بررسی رمان «سوران سرد»

 تصورم در رابطه‌ی کتاب «سوران سرد» این بود که اثر قابل تاملی نباشد چرا که نویسنده پیش از این، اثری از خود به چاپ نرسانده بود، اما با خواندن کتاب خیلی شگفت‌زده شدم که ایشان در زمینه‌ی دفاع مقدس کار نکردند و اثری به این خوبی دارد.

رمان «سوران سرد» در مورد سربازانی است که در منطقه غرب کشور در دو پایگاه در حال خدمت هستند. کل منطقه و این دو پایگاه در معرض خطر سقوط است و در همین حال یکی از دو پایگاه سقوط می‌کند و در پایگاه دیگر هم یک جاسوس پیدا می‌شود که شروع به جاسوسی برای شبکه ضد انقلاب و گروه کومله می‌کند و ....

نقد کتاب «سوران سرد» توسط محمدرضا سنگری و علی‌الله سلیمی

محمدرضا سنگری ـ پژوهشگر و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی:

تصورم در رابطه‌ی کتاب «سوران سرد» این بود که اثر قابل تاملی نباشد چرا که نویسنده پیش از این، اثری از خود به چاپ نرسانده بود، اما با خواندن کتاب خیلی شگفت‌زده شدم که ایشان در زمینه‌ی دفاع مقدس کار نکردند و اثری به این خوبی دارد.

افهمی نویسنده کتاب «سوران سرد» از ادبیات گذشته دفاع مقدس جدا نیست و وقتی که رمان او را خواندم احساس کردم که افهمی جنگ را دیده است در صورتی که هیچ نیازی وجود ندارد که نویسنده آثار دفاع مقدس حتما جنگ را دیده باشد و شاید اگر یاران امام حسین (ع) نیز حاضر بودند نمی‌توانستند به اندازه برخی از نویسندگان ما واقعه کربلا را به خوبی توصیف کنند.

در کتاب «سوران سرد» عنصر تقدس بسیار پررنگ است و شخصیت سینا در این کتاب در هاله‌ای از تقدس است. گرچه نویسنده قصه را در پادگان ارتش توصیف می‌کند اما مخاطب سایه تقدس را در همه‌ی جا اثر می‌بیند.

در برخی از نویسنده‌های دهه‌ی 80 تلاش بیهوده‌ای می‌بینیم که می‌خواهند این قداست در جنگ را پنهان کنند که اینگونه رفتار به خاطر وازدگی و یا جوزدگی این افراد است.

در این رمان می‌بینیم که با ضرب آهنگ خیلی قوی کاراکتر سینا در ذهن مخاطب ماندگار می‌شود و این شخصیت چهره دفاع مقدس را به شما نشان می‌دهد به طوری که وقتی در تنگا می‌ماند دعا می‌کند و اگر این کتاب را فردی از اپوزیسیون می‌نوشت آنقدر شخصیت سینا را خراب می‌کرد تا قابلیتی که الان دارد از دست بدهد در حالی که در این رمان نویسنده به قداست شخصیت آگاه بوده است.

رمان «سوران سرد» رمان دهه‌ی 80 است و رنگ و بوی دهه‌ی 60 را ندارد چرا که در رمان‌های دهه‌ی 60 امدادهای غیبی و خلوت‌های شبانه و پیشگویی برای شهادت وجود داشت اما در رمان «سوران سرد» خبری از این مسائل وجود ندارد و هیچ شبی را نمی‌بینید که کاراکترها دست به دعا ببرند.

می‌توان گفت که رمان «سوران سرد» حداقلی دفاع مقدس است و به قداست دفاع مقدس آنطور که باید در این رمان پرداخته نشده است؛ اما کل مجموعه نثر زیبایی دارد و مخاطب را درگیر می‌کند.

علی‌الله سلیمی، نویسنده و منتقد ادبی :

تعدد شخصیت‌ها در رمان سوران سرد باعث شده خواننده نتواند در کل ماجراها روی افراد خاصی تمرکز داشته باشد. البته در بخش‌های اولیه و میانی رمان شخصیت سینا در محوریت قرار دارد.

با این حال، اگر قرار است در یک داستان کشمکش لازم ایجاد شود ناچاریم با برخی از شخصیت‌ها احساس همذات پنداری کنیم و به نوعی بین دنیای خود با دنیای شخصیت داستانی نزدیکی لازم را حس کنیم. در غیر این صورت، با شخصیت‌های داستانی در حد یک اسم برخورد می‌کنیم که نمونه‌هایی از این افراد در رمان سوران سرد حضور دارند؛ مثل نیما، اکبر، محمود و علیرضا که نویسنده روی شخصیت آنها به اندازه کافی کار نکرده است، ولی شخصیت سینا از این قاعده مستثنی است و خواننده به جهان ذهنی او راه می‌یابد.

توصیف‌های نویسنده از محیطی که وقایع داستان در آن اتفاق می‌افتد، برای خواننده تازگی دارد و به لحاظ بکر بودن اغلب این فضاها، جذابیت لازم در داستان ایجاد می‌شود و این مسئله حتی به واکنش متفاوت برخی از شخصیت‌ها از جمله سینا در مواجه با فضای پیرامون خود هم منجر می‌شود، چرا که حجم وسیعی از وقایع داستان در دل طبیعت اتفاق می‌افتد و این طبیعت هم از نوع خاص است که برای شخصیت‌ها هم تازگی دارد.

با توجه به این که تقریباً همه جاذبه‌های رنگارنگ زندگی شهری از پیش چشم شخصیت‌های رمان سوران سرد برداشته شده، آنها می‌توانستند در مواجه با طبیعت برفی و کوهستانی، لایه‌های ناشناخته شخصیتی خود را بروز دهند که باز به غیر از سینا، در مورد بقیه شخصیت‌ها این اتفاق نیفتاده است.

در جایی از رمان که سه شخصیت با هم و مسلح هستند، یکی از آنها می‌گوید بعید نیست یکی از ما سه نفر که اینجا هستیم دشمن باشد. او می‌گوید محیط پایگاه آلوده است و این جذابیت رمان را بیشتر می‌کند، چون در دل خواننده هراس ایجاد می‌کند که هر لحظه ممکن است مرگ مشکوک یکی از شخصیت‌های داستان اتفاق بیفتد و این مسئله در مورد چند شخصیت هم اتفاق می‌افتد و در مجموع، فضای ترس‌آور و مضطرب آلودکی در کلیت رمان ایجاد می‌شود.

بخش دیگری از موفقیت نویسنده در فضاسازی به توصیف طبیعت کردستان در فصل زمستان بر می‌گردد که خواننده آن را به خوبی احساس می‌کند.

جواد افهمی نویسنده کتاب «سوران سرد»:

این رمان اولین کار من در حوزه داستان‌نویسی است. قبل از این، کار یک صفحه‌ای داشتم. داستان‌های کوتاه کتاب «تاکسی سمند» را هم بعد از این نوشتم، ولی قبل از این چاپ شد.

درباره روند نوشتن رمان «سوران سرد» باید بگویم، گاهی وقت‌ها می‌شد که دو ماه نوشتن این کار را کنار می‌گذاشتم، چون یک جایی از قصه به مانع بر می‌خورد و با کلیت کار جور در نمی‌آمد. هیچ راهی هم برای رفع آن مانع به ذهنم نمی‌رسید و مجبور می‌شدم برای مدتی در نوشتن وقفه ایجاد کنم تا به یک راهکار قابل قبول دست یابم.

زمان تقریبی وقوع حوادث داستان سال 1364 است ؛ طرح اولیه این رمان در موقع نوشتن مختصر تغییری کرد، اما این گونه هم نبود که فضای کلی حاکم بر ذهن من تغییر کند. قالب داستان من این بود که یک نفر بعد از 20 سال بر می‌گردد تا انتقام بگیرد. می‌خواستم از این قالب استفاده و شخصیت سینا را معرفی کنم. اصلاً می خواستم با سینا شروع کنم و با سینا هم تمام کنم. اما عملاً این گونه نشد و مجبور شدم شخصیت سینا را در اواسط داستان از محوریت ماجراها به کنار بکشم، چون می‌دیدم این شخصیت دارد روی تمام داستان تاثیر می‌گذارد و مسیر آن را عوض می‌کند.

رمان سوران سرد نوشته جواد افهمی تولید مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری در 467 صفحه، قطع رقعی و در تیراژ 2 هزار و 500 نسخه و با قیمت 7 هزار تومان توسط سوره مهر منتشر شده است.

فرآوری: مهسا رضایی

بخش ادبیات تبیان

منابع: خبرگزاری فارس، خبرگزاری کتاب ایران، پایگاه رسمی انتشارات سوره مهر