ترین آثار به جا مانده از اوایل دوره شاهنشاهی ساسانیان هستند.
سنگ نبشتهای دیگر پشت نقش برجسته شاهپور ساسانی از كرتیر وجود دارد كه 81 سطر است و تمام آن پیرامون آیین های مذهبی ایرانیان سخن گفته است. سنگ نبشتهای با 59 سطر كه 25 سطر آن با آنچه در نقش رجب هست، در عمارت باستانی سر مشهد واقع در جنوب كازرون پیدا شده است.
فراوری:الهام مرادی
بخش گردشگری تبیان
برگرفته از: جام جم آنلاین، همشهری آنلاین
مطالب مرتبط: